علت بازنشدن دریچه برخی سد‌ها در سیلاب‌های اخیر چیست؟
مدیرکل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در مورد انتقاد‌های اخیر در مورد سیلاب نسبت به وزارت نیرو توضیحاتی ارائه داد.
به گزارش راهبرد معاصر ، میثم جعفرزاده مدیرکل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل، با اشاره به آخرین وضعیت سد‌های کشور، گفت: تا این لحظه هیچکدام از سد‌های کشور آسیب ندیده‌اند و تمام سد‌ها در پایداری کامل قرار دارند. در خصوص سد‌های خوزستان نیز که حجم زیادی از سیلاب را در خود ذخیره کرده‌اند باید بگویم که شرایط نرمال است.
وی ادامه داد: در حال حاضر سد کرخه، دز، گتوند و در بالادست سد سیمره به لحاظ شرایط فنی بسیار نرمال هستند و از لحاظ ورودی و خروجی و همچنین کنترل و مانیتورینگ نیز شرایط به صورت نرمال است و یک تیم قوی کارشناسی به صورت ۲۴ ساعته وضعیت را کنترل می‌کند.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل با تاکید بر اینکه تمام تلاش ما این است که در بخش فنی بتوانیم طبق استاندارد‌های جهانی پیش برویم، ابراز کرد: یکی دیگر از اهداف ما کاهش آسیب به سد‌ها است که تا این لحظه توانسته‌ایم وضعیت را به خوبی کنترل کنیم.
وی با اشاره به میزان بارندگی اظهار کرد: در حال حاضر ورودی سد سیمره تا حد قابل توجهی کاهش پیدا کرده و همین موضوع نیز باعث بهبود وضعیت در این حوزه شده است. البته وضعیت آینده بستگی به پیش‌بینی هواشناسی دارد، چرا که باید دید که میزان بارندگی در حوزه‌های مختلف تا چه میزان خواهد بود.
جعفرزاده تصریح کرد: روستا‌هایی که تاکنون تخلیه شده بیشتر جنبه پیشگیرانه داشته است، تا اگر سیلابی اتفاق افتد و سیل‌بندی بشکند، شاهد کمترین آسیب باشیم، اما باید گفت که در حال حاضر سد‌های کشور به لحاظ پایداری وضعیت بسیار نرمالی دارند.
دلیل باز نشدن دریچه سد‌ها
وی در پاسخ به این سوال که چرا وزارت نیرو سد‌ها را زودتر باز نکرد و آیا می‌توانست در این حوزه مدیریت بهتری داشته باشد، اظهار کرد: مبنای مدیریت سازه‌ها تنها پیش‌بینی هواشناسی نیست، چرا که بعضاً شاهد خطا‌هایی در پیش‌بینی سازمان هواشناسی هستیم. علاوه بر این باید گفت که پیش‌بینی‌هایی که صورت می‌گیرد احتمالی است و متأسفانه ما هشدار قطعی سیل نداریم.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران وپدافند غیرعامل با بیان اینکه حتی اگر هشدار قطعی سیل نیز وجود داشته باشد، نمی‌توان در زمان ۴۸ یا ۷۲ ساعت آب زیادی را از سد‌ها تخلیه کرد، چرا که تخلیه سد‌ها بسیار بالا است و نیاز به زمان بیشتری دارد.
جعفرزاده ادامه داد: البته وزارت نیرو بحث‌های مربوط به مدل‌های بارش پیش‌بینی و موضوعات تحلیلی در حوزه آب و هوا را دنبال می‌کند؛ با این وجود تصمیم گیری تابع شرایط مختلفی است که باید با دقت انجام شود.
به گفته وی علاوه بر این مساله باید در نظر گرفت که گاهی سیلاب‌ها در فصل تابستان اتفاق می‌افتد، اما این بار سیلاب‌ها در زمانی اتفاق افتاد که معمولاً در این بازه زمانی به دنبال ذخیره آب کشاورزی هستیم و باید با دقت بسیار بالایی مدیریت سد‌ها انجام شود.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران وپدافند غیرعامل اظهار کرد: یک بار در سال‌های نه چندان دور این اتفاق افتاد و ما با استفاده از همین هشدار‌های احتمالی هواشناسی قسمتی از مخزن سدی را تخلیه کردیم که در تابستان همان سال با مشکل جدی مواجه شدیم. همچنین باید به این موضوع نیز اشاره کرد که حجم سیلابی که وارد استان‌ها شده با ذخیره سد‌ها برابری نمی‌کند؛ به گونه‌ای که در حوزه گرگان‌رود دوره بازگشت بالای ۲۰۰ سال و در حوزه لرستان رودخانه کشکان که تخریب‌های زیادی را نیز شاهد بودیم دوره بازگشت ۵۰۰ ساله داشته‌ایم. در حوزه کرخه نیز دوره بازگشت ۲۰۰ ساله اتفاق افتاد که هیچکدام از این سیلاب‌ها قابل پیش‌بینی دقیق نبود.
وی ادامه داد: علاوه بر این حداکثر آب گذری که در شهر خرم‌آباد می‌توانستیم عبور دهیم ۳۲۰ مترمکعب در ثانیه بود و سیلابی که در این شهر اتفاق افتاد، بیش از ۱۴۰۰ مترمکعب در ثانیه ثبت شده است. همچنین در کشکان، حوزه آبریز ما تنها ۱۵۰۰ مترمکعب در ثانیه بود که بیش از ۲۵۰۰ متر مکعب در ثانیه ورودی آب داشتیم. در پلدختر نیز آب گذر ما ۲۵۰۰ مترمکعب در ثانیه تخمین زده شده که بیش از ۵۰۰۰ مترمکعب در ثانیه ورودی آب داشته‌ایم.
