7 نکته در مورد تقلای پمپئو برای تداوم تحریم تسلیحاتی ایران

به گزارش راهبرد معاصر؛ مقام‌های دولت «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا و دیپلمات‌های سازمان ملل متحد بدون افشای نام به آسوشیتدپرس گفته‌اند واشنگتن قصد دارد از اتمام تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران طبق مفاد قطعنامه فعلی صادرشده برای تأیید برجام (قطعنامه ۲۲۳۱) جلوگیری کند.

مقام‌های آمریکایی گفته‌اند هدف دولت این کشور این است که این قطعنامه را در ماه می (اردیبهشت‌ماه) به رأی بگذارد که «استونی» ریاست دوره‌ای شورای امنیت را به عهده می‌گیرد. استونی عضو ناتو و از متحدان نزدیک آمریکا است.

رفع تحریم‌های مربوط به تسلیحات متعارف جزو مفاد توافق هسته‌ای برجام نیست اما طرف‌های برجام وعده داده‌اند در صورت پایبندی ایران به این توافق، این تحریم‌ها در اکتبر ۲۰۲۰ منقضی خواهند شد.

مقام‌های دولت آمریکا ادعا کرده‌اند از آنجا که ایران دیگر به مفاد این توافق پایبند نیست واشنگتن می‌تواند اعضای شورای امنیت را برای تمدید این تحریم‌ها علیه ایران متقاعد کند.

با این حال، آسوشیتدپرس نوشته تلاش برای تمدید این تحریم‌ها با مخالفت روسیه و چین که اعضای دائم شورای امنیت هستند روبرو خواهد شد. مسکو و پکن گفته‌اند خواستار از سرگیری فروش سلاح‌های متعارف به ایران هستند. در میان کارزار تبلیغاتی پمپئو علیه برنامه نظامی ایران، هفت نکته مهم وجود دارد که به آن خواهیم پرداخت:

1 ) در طی سالهای گذشته پس از موفقیت راهبرد جنگ های نامتقارن ایران در منطقه غرب آسیا و توسعه نفوذ محور مقاومت همراه با گسترش توانمندی های موشکی، متحدان و شرکای ایالات متحده آمریکا در منطقه به دولت ترامپ فشار وارد کردند که ایران را تهدیدی برای موجودیت و امنیت خود می بینند و احساس می کنند که هم اکنون هم ایران در منطقه از جایگاه و موقعیت بسیار بالاتر و قوی تری برخوردار است، بنابراین اگر به تسلیحات متعارف پیشرفته دست یابد، توازن قوا بیشتر به نفع ایران در منطقه تغییر خواهد کرد و این امری است که آن ها درصدد جلوگیری آن هستند. بنابراین تنها استراتژی برای دستیابی به این هدف، خاتمه بخشی و از بین بردن برجام بود زیرا با این اقدام پس از سالها پای بندی ایران به تعهدات بین المللی و توقف برنامه انرژی هسته ای، منافع حاصله ایران از برجام (مانند لغو تحریم های تسلیحاتی و بندهای غروب آفتاب) تحقق پیدا نمی کرد. اما بزرگترین مشکل دولت ترامپ در این مسئله خروج وی از توافق هسته ای در می 2018 بود. بنابراین دولت ترامپ به همراه تیم امنیتی به سرپرستی مایک پمپئو وزیر امور خارجه سعی کرد با تفاسیر فرامتنی از برجام، بتواند از حقی که از آن انصراف داده است برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد استفاده کند.

2) در سند توافق هسته ای ایران موسوم به برجام، موضوعی تحت عنوان ورود یا خروج کشورهای مشارکت کننده درنظر گرفته نشده است. به تعبیر دیگر، ایالات متحده آمریکا نمی تواند تنها با توسل به بخش هایی از توافق هسته ای ایران، مجددا خود را به عنوان یکی از اعضای مشارکت کننده در این توافق معرفی کند. اما بر اساس حقوق بین الملل، ورود و عضویت مجدد یک دولت به توافق نامه بین المللی منوط به موافقت اعضای دیگر توافق می باشد. بنابراین اگر ایالات متحده آمریکا درصدد بازگشت به برجام می باشد حتما باید رضایت کشورهای عضو از جمله ایران را کسب کند.

3) سند توافق هسته ای ایران بخشی از قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد می باشد و در این قطعنامه، نام ایالات متحده آمریکا به عنوان کشور مشارکت کننده قید شده است. با وجود خروج آمریکا از برجام، همچنان قطعنامه 2231 به قوت خود باقی است و ایالات متحده آمریکا به عنوان کشور مشارکت کننده در این قطعنامه شناخته شده است. در این مسیر ایالات متحده آمریکا درصدد است به جای فرایند مشخص شده در سند برجام، از روند تعیین شده قطعنامه 2231 بهره ببرد. یعنی حتی با وجود خروج آمریکا از برجام،  ایالات متحده آمریکا می تواند تمام بخش های قطعنامه 2231 از جمله تشکیل کمیسیون حل اختلاف و ارجاع موضوع به شورای امنیت برای اجرایی سازی مکانیزم ماشه استفاده کند. منظور از مکانیزم ماشه این است که در دوران مذاکرات برجامی، آمریکایی‌ها با ادامه غنی سازی در ایران هرچند محدود، موافقت کرده بودند، در مقابل تلاش کردند ساز و کاری را در برجام پیش بینی کنند که بر اساس آن اگر ایران از توافق خارج شد یا تخلف اساسی کرد ، بتوانند بدون نگرانی از تصویب قطعنامه جدید که ممکن بود با وتوی چین یا روسیه روبرو شود، قطعنامه های پیشین را بازگردانند. با این نگاه مذاکره کنندگان آمریکایی یک سازو کاری را در قطعنامه وارد کردند که در عمل به «مکانیزم ماشه» معروف شد. یعنی یک شمشیر داموکلس که همیشه بالای سر ایران باشد.

