ماهیت دیپلماسی عربستان سعودی در قبال سودان چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر، در سال های نه چندان دور، شاهد روابط گسترده سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی میان تهران و خارطوم بودیم. اما به مرور زمان با گسترش تحرکات دیپلماتیک و فشار های مالی، دولت سعودی و شیخ‌نشین‌های ابوظبی توانستند سودان را وارد بلوک لیبرالِ محافظه کار منطقه کنند. ریاض برای دور کردن حکام خارطوم از ایران علاوه بر تلاش برای خروج این کشور از انزوا بین المللی، حدود یک میلیارد دلار در بانک مرکزی این کشور سپرده گذاری کرد. البته در سال ۲۰۱۹ و پس از وقوع اعتراضات گسترده در خارطوم، سعودی ها به عمرالبشیر(رئیس جمهور وقتِ سودان)پشت کردند و توانستند با کمک محمد الحمدان داگلو، از مسئولان شورای نظامی سودان، تحولات این کشور آفریقایی را به سمت تامین منافع خود هدایت کنند.

اکنون سودان قصد دارد با تکیه بر کشورهای حاشیه خلیج فارس بویژه عربستان سعودی و امارات عربی متحده، اقتصاد ملی خود را بویژه در بخش سرمایه گذاری خارجی احیاء کند و راهی برای هدایت سرمایه های خارجی به سمت بخش‌های کشاورزی، زیر ساخت ها و مواد معدنی باز کند. ناامنی و اختلافات داخلی، ضعف در زیر ساخت های داخلی مانند جاده ها، فرودگاه ها، خدمات عمومی، بهداشت، آموزش، وجود قوانین دست و پا گیر در حوزه سرمایه گذاری، عدم شفافیت اطلاعات، نبود سیستم بانکی پیشرفته، بی ثباتی اقتصادی و امنیتی، کمبود ارز خارجی، پایین بودن ارزش پول ملی و نبود نقشه راه سرمایه گذاری بلند مدت، از جمله نقاط ضعف سودان در بخش جذب سرمایه گذاری خارجی هستند. با این حال مقامات سودانی در سفری که به ریاض داشتند به آن ها قول دادند تا سیستم بانکی و مالی خود را توسعه دهند، سیستم پنجره واحد برای سرمایه گذاران ایجاد کرده و تسهیلاتی در حوزه مالیات و زمین برای سرمایه گذاران خارجی ایجاد کنند. با این همه اقتصاد سودان دارای مزیت های اقتصادی همچون منابع فراوان آب، مواد معدنی، نیروی کار ارزان و زمین های قابل کشت است که می تواند فرصت مناسبی برای دلارهای نفتی اعراب در جهت سرمایه گذاری در این کشور آفریقایی باشد.

به گزارش «الخلیج آنلاین» روز یکشنبه ۱۱ آوریل ۲۰۲۱، مقامات سودانی خبر از سرمایه گذاری جدید سعودی‌اماراتی به ارزش ۴۰۰ میلیون دلار در سودان دادند. عبدالطیف عثمان اعلام داشت که این سرمایه گذاری برای تولید محصولات کشاورزی در فصل تابستان و زمستان سال جاری صورت گرفته است‌. سودان ۱۷۵ میلیون جریب زمین مناسب برای سرمایه گذاری در حوزه کشاورزی دارد. عربستان و امارات مواد اولیه تولید محصولات کشاورزی همچون بذر، کود، سموم دفع آفات و ..‌‌. را قرار است برای دولت سودان تامین کنند. امروز دو مشکل اساسی دولت سودان تامین سوخت و گندم است، که قصد دارد از طریق سرمایه کشورهای حاشیه خلیج این نقاط ضعف را برطرف کند. پس از خروج نام سودان از لیست کشورهای حامی تروریسم توسط دولت پیشین آمریکا، فضای سرمایه گذاری در سودان کمی بهبود یافته است‌.

