عاقبت ساماندهی «کودکان کار» چه میشود؟
از بین «کودکان کار» توسط بهزیستی استان تهران ساماندهی شدند ،تعدادی کودک شرایط رفتن به خانه را نداشتند؛ برای ادامه تحصیل و توانمندسازی به مرکز خیریه «کودکان کار یاسر» سپرده‌شده‌اند. «امین شاهرخی» مدیرکل بهزیستی استان تهران با این کودکان دیدار کرد تا شرایط توانمندسازی این کودکان را از نزدیک شاهد باشد.
به گزارش راهبرد معاصر بهزیستی استان تهران از یک سال و نیم گذشته شناسایی و ساماندهی کودکان کار را به‌صورت جدی در اولویت برنامه‌های خود قرارداد. این روزها حمایت از کودکان کار با توجه به مقارن شدن روز جهانی «مبارزه باکار کودک» اهمیتی دوچندان گرفته است. مسئولان این طرح معتقدند با شناسایی و ساماندهی کودکان کار و بررسی این آمار تعداد کودکان کار در چهارراه‌ها و میدان‌های شهر تهران، کاهش جدی داشته است.
البته مسئولان تأکیددارند دلیل کاهش تعداد کودکان کار در مناطق شهر تهران، اجرای طرح‌های ضربتی نیست، بلکه اجرای یک فرایند همه‌جانبه و حمایت از کودک و خانواده کودک کار است. طوری که با توانمندسازی کودک و خانواده‌اش شاهد هستیم که این آمار رو به کاهش است. از بین کودکان کار که توسط بهزیستی استان تهران ساماندهی شدند تعدادی شرایط رفتن به خانه را نداشتند و برای ادامه تحصیل و توانمندسازی به مرکز خیریه «کودکان کار یاسر» سپرده‌شده‌اند. «امین شاهرخی» مدیرکل بهزیستی استان تهران با این کودکان دیدار کرد تا شرایط توانمندسازی و حمایت‌های این عزیزان را از نزدیک رصد کند.
حضور مسئولان اداره بهزیستی مثل بیشتر برنامه‌ها با خوش‌آمد گویی کودکان کار روبه‌رو شد، البته با یک تفاوت که وقتی در حیاط مرکز یاسر، کودکان کار روی سن نمایش حاضر شدند تا سرود بخوانند، پنجره آپارتمان‌های اطراف این مرکز بازشده بود و کودکانی که در دامن خانواده بزرگ می‌شدند از پنجره خانه‌هایشان شاهد هنرنمایی کودکان کار بودند. همه آن‌هایی که در این برنامه حضور داشتند فقط کافی بود سربلند کنند و نگاهشان به پنجره‌های بازبیافتد و شاهد این تفاوت‌ها باشند. مدیر مرکز خیریه یاسر می‌گوید:« بچه‌های مرکز یاسر هیچ پناهی غیرازاین خیریه ندارند. باید مراقب غرور این کودکان باشیم. ٖآن‌ها طوری در این مرکز رفت‌وآمد می‌کنند که همسایه‌ها متوجه حضور و رفت‌وآمد آن‌ها به این مرکز نشوند.»
حالا نوبت به بازدید از نمایشگاه کوچکی از کیف‌های دست‌دوز، پوشاک و ظروف رنگ‌شده توسط کودکان کار است.. بازهم این سؤال‌ها پررنگ میشود؛ مگر قرار نیست در این مرکز باکار کودک مبارزه شود؟ پس چرا بازهم کیف دوزی؟ چرا خیاطی؟ چرا رنگ‌کاری؟ اصلاً چرا کار برای کودک؟
همه این سؤال‌ها را مدیر مرکز پاسخ می‌دهد: «در مرکز خیریه یاسر تأکید اصلی بر ادامه تحصیل کودکان است، اما برای بالا بردن اعتمادبه‌نفس این کودکان لازم است که حرفه‌ای آموزش ببینند تا بعد از فارغ‌التحصیلی، وارد مشاغل کاذب نشوند. این کودکان با توجه به اینکه نتوانسته‌اند در حال حاضر به خانواده تکیه کنند. باید بتوانند روی پای خودشان بایستند و به‌محض اینکه داری بلوغ فکری و جسمی شدند بتوانند در جامعه شروع به کار کنند و مهارت لازم برای ورود به یک شغل را داشته باشند.»
با حضور مدیرکل بهزیستی استان تهران «امین شاهرخی» در این مرکز و همراهی او با کودکان کار مصاحبه‌ای کوتاه درباره شناسایی و ساماندهی کودکان کار صورت گرفت. که در ادامه می‌آید.
