جستجو برای یافتن نامزد مطلوب؛ مدیر یا اقتصاددان؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ با اعلام اسامی نامزدهای ریاست جمهوری توسط شورای نگهبان، نامزدها برای جمع کردن رأی و مردم برای انتخاب نامزد مطلوب به تکاپو افتاده اند. وجود مشکلات اقتصادی باعث شده تا بررسی برنامه و پیش بینی عملکرد اقتصادی هریک از نامزدها یکی از مهمترین دغدغه مردم باشد. مسئله ای که به نظر می رسد بر تصمیم شورای نگهبان در معرفی 3 اقتصادی از مجموع 7 نامزد تأیید صلاحیت شده نیز تأثیر گذاشته باشد. یادداشت حاضر به دنبال یافتن پاسخ به این سؤال است که رئیس جمهور برای داشتن عملکرد اقتصادی مطلوب در چارچوب مسئولیت هایی که در نظام جمهوری اسلامی برایش تعریف شده چقدر باید اقتصاد بداند.

بالاخره شورای نگهبان چند روز گذشته اسامی افراد احراز صلاحیت شده را اعلام کرد. شاید اسامی اعلامی و گزینه های معرفی شده نتوانسته باشد سلایق همه اقشار جامعه را پوشش دهد اما شورای نگهبان برای احراز صلاحیت می بایست میان دو مسئله زیر توازن ایجاد می کرد:

• معرفی نامزدهایی با دیدگاه های متنوع برای جلب سلایق حداکثری مردم

• انجام نظارت استصوابی برای اینکه صرفا نامزدهایی به مردم معرفی شوند که تعهد و تخصص بالا جهت مدیریت کشور در شرایط سخت اقتصادی کشور را داشته باشند

به نظر می رسد شورای نگهبان در این دوره (همانند انتخابات مجلس یازدهم) به مورد دوم وزن بیشتری داده است. البته از پیامدهای این تصمیم ابراز برخی نارضایتی ها توسط مردمی است که فرد یا سلیقه مورد نظر خود را در اسامی معرفی شده نمی یابند. شاید نتوان درمورد عملکرد شورای نگهبان اظهارنظر دقیقی کرد چراکه ما از گزارش های واصله به این شورا توسط نهادهای مختلف اجرایی و امنیتی اطلاع نداریم اما امیدواریم نتیجه این سخت گیری بیشتر، معرفی نامزدهای متعهد تر و متخصص تر باشد که از آفت هایی مثل شعارزدگی، وعده های عوام فریبانه و اجرای طرح هایی با عواید کوتاه مدت جناحی و آسیب های بلندمدت ملی دور باشند و انتخاب آنها بتواند مقدمه ای برای برون رفت کشور از شرایط حساس کنونی باشد.

از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم که رسانه ملی سعی کرد به شکل فعال مناظرات انتخاباتی را به دست بگیرد و با پرسش سؤالاتی مردم را از دیدگاه های نامزدها در حیطه های مختلف از جمله اقتصاد آگاه سازد جرقه این سؤال در ذهن نویسنده خورد که یک نامزد ریاست جمهوری با توجه به مسئولیت هایی که در قانون برایش تعریف شده است چه مقدار لازم است از مسائل و مشکلات اقتصادی و راهکارهای آن با خبر باشد. تأثیر این دیدگاه ( تأثیر مثبت تخصص اقتصادی رئیس جمهور بر عملکرد اقتصادی دولت ) بر نظر شورای نگهبان و انتخاب 3 فرد متخصص اقتصادی از 7 نفر کل افراد تأیید صلاحیت شده، اهمیت پرداختن به این سؤال را بالاتر برده است. البته این در نهایت مردم هستند که با قبول یا رد گزاره فوق و گزاره های دیگر تأثیرگذار در انتخاب رئیس جمهور، سرنوشت خود را رقم خواهند زد. پس همه چیز در نهایت به بصیرت افزایی مردم و انتخاب صحیح آنها ختم می شود.

