آیا طرح مالیات بر عایدی سرمایه ترمز سفته بازان را می کشد؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ تصویب کلیات طرح مالیات بر عایدی سرمایه که در روزهای اخیر توسط مجلس شورای اسلامی صورت گرفته، یکی از اقدامات کلیدی است که در مجلس یازدهم شاهد انجام آن هستیم. در حقیقت می توان گفت تصویب این طرح از معدود اقدامات درستی است که مجلس فعلی در دوران فعالیت خود انجام داده است.

تصویب طرح مالیات بر عایدی سرمایه از این حیث دارای اهمیت است که سالهاست موضوع مالیات بر عایدی سرمایه در اقتصاد ایران مورد توجه کارشناسان قرار دارد، و این موضوع به کرات مورد تاکید بوده که باید ابزارهای مالیاتی برای جلوگیری از فعالیت های سفته بازانه در اقتصاد ایران به کار گرفته شود.

لازم به ذکر است که اساساً هدف اصلی و اولیه مالیات بر عایدی سرمایه، استفاده از این مالیات به عنوان یک ابزار تنظیم گری یا رگولاتوری است، نه اینکه صرفا ابزاری برای تامین درآمد دولت تلقی شود، اصولا مالیات ها در دنیا دارای دو کارکرد اصلی هستند، یعنی در وهله اول ابرار تنظیم گری برای حوزه های مختلف هستند، همچنین به دنبال تامین درآمد بودجه های دولت ها هستند، اما تجربه نشان داده مالیات بر عایدی سرمایه زمانی می تواند کارآمدی لازم را داشته باشد که به عنوان یک ابزار تنظیم گری مورد استفاده قرار بگیرد. حدود 187 کشور دنیا از این ابزار مالیاتی استفاده می کنند هدف اصلی این کشورها از چنین مالیاتی، قاعده گذاری و تنظیم گری در اقتصاد است نه اینکه به دنبال درآمد باشند، گرچه منجر به ایجاد درآمد هم می شود.

به این معنا که اگر درآمد مالیات سالانه در اقتصاد ایران حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد ‌شود، مالیات بر عایدی سرمایه، ظرفیتی در حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان درآمد سالانه را برای دولت خواهد داشت، اما این ابزار نباید به عنوان یک وسیله درآمدی دولت تلقی شود به این دلیل که اساساً اقتصاد ایران به خاطر فعالیت بسیار گسترده حوزه‌های غیر رسمی و بخش‌های رانتی و به دلیل فعالیت بسیار گسترده بانک‌ها در فضای اقتصادی یک محیط بسیار مناسب برای سفته بازی شده است، ضمن اینکه سفته بازی بازارهای مختلف را دچار چالش می‌کند. اگر در سه سال اخیر به فضای عمومی اقتصادی نگاه کنیم به دفعات مختلف متوجه کوچ پول و سرمایه ها از بازارهای مختلف به بازارهای دیگری می شویم، کوچی که هدف اصلی آن کسب سودهای آنی، زودگذر و کوتاه مدت است که از آن درآمدهای ناشی از سفته بازی عنوان می شود. زمانی این منابع مالی به سمت بازار ارز، رفت و موجب چالش های زیادی در این بازار شد به گونه ای که به یک باره نرخ ارز از ۴ هزار تومان به نزدیک ۳۰ هزار تومان رسید.

در سال ۹۹ به دلیل سیاست های بسیار غلط و به تعبیری خیانتکارانه دولت، بخش مهمی از مردم به سمت سفته‌بازی در بازار بورس حرکت کردند که نتیجه ی آن سوخت شدن بسیاری از سرمایه‌های مردم و از دست رفتن بخش مهمی از دارایی‌های مردم در این بازار مالی شد.

در مقاطعی شاهد فعالیت های شدید سفته بارانه در بازار خودرو بودیم چرا که این بازار در آن زمان برای فعالیت های سفته بازانه، بازار جذابی بود، لذا منابع مالی گسترده وارد بازار و موجب افزایش قیمت خودرو شد و بازار را دچار تنش‌ها و چالش‌های زیادی کرد به طوری که در حال حاضر بر اساس گزارش‌های وزارت صمت حدود ۴۵۰ هزار خودروی ثبت نامی در دست مردم و سرمایه‌گذاران وجود دارد که تاریخ گارانتی آنها تمام شده اما همچنان به بازار عرضه نشده است، یعنی ۴۵۰ هزار خودرو با هدف سوداگری و کسب درآمد خریداری شده، موضوعی که دلیل افزایش قیمت خودرو است.

همه این شواهد نشان می دهد متاسفانه اقتصاد ایران به شدت مستعد فضاهاي سفته بازانه است، به این علت که در این بازار قاعده گذاری درستی برای جلوگیری از فعالیت های سفته بازانه ایجاد نشده، همچنین تورم گسترده ای که در دنیا زبانزد است وجود دارد و این تورم اساسا محیط بسیار مناسبی را برای فعالیت های سفته بازانه فراهم می کند، ضمن اینکه به دلیل نوع نگاه مردم که ناشی از رفتارهاي حاکمیتی است، مردم به دنبال کسب سودهای آنی و درآمدهای زود بازده هستند تا در کوتاه ترین زمان ممکن به درآمدهای بالا برسند، عواملی که موجب می شود فضای محیطی مناسبی برای فعالیت های سفته بازانه در اقتصاد ایران باز شود.

در چنین فضایی مالیات بر عایدی سرمایه می تواند ترمز مناسبی برای جلوگیری از فعالیت های سفته بازانه باشد، البته باید به این نکته توجه داشته باشیم که اساسا اجرای چنین مالیاتی با توجه به فضای ساختاری اقتصاد ایران و فضای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی اقتصاد ایران حتما مساله زمان بری خواهد بود و حتما موانع جدی پیش پای این موضوع گذاشته می شود، چرا که ذینفعانی که از این بازارها تا کنون سود برده اند قطعا در چنین فضایی سنگ اندازی و اخلال خواهند کرد، لذا انتظار نمی‌رود این مالیات در کوتاه مدت اجرایی شود، بنابراین به یک یک بازه زمانی ۵ تا ۷ سال نیاز داریم تا این مالیات به سرانجام برسد اما به هر حال باید این موضوع از جایی شروع شود چرا که اقتصاد ایران تحمل ضربات سنگین ناشی از فضاهای سفته‌بازی در اقتصاد را ندارد لذا باید زمان جلوی چنین مسائلی گرفته شود.