یادداشت اختصاصی، «مهدی فضائلی» کارشناس مسائل سیاسی؛
هندسه انتخابات ۱۴۰۰ و آزمون جریان انقلابی
شواهد و قرائن نشان می دهد تعداد نامزدهایی که از فیلتر شورای نگهبان عبور خواهند کرد بیش از ادوار گذشته باشند و از این نظر انتخابات متفاوتی را تجربه خواهیم کرد. البته تکثر نامزدها الزاما" به معنای تنوع اضلاع و تغییر هندسه کلی انتخابات نیست ضمن اینکه به احتمال زیاد همه نامزدها تا پایان انتخابات در صحنه نخواهند ماند و شاهد انصراف و ائتلاف برخی نامزدها و احتمالا" تغییراتی در هندسه انتخابات در روزها یا حتی ساعات پایانی رقابت های انتخاباتی خواهیم بود!
به گزارش راهبرد معاصر؛ یکی از موضوعاتی که در انتخابات ها و بویژه انتخابات ریاستجمهوری مورد توجه قرار می گیرد هندسه انتخابات است. هندسه انتخابات یعنی اینکه رقابت چندضلعی خواهد بود؟ و اضلاع را کدام نامزد ها یا کدام جریان ها تشکیل میدهند؟
پاسخ دقیق به این پرسش را باید به پس از اعلام نظر شورای نگهبان موکول کرد، یعنی زمانی که نامزدها نهایی شده و تکلیف صحنه رقابت شفاف گردیده است در عین حال الان هم می توان برآوردی از این موضوع ارائه نمود.
ابتدا اشاره کنم که شواهد و قرائن نشان می دهد تعداد نامزدهایی که از فیلتر شورای نگهبان عبور خواهند کرد بیش از ادوار گذشته باشند و از این نظر انتخابات متفاوتی را تجربه خواهیم کرد.
البته تکثر نامزدها الزاما" به معنای تنوع اضلاع و تغییر هندسه کلی انتخابات نیست ضمن اینکه به احتمال زیاد همه نامزدها تا پایان انتخابات در صحنه نخواهند ماند و شاهد انصراف و ائتلاف برخی نامزدها و احتمالا" تغییراتی در هندسه انتخابات در روزها یا حتی ساعات پایانی رقابتهای انتخاباتی خواهیم بود!
به هر حال هندسه انتخابات ۱۴۰۰ در آغاز رقابت ها سه ضلعی است. ضلع اول، جریان ارزشی و مشهور به اصولگرا که حجتالاسلام والمسلمین رئیسی چهره شاخص آن است و برخی نامزدهای دیگر مانند دکتر جلیلی و دکتر زاکانی نیز در این ضلع قرار می گیرند.
ضلع دوم، جریان اصلاحات که دکتر جهانگیری چهره شناخته شده آن است و افرادی مانند دکتر همتی و دکتر پزشکیان نیز در همین ضلع تعریف می شوند.
ضلع سوم را جریان سومی تشکیل می دهد که دکتر لاریجانی شاخص ترین چهره آن است. برخی اصرار دارند علی لاریجانی را ادامه دولت روحانی معرفی کنند اما خود او ادعا می کند ادامه دهنده راه شهید بهشتی و شهید مطهری و جریان انقلاب است.
من معتقدم این انتخابات آزمون مهمی برای دکتر لاریجانی است تا نشان دهد امروز کجا ایستاده است! علی لاریجانی در دوران اصلاحات و در زمان تصدی صدا و سیما از مؤثرترین چهره هایی بود که ضربات مهلکی به جریان اصلاحات وارد کرد و این جریان کینه دیرینه ای نسبت به او دارد از سوی دیگر پس از روی کار آمدن احمدی نژاد با او برخوردهایی شد که بين لاریجانی و جریان انقلابی فاصله افتاد لذا الآن نه مانند برخی دوستان حزب اللهی می خواهم بدبینانه او را از جرگه انقلاب بیرون تعریف کنم و دربست در کنار جریان غرب زده دولت کنونی قرار دهم و نه خوش بینانه برخی مواضع و رفتارهای او را نادیده گرفته و ادعای انقلابی بودن او را دربست بپذیرم.
به اعتقاد من دکتر لاریجانی پیچیده ترین و مؤثرترین نامزد این دوره انتخابات خواهد بود و رفتار و مواضعش صحنه انتخابات را تغییر خواهد داد. علی لاریجانی قدرت لابی بالایی دارد بنابراین جذب برخی نامزدها حتی تا حد به هم زدن هندسه انتخابات نیز متصور است! معنی این سخن آن است که دامنه لابی او می تواند از یک سو تا جهانگیری پیش رود و یک ضلع را از صحنه حذف کند و از سوی دیگر برخی نامزدهای جبهه اصولگرا را با خود همراه سازد! در این صورت هندسه انتخابات تغییر اساسی خواهد کرد و به شکل دو خط موازی پيش خواهد رفت! دو خط موازی یعنی شدت گرفتن رقابت و حاکم شدن فضای دوقطبی.
