برنامه گمراه کننده اروپا برای احیای توافق هسته ای

به گزارش راهبرد معاصر؛ در حالی که جو بایدن رئیس جمهور منتخب آمریکا بر بازگشت این کشور به برجام تاکید کرده؛ اما در گوشه دیگر؛ هایکو ماس وزیر امور خارجه آلمان به عنوان یکی از امضا کنندگان توافق و بخشی از تروئیکای غربی هشدار داد که تنها بازگشت به برجام اولیه کافی نخواهد بود. به گفته هایکو ماس منافع امنیتی اروپا به توافقی فراتر از توافق هسته ای با ایران نیاز دارد و این باید شامل محدودیت های سخت گیرانه در حوزه برنامه موشکی بالستیک ایران و تغییر سیاست های این کشور در خاورمیانه باشد.

هایکو ماس همچنین تصریح کرد که این مواضع در هماهنگی با انگلیس و فرانسه مطرح شده است. وی ضمن تاکید به ارائه مشوق های جدید به ایران بر این تاکید داشت که کاهش تحریم های آمریکا می تواند در دیدگاه سایر طرفین برجام به خصوص ایران نسبت به جدیت آمریکا به دیپلماسی نقش تعیین کننده ای داشته باشد.

میگل برگر عضو آلمانی ناظر بر اینستکس ؛ با تعهد به «واکنش قاطع» نسبت به نقش ایران در منطقه «با تحریم در صورت لزوم» و «پیشنهاد ایجاد امنیت منطقه ای» به عنوان مشوق؛ پیام هایکو ماس را تقویت کرده است. این مسائل به طرز قابل ملاحظه ای در چارچوب نیاز به بهبود برجام مطرح شده است. این نقطه نظر آلمان و احتمالا با حمایت انگلیس و فرانسه بسیار نگران کننده است. نگرانی در مورد مسائل موشک بالستیک یا نقش منطقه ای ایران موضوع جدید نیست و به صورت مستمر از سوی سه کشور اروپایی ( تروئیکای غربی) مطرح شده است. با این حال این نخستین بار است که وزیر امور خارجه آلمان صریحا خواستار «معامله بهتر» با ایران شده است.

این طرح با چندین مشکل اساسی روبرو است: در وهله نخست این که برجام تنها برای رسیدگی به برنامه هسته ای ایران بوده و آلمانی ها به خوبی این موضوع را می دانند زیرا از سال 2003م در دیپلماسی هسته ای با ایران مشارکت دارند و مسئله هسته ای را بزرگترین تهدید قلمداد کرده اند. بنابراین مسدودسازی مسیر دستیابی به بمب اتمی و ممانعت از جنگ فاجعه بار دیگر در خاورمیانه ضروری است.

برای دستیابی به برجام نیازمند 12 سال سخت کوشی بود. بنابراین افزودن نگرانی های جدید باعث خواهد شد که شکل گیری هر گونه توافق جدید را تضعیف سازد. امروز به همان اندازه واقعیت دارد که بازگشت ایران به تعهدات برجامی و همچنین ورود مجدد آمریکا به توافق با موانع سیاسی گسترده ای روبرو است و افزودن موارد غیرهسته ای می تواند مشارکت طرفین را در معرض خطر بیشتری قرار دهد.

دوم؛ اظهارات هایکو ماس یا کاملا اشتباه خوانده شد یا عمدا از فضای سیاسی درونی در تهران چشم پوشی نموده است. تیم روحانی – ظریف در حال حاضر به دلیل عدم موفقیت برجام در ارائه منافع اقتصادی به مردم به شدت تضعیف شده است. در واکنش به ترور دانشمند برجسته هسته ای تهران ؛ توسط اسرائیل و احتمالا با حمایت و کمک آمریکا؛ مجلس شورای اسلامی ایران سریعا قانونی را تصویب کرد که برنامه هسته ای این کشور را بیشتر گسترش دهد و دسترسی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی را به سایت های مهم محدود نماید. صداهای تاثیر گذار در ایران همچنان بر خسارت اقتصادی متحمل شده تهران ناشی از نقض برجام توسط دولت ترامپ تاکید می کنند و بر این عقیده هستند که تنها در صورتی به تعهدات برجامی بازمی گردند که واشنگتن این خسارت ها را جبران سازد. بنابراین اگر بازگشت ایران به تعهدات برجامی به طور فزاینده ای در تهران پرهزینه است؛ پس حتی در بهترین زمان، مذاکره در مورد برجام جدید که مربوط به توانایی و قدرت دفاعی ایران است غیرممکن می باشد. بنابراین قرار نیست که ایران در برابر رقبای منطقه خود مانند عربستان و امارات که خود را با تسلیحات پیشرفته و مدرن غربی مسلح می کنند؛ به سمت خلع سلاح یکجانبه قدم بردارد.

سوم، اگر چه هایکو ماس به عنوان بخشی از احیای برجام بر لزوم و ضرورت کاهش مجازات و تحریم های آمریکا اشاره کرد؛ اما نتوانست در مورد توالی و بازه زمانی آن سخن بگوید. یعنی این که آیا این کاهش تحریم در ابتدای روند بازگشت آمریکا به برجام شکل می گیرد یا پس از اجرای تعهدات برجامی ایران؟ یا از ایران خواسته می شود که به عنوان پیش شرط حذف یا کاهش تحریم ها؛ پیشرفت های هسته ای خود را به سطح مورد نیاز برجام بازگرداند؟ بنابراین برگر هم همچنین نتوانست این سوالات اساسی را روشن سازد و در مقابل به ضرورت انتظار نسبت به ایده های دولت جدید آمریکا اشاره کرد.

بیانیه مشترک سه کشور اروپایی در 7 دسامبر فقط از ایران خواست که بدون هیچ گونه پیش شرط از بایدن به تعهدات برجامی خود بازگردند. بنابراین اگر تروئیکای غربی همانطور که در اظهارات خود ادعا می کنند که در حفظ برجام جدی هستند؛ باید هر گونه ابهام را کنار بگذارند و به جای تحصیل هدف خود به دنبال حفظ برجام قدم بردارند. بنابراین پیشنهاد هر گونه توافق نامه گسترده یا به روز شده بدون اطمینان نسبت به احیای برجام نتیجه ی مثبتی ندارد. بنابراین اروپا باید پیام خود را به تشویق بایدن برای عضویت سریع و بدون قید و شرط به برجام متمرکز کند که این امر به نفع امنیت واقعی اروپا خواهد بود.