ماه گذشته نیز الهادی محمد ابراهیم وزیر سرمایه گذاری و همکاری بین المللی سودان خبر از تاسیس یک صندوق سرمایه گذاری با سرمایه ۱۰ میلیارد دلاری خبر داد. عربستان ۳ میلیارد دلار، امارات عربی متحده ۳ میلیارد دلار و باقی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با ۴ میلیارد دلار، سرمایه این صندوق سرمایه گذاری را تامین کردند. همچنین ریاض در ماه می ۲۰۱۹، ۲۵۰ میلیون دلار در بانک مرکزی سودان برای افزایش ارزش پول ملی سودان سپرده گذاری کرد. این سپرده گذاری بخشی از کمک ۳ میلیارد دلاری عربستان و امارات به سودان برای عبور از مشکلات اقتصادی می باشد.

الهادی محمد ابراهیم از امضاء تفاهم نامه میان ریاض-خارطوم در بخش تامین گوشت، راه آهن، حمل و نقل، تعمیر و ساخت بنادر، ایجاد زیر ساخت های جدید و همچنین تولیدات دامی خبر داد. وی افزود دولت سعودی از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ حدود ۳۵.۷ میلیارد دلار در سودان سرمایه گذاری کرده است. بیشترین میزان سرمایه گذاری سعودی ها در بخش کشاورزی از  طریق ۲۵۰ پروژه به ارزش ۲۶.۵ میلیارد دلار صورت گرفته است‌. همچنین براساس اطلاعات منتشر شده از سوی اتاق بازرگانی عربستان، حجم مبادلات تجاری میان دو کشور در سال ۲۰۱۹ به ۸ میلیارد دلار رسیده است.

اما سرمایه گذاری اقتصادی و مبادلات تجاری تنها برنامه های حکام ریاض در سودان نیست. محمد به سلمان در کنار محمد بن زاید در ماه های پایانی دولت دونالد ترامپ، فشار بسیار زیادی بر خارطوم برای عادی سازی روابط با رژیم‌صهیونیستی آوردند. این فشارهای سیاسی و مالی در حالی بود که بسیاری از مردم سودان همچنان به آرمان فلسطین معتقدند و راهی جدای از دولتمردان سودانی انتخاب کردند. با این حال ریاض و ابوظبی از وضعیت بحران اقتصاد سودان و همچنین سیل مهیبی که موجب آوارگی یک میلیون سودانی شد، سوء استفاده کرده و در ازای خروج نام سودان از کشورهای حامی تروریسم، مقدمات عادی سازی روابط میان خارطوم-تل آویو را فراهم کردند.

نتیجه گیری

 منطقه شاخ آفریقا یکی از حوزه های مورد علاقه حکام ریاض برای افزایش نفوذ و سرمایه گذاری اقتصادی است. نزدیکی این منطقه به تنگه باب المندب که به عنوان سومین آبراه استراتژیک جهان شناخته میشود از جمله دلایل این علاقه است. دریای سرخ یکی از مهم ترین شریان های ارتباطی جهان است که سالانه حدود ۷۰۰ میلیارد دلار کالا و منابع هیدرو کربنی از این منطقه میان اروپا و آسیا مبادله می شود. دریای سرخ به وسیله تنگه باب المندب و کانال سوئز، اقیانوس هند و دریای مدیترانه را به یکدیگر متصل می کند. سالانه حدود ۲۰ هزار کشتی (۱۲٪ تجارت جهانی) از تنگه باب المندب عبور می کند‌. سالانه یک و نیم میلیارد بشکه نفت از این تنگه عبور می کند (۳.۵ میلیون بشکه در روز به علاوه ۶۶۸۹ میلیون تن گاز طبیعی). عربستان ۲۹.۱۱۶ میلیارد دلار در کشورهای شاخ آفریقا سرمایه‌گذاری کرده است؛ که بیشترین میزانِ آن در کشور سودان بوده است. تمامی این عوامل به همراه فرصت های جدید سرمایه گذاری در سودان که در راستای سند چشم اندازه ۲۰۳۰ و سیاست متنوع سازی اقتصاد سعودی می‌باشد، سبب نگاه ویژه ولیعهد سعودی به خارطوم شده است.