این حالت بخصوص در صورت ادامه حضور دکتر جلیلی در صحنه انتخابات و تشدید مواضع جریان ارزشی نسبت به لاریجانی و بالعکس، پر رنگتر خواهد شد، حالتی که احتمالا " علی لاریجانی و حامیانش نسبت به آن بی میل نیستند!
ناکارآمدی مفرط دولت آقای روحانی و محبوبیت نسبتا" بالای رئیس قوه قضائیه شرایط مناسبی را برای پیروزی جریان منتقد دولت فراهم کرد تا جائیکه پیروزی کاملأ در دسترس قلمداد می شد اما ورود دکتر لاریجانی این پیروزی را با تردید مواجه کرده است.
کنش ها و واکنش های جریان ارزشی در این انتخابات بسیار حساس و تعیین کننده است و کوچکترین اشتباهی می تواند برای این جریان پرخسارت باشد.
تمرکز روی حوزه اقتصاد و معیشت درست است اما بی توجهی به حوزههای فرهنگی و اجتماعی و آماده نبودن برای پرسش های این حوزه یا دادن پاسخ های تکراری نیز در نتیجه انتخابات تأثیر گذار خواهد بود ضمن اینکه با پاسخ های کلیشهای و سطحی نمی توان حوزه اقتصاد و معیشت را نیز راحت تصرف کرد.
تجربه بیش از چهار دهه انقلاب اسلامی و تغییراتی که در بستر جامعه رخ داده است واقعیت مهمی را به ما گوشزد می کند که اگر آنرا نبینیم و یا ببینیم اما توجه درستی به آن نداشته باشیم امکان حکمرانی صحیح را فراهم نخواهیم آورد و آنگاه شکاف بین مردم و حاکمیت نگران کننده خواهدشد.
رهبر حکیم انقلاب اسلامی در دیدار اخیر خود با نمایندگان تشکلهای دانشجویی بحث مهمی را در خصوص "تحول و تحول خواهی" مطرح کردند که به نظر بنده با موضوع انتخابات نیز پیوند وثیقی دارد.
ایشان در بخشی از این بحث فرمودند: «یک حقیقتی وجود دارد که آن را نبایستی نادیده گرفت و آن، این است که رسیدن به این آرمانها با این عظمتی که این آرمانها دارد، پیچیدگیهای زیادی دارد؛ آن روز ما به این پیچیدگیها توجّه نداشتیم؛ آن روز ما مسائل را خیلی با نگاهِ اوّلی نگاه میکردیم؛ در واقع بسیاری از مسائل آسانگیری میشد. شور انقلابی موجب بود که کار انجام بگیرد منتها با یک نگاه ابتدائی، با یک نگاه ساده و بدون در نظر گرفتن پیچیدگیها و دشواریها و گردنههای سرِ راه.»
حضرت آیت الله خامنه ای در ادامه این بحث و به عنوان نمونه، به موضوع اسلامی کردن دانشگاه اشاره کردند و سپس اینگونه جمع بندی فرمودند: «در بخش مسائل اقتصادی و جریان اقتصادی کشور، جریان علمی کشور و امثال اینها همین وجود دارد. لذا شما میبینید که ما در خلال این سالها گاهی کارهای خوبی را شروع کردهایم که نیمهکاره مانده و به نتیجه نرسیده؛ این به خاطر همین است که یک سادهنگریهایی در مشاهدهی مسائل وجود دارد که بایستی اینها را با نگاه دقیق تصحیح کرد و به جهت درست رساند.»
لذا بخصوص جریانی که خود را مفتخر به عنوان ارزشی و انقلابی می داند باید بیش و پیش از همه این پیچیدگیها را درک کند و با پرهیز از ساده نگری راه های برون رفت از گردنههای سخت را بیابد و عمل کند.
حفظ و تقویت نگاه و روحیه انقلابی در کنار جذب حداکثری و توان گفت و گو و برقراری مفاهمه با آحاد جامعه بخصوص آن بخشهایی از مردم که فقط می خواهند زندگی کنند یکی از این پیچیدگیهاست و این انتخابات میدانی است که جریان انقلابی به مردم نشان دهد چقدر این پیچیدگیها را درک کرده و چقدر برای آن برنامه دارد.