در ابتدا باید دید وظایف اصلی رئیس جمهور چیست. قانون اساسی اهمّ وظایف ریاست جمهوری را بیان نموده است. در اصل 133 قانون اساسی، تعیین وزرا به رئیس جمهور سپرده شده است. همچنین در اصل 134 و 136 مسئولیت نظارت بر کار وزیران و احیانا عزل یک وزیر و جایگزین کردن وزیر دیگر برعهده رئیس جمهور قرار داده شده است. هرچند به مواردی مثل تعیین استانداران و رئیس سازمان های دولتی و عمومی و نهادهای تحت نظارت ریاست جمهوری و ریاست بر شورای امنیت ملی و شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز می توان اشاره کرد اما اصلی ترین مسئله، انتخاب وزرا و معاونین رئیس جمهور و ریاست هیئت دولت (شامل وزرا و معاونین) و طبق اصل 134 هماهنگی تصمیمات آنها و تعیین و اجرای برنامه و خط مشی دولت با همکاری وزیران است. می-توان از اهتمام و توجهی که نمایندگان مجلس  شورای اسلامی در ارزیابی عملکرد وزرا، سؤال و احیانا استیضاح از آنها و همچنین دیدگاه مردم که عملکرد یک دولت را عملکرد وزرا و وزارت خانه های آن می دانند نیز به این مهم پی برد. وزرات خانه هایی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم با مسائل اقتصادی و معیشتی مردم سروکار دارند: وزارت اقتصاد و دارایی سیاست های مالی و اقتصادی کشور، مالیات ها و مسائل تعرفه ای و گمرکی را راهبری می کند. وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت به ترتیب بسترساز تولید محصولات زراعی و کشاورزی و محصولات صنعتی است. وزارت کار و رفاه اجتماعی در زمینه ایجاد اشتغال و مدیریت بازار کار و همچنین تأمین رفاه عموم مردم به فعالیت می پردازد. وزارت نفت با تولید محصولات نفتی و مشتقات آن برای کشور درآمدزایی می کند و وزارت خانه هایی مثل راه و شهرسازی یا نیرو به ترتیب با ایجاد امکان حمل و نقل و فراهم آوردن انرژی، بستر فعالیت های اقتصادی را فراهم می کنند.

حال به این مسئله دقت داشته باشید که رئیس جمهور صرفا می تواند شخصی را برای تصدی یک وزارت خانه برای اخذ رأی اعتماد معرفی کند یا او را کنار بگذارد و دیگری را جایگزین او سازد. دقیقا مثل سرمربی یک تیم فوتبال که می تواند بازیکنان خود را در زمین بچیند و اگر از عملکرد یکی از آنها راضی نبود فرد دیگری را جایگزین او کند. البته رئیس جمهور نیز مانند سرمربی برنامه کلی را به تیم گوشزد می کند اما در نهایت این بازیکنان هستند که با استفاده از مهارت  و ابتکار خود برای رسیدن به اهداف تعیین شده عمل می کنند.

پس انتخاب یک رئیس جمهور مطلوب را می توان به انتخاب یک سرمربی مجرب شبیه دانست. همانطور که یک سرمربی خوب لازم نیست خود بهترین گل زن، بهترین دروازه بان و بهترین دفاع یا هافبک باشد بلکه این یارگیری، چینش، ارائه برنامه کلی صحیح و تعامل سازنده با تیم است که باعث موفقیت سرمربی می شود به نظر می رسد یک رئیس جمهور خوب نیز در انتخاب افرادی که قرار است با او همکاری کنند، چینش صحیح آنها و هماهنگ کردن هیئت دولت با یکدیگر به نحو احسن عمل کند و توان رهبری هیئت دولت و ایجاد تعامل سازنده با آنها را داشته باشد. البته اگر تخصص اقتصادی رئیس جمهور او را در انجام وظایف فوق یاری رساند این مسئله می تواند از نقاط قوت او محسوب شود.

نتیجتا اینکه مردم بیش از آنکه به پاسخ نامزدها به سؤالات تخصصی و ریز در حوزه اقتصاد (و حوزه های دیگر مثل مسائل حقوقی، سیاست خارجی و غیره) توجه کنند باید به توان نامزد مربوطه در چینش یک تیم خبره در حوزه اقتصاد ( و حوزه های دیگر) و توان مدیریت و ایجاد هماهنگی میان آنها توجه کنند و رسانه ملی نیز با مدیریت صحیح برنامه ها و مناظرات انتخاباتی، بصیرت افزایی لازم را نسبت به توان نامزدها در حیطه های مورد نیاز یک رئیس جمهور مطلوب بدهد. لذا پرسیدن سؤالاتی از قبیل اینکه «در مسئله بازار میوه شب عید تنظیم بازار از طریق واردات اولویت دارد یا حمایت از تولید داخل!» یا «نشان دادن تصویر یک معدن و پرسیدن اینکه این چیست!» که در دوره های قبل پرسیده شد صحیح نیست و لازم است رسانه ملی با آسیب شناسی دوره های قبل و پرهیز از پرسیدن این سؤالات جزئی و تخصصی و داشتن نگاه کنکوری، نقش خود را (که بصیرت افزایی مردم است) بهتر از گذشته ایفا نماید. البته لازم به ذکر است که معرفی شدن نمایند ه های هر نامزد در حوزه های مختلف و انجام مناظرات میان آنها و پاسخ به سؤالات تخصصی امر مفیدی خواهد بود که این نیز مستلزم همکاری نامزدها در ارائه تیم خود است.