اولویت اصلی در مواجهه با سیلاب‌های اخیر چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ حال که همه اخبار و غالب توجهات به سمت سیل خوزستان و سیل زدگان این استان و استان همجوار آن است، در میان رسانه ها بحث و بررسی آسیب شناسی سیلاب های اخیر و این که در آینده چه باید کرد به وفو ر یافت می‌شود. هم‌چنین هر چند وقت یک بار اخبار رسمی مبنی بر تخلیه چند روستا و یا بخش نیز منتشر می‌شود. حجم نگرانی مردم و همدلی مردم در این روزها به سختی قابل بیان و توصیف می‌باشد و حجم فیلم های منتشره در فضای مجازی به قدری است که نشان دهنده گستردگی اندوه و آلام خانواده‌هایی است که به یک باره زندگیشان به زیر آب و گل رفته است و کاری از دستشان بر نمی‌آید. هر چند که در این میان نیز بازار شایعات و اخبار کذب نیز فراوان یافت می‌شود. چندان که حسین رحیمی، رئیس پلیس پایتخت، گفته است: "چهار دروغ‌پرداز سیل که درباره سیل دروغ‌ گفته‌بوده‌اند و  شایعه پراکندند،  از سوی پلیس فتا در تهران دست‌گیر شده‌اند."

در پس سیلاب های اخیر با کمی فاصله گرفتن از عمق حوادثی که رخ داده است، اولین سوالاتی که به ذهن خطور می‌کند این است که آیا پیش بینی این میزان از سیل و باران مقدور نبوده است و به صورت کلی به چه میزان عوامل انسانی در گستردگی سیلاب های اخیر نقش داشته است. اما اصلی ترین نکته ای که به ذهن جامعه ایرانی خطور می‌کند این است که اکنون در مواجهه با این رخداد چه می‌توان کرد.

به این بهانه در گفتگویی با مهندس جعفر غفاري شيروان، متخصص و فعال برنامه ريزي و مديريت آب و دکتر محمدحسین پاپلی یزدی، استاد بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس تهران فرصتی فراهم شد که بیان شود اکنون زمان همدلی و همیاری ملی است. امروز همه در حال زحمت کشیدن هستند. از دولت گرفته تا سپاه و ... در حال کار هستند اگر چیز ناصوابی بگوییم، ارزش کار دیگران را از بین می‌رود.

مهندس غفاری شیروان با اشاره به این که صرف انتشار اخبار و بررسی مقصران اصلی حادثه کنونی دردی را دوا نمی‌کند، افزود: پیگیری آسیب شناسی موضوع سیلاب‌های اخیر، مربوط به آینده است که باید مباحث علمی و عملی را کنار هم گذاشت و بعد راهکاری پیدا کرد و برنامه ریزی انجام داد. در این رابطه دولت باید کارهایی صورت بدهد و قطعا انجام خواهد داد. اما آن چه که مربوط به امروز است، تمرکز بر امداد و نجات است و کار دیگری نمی‌توان صورت داد. امروز نمی‌توان علت یابی کرد چرا که ضرورت الان، نجات جان هموطنانمان است.

در حقیقت در فردای بعد از اتمام سیلاب وقتش است که تیمی با تخصص‌های همه جانبه برای پایداری شرایط سرزمینی برنامه ریزی کنند. باید با نگاهی علمی به موضوع نگاه کرد. با توجه به علم و دانشی که در این زمینه وجود دارد بررسی کرد چه عملیاتی انجام داده ایم و چه عملیاتی باید انجام بدهیم. برای آینده باید از علم و دانش عزیزانی که در این زمینه صاحب نظر هستند استفاده کرد و مهمتر این است که این دانش را عملیاتی کرد. متاسفانه بحث هایی که اکنون مطرح می‌شود فقط در حد گفت و شنود است و متاسفانه بعدها فراموش می شود.

غفاری شیروان در پاسخ به این سوال که چرا از سیل‌های کوچک پیش از این، تجربه حاصل نشده است برای این که بتوانیم در آینده در برابر سیلاب های این چنین ایمن باشیم؛ بیان داشتند که:

بی مبالاتی صورت گرفته صحیح است؛ پیش از این نیز سیلاب هایی در استان گلستان جاری شده است ولی متاسفانه ظاهرا کسی توجه نکرده است.  در دو حوزه اکنون بحث وجود دارد؛ اولا برنامه دولت بر این بود که سیستم هشدار درست کند. این برنامه به اوایل انقلاب بر می‌گردد و ردیف اعتباری داشت. یعنی ایجاد هشدار سیل قبل از اینکه اتفاق بیفتد. چون سیل حادثه‌ای طبیعی است و اتفاق می‌افتد.  به هر صورت چنین سیستمی راه نیفتاده است و مورد غفلت واقع شده است. مورد دیگر  به میزان دخالت انسان نیز در میزان خسارات سیل بازمی‌گردد و این دخالت غیرعالمانه از دیرباز تا کنون بسیار بارز بوده است.  متاسفانه باید گفت در حوزه های آب خیز و آب ریز کشور دست کاری های زیادی شده است. از این منظر باید برای آینده برنامه ریزی زیادی کرد.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این که آیا اکنون می‌توان برای این سطح از گستردگی آب و سیلاب برنامه ای صورت داد؟! گفتند:

اکنون هیچ کاری نمی شود کرد؛ جز نجات جان انسانها. اکنون در گمیشان و آق قلا دشت ارتفاعی ندارد و زمین مسطح است، آب ایستاده و تخلیه نمی شود. در واقع تلنبار شده و باید به مرور جذب شود ولی باید مردم را از منطقه تخلیه کرد و نجات داد. نباید بعد از امداد و نجات و شروع دوباره احتمالی خشکسالی، مجددا همه چیز فراموش شود. برای حوادث یک نقشه و برنامه ملی نیاز است اینکه چگونه باید حوادث مدیریت شوند این عرصه ها باید از قبل شناخته شده باشد و بدانیم برای این زمان چه کاری باید صورت داد و نه اینکه با احداث موقتی معبر و ... از ورود سیلاب به شهرها جلوگیری شود. بنابراین به نظر بنده وقتی حادثه رخ می دهد، هیچ کاری نمی توان کرد و فقط باید مردم را نجات داد.

در همین راستا در گفتگوی کوتاهی که با دکتر پاپلی یزدی داشتیم، ایشان بیان داشتند که کسی نمی تواند بگوید سیلاب اخیر صرفا محصول عامل انسانی است چرا که عامل انسانی به 80 و 90 سال اخیر بر می‌گردد. وقتی از عامل انسانی حرف سخن می‌گوییم باید توجه داشته باشید که 80-90 سال گذشته برداشت بی‌رویه از  جنگل ها صورت گرفته است. هم در دوران طاغوت و متاسفانه بعد از انقلاب جنگل ها تخریب شد و در حاشیه رودخانه ها ساخت و ساز شروع شد.

ایشان در ادامه با تاکید بر پرهیز از آسیب شناسی و مقصریابی در زمانه کنونی نسبت به سیلاب های اخیر اشاره بر این داشتند که به دور از مواضع سیاسی و عقیدتی باید مبتنی بر حمیت ملی و حس نوع دوستی تمام هم و غم خویش را بر نجات سیل زدگان قرار داد.