4) در سند برجام، رفع اختلافات اساسی بین کشورهای عضو به کمیسیون حل اختلافات محول شده است اما در مورد اختلاف نظر بر سر تفسیر قطعنامه 2231 بر عهده شورای امنیت سازمان ملل متحد می باشد. از این رو ایالات متحده آمریکا می تواند با استفاده از جایگاه و وزن سیاسی خود ؛ اعضای شورای امنیت را مجبور به پذیرش خواسته های خود کند. بنابراین آمریکا درصدد است با تهدید به فعال سازی مکانیزم ماشه با استفاده از زور و فشار بر شورای امنیت؛ تروئیکای  اروپایی را مجبور سازد تا با موضوع تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را که طبق قطعنامه ۲۲۳۱ در مهر ماه به پایان می‌رسد، موافقت کرده و حتی تحریم‌های سختگیرانه‌تری را بکار گیرند.

5) بر اساس گزارش جروزالم پست، ایده مایک پمپئو مبتنی بر این ادعا است: «آمریکا هرگز به صورت رسمی از توافق هسته ای خارج نشده و اقدامات دولت ترامپ تنها اثرگذاری بر جمهوری اسلامی ایران برای پای بندی آن ها به تعهدات و بهبود رفتار آن ها بوده است.» این در حالی است که دونالد ترامپ در اظهارات انتخاباتی خود برجام را بدترین توافق تاریخ دانست و در می 2018م در میان دیدگان و بازتاب های گسترده رسانه ای، کشورش را از برجام خارج کرد و به طور واضح از واژه پایان بخشیدن به مشارکت آمریکا در برجام اشاره کرده است. حتی ایالات متحده آمریکا اگر خواهان بازگشت مجدد به توافق هسته ای می باشد ؛ اولا باید با موافقت ایران باشد ثانیا باید تعهداتش را در این توافق اجرا کند که یکی از آنها عمل به قطعنامه ۲۲۳۱ است که تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تا ۵ ماه دیگر لغو می‌ کند.

6) برای موفقیت در صدور قطعنامه جدید در مورد تمدید تحریم های تسلیحاتی علیه ایران، ایالات متحده آمریکا نیازمند کسب 9 رای موافق از بین 15 کشور عضو شورای امنیت می باشد. ( 5 عضو اصلی دارای حق وتو باید موافق باشند). با این حال در صورت عدم همراهی روسیه و چین، اجرای چنین طرحی ناممکن خواهد بود. بنابراین ایالات متحده آمریکا بر آن است تا از حق خود به عنوان یکی از کشورهای ذیربط در توافق هسته‌ای با ایران برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی بهره گیرد. اگر آمریکا نتواند قطعنامه‌ای در شورای امنیت تصویب کند باید به سراغ دیگر کشور‌ها برود و همچون تحریم‌های یکجانبه آن‌ها را وادار به تحریم ایران کند. البته در اینکه بتواند این کار را انجام دهد جای تردید وجود دارد، چرا که روسیه پیشتر با این موضوع مخالفت کرده بود. روسیه می تواند تسلیحات سنگین از جمله اس ۴۰۰ به ایران بفروشد و در نتیجه برای کسب درآمد خود ممکن است مقابل آمریکا مقاومت کند.

7) در واکنش به تصمیم ایالات متحده آمریکا در مورد تمدید تحریم های تسلیحاتی از طریق فشار به شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایران می تواند آن ها را به خروج از برجام و پیمان منع گسترش سلاح اتمی ( ان پی تی) تهدید کند. در صورت اجرا شدن تهدیدات ایران و خروج این کشور از ان پی تی، انتقادات از دولت ترامپ درچند ماه باقی مانده به انتخابات بسیار بالا خواهد گرفت و در مجموع می‌تواند به ضرر او باشد. به نظر می‌آید در حال حاضر پمپئو یک روند پلکانی را برای رسیدن به این هدف دنبال می‌کند که ابتدا، قصد ارائه قطعنامه به شورای امنیت برای تمدید محدودیت تسلیحاتی دارد. پس از آنکه روسیه آن را وتو کرد، آن وقت آمریکا مشروعیت بیشتری برای کسب حمایت دیگر اعضای شورا پیدا می‌کند و می‌کوشد تحریم‌های شورای امنیت را به عنوان یکی از اعضای اصلی ابتدایی برجام برگرداند. اما این روند بدون شک بسیار چالش برانگیز خواهد بود، اختلافات را در سطح شورای امنیت بسیار تعمیق خواهد بخشید و در شرایطی حتی روسیه می‌تواند در اجرای این امر، موانع بسیار جدی ایجاد کند. روسیه به عنوان یک عضو دائم این شورا می‌تواند جلوی ارائه بودجه برای این کمیته را بگیرد یا به طور کلی موانع بسیار زیادی ایجاد کند.