**آیا طرح حمایت از کودکان کار با شیوع ویروس کرونا قوت گرفت؟
خیر. پیش از اینکه با بحران ویروس کرونا روبه‌رو شویم طرح شناسایی و ساماندهی کودکان کار از اولویت‌های برنامه‌های بهزیستی استان تهران بود. شیوع ویروس باعث شد اجرایی شدن این طرح با کندی بیشتری مواجه شود. چون نیروهای اورژانس اجتماعی و حتی خدمات مراکز نگهداری به سمت‌وسوی حمایت از آسیب دیدگان ویروس کرونا متمرکز شد. درهرصورت این طرح رها نشد و به کار خودش ادامه داد.
**همان اوایل بحران ویروس کرونا شایع شد که حضور کودکان کار و خیابانی و رفت‌وآمد آن‌ها در شهر باعث شیوع بیشتر ویروس کرونا در نقطه‌به‌نقطه شهر شده است آیا این حرف و سخن‌ها در ساماندهی این کودکان تأثیرگذار بود؟
همان‌طور که گفتم این طرح به‌صورت بنیادین برنامه‌ریزی‌شده بود، اما با این حرف‌وحدیث‌ها تلاش کردیم به مسائل بهداشتی این بچه‌ها توجه بیشتری شود. حتی گروه‌های خیریه نیز وارد کار شدند و بسته‌های بهداشتی را در اختیار کودکان خیابان‌گرد و کودکان کار قراردادند. طرح را طبق آنچه برنامه‌ریزی‌شده بود پیش بردیم.
**این طرح از چه تاریخی کلید خورد؟
درست با همه‌گیر شدن ویروس کرونا ساماندهی و جذب کودکان کار به‌صورت جدی آغاز به کارکرد. در اسفند سال ۱۳۹۸ اولین اقدام به‌صورت میدانی صورت گرفت.
**از چه نیروهایی برای حمایت و جذب این کودکان استفاده شد؟
اورژانس اجتماعی بهترین گزینه برای جذب و شناسایی کودکان بود، به‌این‌علت که اورژانس اجتماعی گشت زنی‌هایی را در سطح معابر و چهارراه‌ها دارد و اینکه با شیوع ویروس کرونا ارتباط مردم و تماس با اورژانس اجتماعی بیشتر شد. بیشتر این کودکان را مردم به ما معرفی می‌کردند تا بتوانیم از آن‌ها حمایت کنیم. شرایط طوری بود که وقتی کارشناس و مشاوره اورژانس اجتماعی به کودکی می‌گفت کار کردن در خیابان ممکن است مشکلات بیماری کرونا را برای شما ایجاد کند بسیاری از خانواده‌ها و کودکان می‌پذیرفتند و چهارراه و خیابان‌ها را ترک می‌کردند.
البته ناگفته نماند که در این مدت خیرین نیز از ما حمایت کردند و حتی همین مرکز یاسر در نگهداری از بچه‌ها کمک‌های شایانی به ما داشته است.
**سال‌های پیش نیز طرح ساماندهی کودکان کار انجام می‌شد در حال حاضر این طرح چه تفاوتی با دیگر طرح‌های اجراشده قبلی دارد؟
حالا طرح ساماندهی و جذب کودکان کار به یک فرایند تبدیل‌شده است. سال‌ها چرخ حمایت از کودکان کار معیوب بود؛ به همین علت نتایج مثبتی دریافت نمی‌شد. تصمیم این است که همیشه و به‌صورت مدام نظارت بر چهارراه‌ها و میدان‌ها وجود داشته باشد و با شناسایی کودکان آن‌ها را به مراکزی انتقال دهیم که کودک و خانواده توانمند شوند. این‌طور نیست که یک طرح ضربتی باشد و تمام. نیروهای بهزیستی در تمام طول سال حمایت از کوکان کار را در برنامه‌هایشان دارند. درواقع این کودکان وارد چرخه حمایتی اداره بهزیستی می‌شوند.
**چطور می توانید مطمئن باشید که بعد از شناسایی و توانمند سازی کودک بازهم کودک به چهارراه و خیابان باز نمی‌گردد؟
تفاوت دیگری که این طرح با طرح‌های سال قبل دارد این است که در طرح‌های گذشته هر بار که کودک شناسایی می‌شد خودش را به یک نام و نام خانوادگی معرفی می‌کرد و نه اداره بهزیستی می‌توانست آمار صحیح از این کودکان داشته باشد و هم شناسایی آن‌ها یک چرخه معیوب بود، اما حالا شناسایی کودکان با ثبت عنبیه صورت می‌گیرد. در این مدت ۶ ماه گذشته تعداد کودکانی که ثبت عنبیه شدند و برای کار به خیابان‌ها برگشته‌اند به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسند.