جعفرزاده همچنین در پاسخ به این سوال که اگر وزارت نیرو تاکنون رودخانه را کامل سروسامان می‌داد میزان خسارات کاهش پیدا می‌کرد نیز توضیح داد: اینکه هرچقدر به ایده‌آل نزدیک شویم موضوع مطلوبی است، اما باید به برخی مسائل توجه شود. به طور مثال وزارت نیرو همیشه در مجموعه آب منطقه‌ای یک ردیف اختصاصی برای ساماندهی رودخانه‌ها دارد که در اول دولت یازدهم حدود ۳۰ میلیارد تومان بود و اکنون به ۱۲۰ میلیارد تومان افزایش یافته است و در حال حاضر علیرغم کمبود اعتبارات از محل بودجه داخلی با توجه به اولویت در حال ساماندهی رودخانه‌هاست.
جمع‌آوری بدون نظارت مصالح کف رودخانه‌ها؛ یکی دیگر از مشکلات
وی با بیان اینکه یک طرح توسط وزارت نیرو در لایحه بودجه ۱۳۹۸ پیشنهاد شده بود، اظهار کرد: یکی از نقاط ضعفی که در این حوزه داریم این است که در کف رودخانه مصالحی وجود دارد که آن مصالح در اختیار وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار می‌گیرد، اما براساس طرح پیشنهادی وزارت نیرو، ۳۰ درصد عوارض این مصالح باید به ساماندهی رودخانه‌ها اختصاص یابد.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران وپدافند غیرعامل با تاکید بر اینکه این طرح وارد کمیسیون آب و کشاورزی مجلس شورای اسلامی شد و در آنجا مورد موافقت قرار گرفت، گفت: متأسفانه این طرح در کمیسیون تلفیق رد شد و اکنون ساماندهی رودخانه‌ها با مشکلات زیادی مواجه شده است.
وی تصریح کرد: زمانی که از مصالح رودخانه بدون اطلاع وزارت نیرو استفاده می‌شود عملاً وزارت نیرو هیچ‌گونه کنترلی روی دبی رودخانه ندارد و این مساله نیز مشکلات زیادی را برای سروسامان دادن رودخانه‌ها ایجاد کرده و ساماندهی رودخانه‌هایی که اکنون رخ می‌دهد تنها به وسیله منابع داخلی است.
جعفرزاده ادامه داد: وزارت نیرو طرح‌های متعددی را برای ساماندهی وضعیت منابع آبی کشور دارد، اما متأسفانه اولویت‌بندی و بودجه برای اجرای این طرح‌ها موجود نیست. اما این مساله نیز واقعیت دارد که اگر طرح‌های پیشنهادی وزارت نیرو مصوب و اجرا می‌شد قطعاً با آسیب پذیری کمتری مواجه بودیم.
وی با اشاره به انتقاد‌هایی که تاکنون به سدسازی صورت می‌گرفت، اظهار کرد: تاکنون منتقدان بسیاری برای سدسازی در ایران وجود داشتند و این در شرایطی است که اگر سد‌های کنونی نبودند یک فاجعه انسانی به معنای واقعی رخ می‌داد، چرا که به طور مثال اگر سد کرخه وجود نداشت شش میلیارد آب رها می‌شد و این مساله می‌توانست عواقب ناگواری را به دنبال داشته باشد.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران وپدافند غیرعامل با اشاره به پیش‌بینی‌های صورت گرفته برای شروع ترسالی در کشور، گفت: در مجامع علمی بین‌المللی تاکید می‌شود که سیلاب جدا از حوادثی همچون زلزله، طوفان، گردوغبار و ... است و سیلاب می‌تواند خیلی به نفع کشور باشد، به شرط اینکه بتوانیم مدیریت درستی را برای کنترل آن داشته باشیم.
ساخت‌وساز در بستر حریم رودخانه باید ملزم به اخذ مجوز از وزارت نیرو شود
وی با اشاره به یکی دیگر از مشکلات وزارت نیرو، اظهار کرد: یکی از بحث‌هایی که به طور مداوم در محافل آبی صورت می‌گیرد بحث حریم و بستر رودخانه‌ها است. در حال حاضر تهران آبستن حادثه است و ما تنها می‌توانیم وارد عمل شویم و این در شرایطی است که اگر ساخت‌وساز در بستر حریم رودخانه ملزم به اخذ مجوز از وزارت نیرو باشد، قطعاً شاهد وضعیت کنونی فعلی نخواهیم بود.
جعفرزاده تصریح کرد: شرکت‌های آب منطقه‌ای تنها با اخذ مجوز‌های لازم از دادگستری می‌توانند اقدام به تخریب منازل مسکونی و تجاری در بستر حریم رودخانه کنند که اگر از همان ابتدا این مساله تحت نظارت وزارت نیرو صورت گیرد نیازی به تخریب نیست.
وی مهم‌ترین مساله را در مواجه با سیلاب همزیستی با آن دانست و گفت: سیلاب می‌تواند فواید متعددی را برای کشور به دنبال داشته باشد، اما به شرط آنکه مدیریت درست صورت گیرد.