**در حال حاضر چند نفر از کودکان کار شناسایی‌شده‌اند؟
در بازه ۶ ماه اخیر ۹۲۳ نفر از کودکان کار در شهر تهران شناسایی شدند، البته این تعداد همه اهل تهران نبودند بلکه از شهرستان‌ها استان تهران هستند.
**چه تعداد از این کودکان ایرانی و چه تعداد اتباع خارجی هستند؟
از ۹۲۳ نفر کودک کار، تنها ۱۶۰ کودک ایرانی هستند. حدود ۸۵ درصد از این تعداد اتباع خارجی هستند. البته ناگفته نماند تعداد بیشتر اتباع افرادی هستند که غیرقانونی وارد مرز کشور شدند.
**در حال حاضر چه تعداد از کودکان کار به خانواده‌هایشان تحویل داده‌شده‌اند؟
۷۲۴ نفر از کودکان کار با شناسایی خانواده‌هایشان ترخیص شده‌اند.ترخیص کودکان این‌طور است که بعد از شناسایی خانواده‌ها، اگر خانواده مشکل داشته باشد تحت حمایت بهزیستی قرارمی گیرد. حتی مددکار از نزدیک مشکلات و مسائل خانواده را رصد می‌کند و بعد از توانمندسازی خانواده و کودک از خانواده تعهد گرفته میشود که طبق کنوانسیون‌های بین‌المللی دیگر حق ندارد کودک را برای کار به خیابان بفرستد و باید شرایط تحصیل کودک هموار شود.
**در حال حاضر چند کودک کار را می‌توانید برای توانمندسازی پذیرش کنید؟
ظرفیت نامحدود است در حال حاضر دو مرکز دیگر برای حمایت از کودکان کار را تجهیز می‌کنیم تا بتوانیم شرایط توانمند کردن این کودکان را مهیا کنیم. از مردم خواهش می‌کنیم به‌جای کمک‌های مالی به این کودکان که بیشتر آن‌ها را ترغیب می‌کند به خیابان‌ها بیایند با شماره ۱۲۳ اورژانس اجتماعی تماس بگیرند تا با کمک مردم بتوانیم حمایت‌های چندجانبه از این کودکان و خانواده‌هایشان داشته باشیم.
**پیش‌بینی می‌کنید چند کودک کار در شهر تهران وجود داشته باشد؟
پیش‌بینی ما ۲ هزار کودک کار است.
**آیا برای حمایت از کودکان زباله گرد نیز برنامه‌ای دارید؟
برای حمایت از کودکان زباله گرد ضرورت دارد که با شهرداری مناطق تهران به نتیجه برسیم. برای اینکه اغلب افرادی که خودشان را پیمانکار شهرداری معرفی می‌کنند این کودکان زباله گرد را به کار می‌گیرند. با حمایت سازمان شهرداری برای شناسایی و ساماندهی کودکان زباله گرد برنامه‌هایی داریم
** پیش‌بینی شما از تعداد کودک زباله گرد چند نفر است؟
پیش‌بینی میشود ۴ هزار کودک زباله گرد در تهران کار می‌کنند. هر هفته جلسه‌ای در استانداری تهران برای اجرای طرح و برنامه ساماندهی کودکان کار ایرانی و اتباع خارجی تشکیل میشود جلساتی در سطح استان تهران تشکیل میشود و این آمار هر هفته جمع‌آوری می‌شوند.
طبق برآورد ها بزرگ‌ترین مشکل کودکان کار و کودکان زباله گرد در تهران چیست؟
طبق آزمایش‌ها و غربالگری‌های انجام‌شده برای کودکان کار و خیابان، اغلب این کودکان سوءتغذیه دارند.
مسئولان اداره بهزیستی در شرایطی «مرکز یاسر» را ترک می‌کنند که ۲۰ نفر از کودکان این مرکز آن‌ها را تا جلوی در آهنی مرکز مشایعت می‌کنند. درست مثل وقتی‌که مهمان آمده و کودکان یک‌خانه تا لحظه آخر مهمان‌خانه‌شان را بدرقه می‌کنند./فارس