مذاکرات وین؛ احیای برجام یا تداوم دور باطل یک جانبه گرایی!

به گزارش راهبرد معاصر؛ پس از پایان اجلاس سران گروه ۷ (جی۷) در بریتانیا سران قدرت های صنعتی جهان بر اجرا و ترمیم موافقت نامه هسته ای موسوم به برجام تاکید کردند و از همه طرف خواستند تا در جهت رفع نگرانی های منطقه ای و امنیتی حرکت کنند. آن ها همچنین از گفت‌و‌گوها جدی که در اتریش در جریان است استقبال کرده و از ایران خواستند اقدامات اعتماد ساز را برای نشان دادن شفافیت در برابر آژانس انرژی اتمی نشان دهند. این بیانیه در حالی قرائت می شد که تیم مذاکره کننده کشورمان در وین پس از روی کار آمدن جوزف بایدن پروژه احیاء برجام را کلید زده و برای رسیدن به توافق در خصوص چگونگی رفع تحریم ها و بازگشت محدودیت های هسته ای مذاکرات برجامی را تحت هدایت عباس عراقچی رئیس تیم مذاکره کننده کشورمان با جدیت پیگیری می کند.

۱۴ ژوئن ۲۰۱۵ کشور های عضو ۵+۱ و ایران موافقت نامه برنامه راهبردی اقدام جامع مشترک را با هدف اعمال محدودیت های بی سابقه بر برنامه هسته ای ایران و لغو کامل تحریم یک جانبه و ثانویه امضاء نمودند. چندی بعد با روی کار آمدن چهل و پنجمین رئیس جمهور آمریکا یعنی دونالد ترامپ، وی در راستای اجرا سیاست فشار حداکثری علیه تهران در ۸ می ۲۰۱۸، با وحشتناک خواندن برجام، به صورت یکجانبه از برجام خارج شد و تحریم های بی سابقه ای را علیه کشورمان وضع نمود. در این دوران جمهوری اسلامی براساس اصل حفظ مصلحت کشور اجرا برجام را با طرف های اروپایی، چینی و روسی پیگیری کرد. مقام معظم رهبری نیز برای تداوم اجرای برجام هفت شرط را برای طرف اروپایی تشریح کردند که مهم ترین بند آن حفظ روابط تجاری و بانکی میان تهران و بروکسل بود. اما کشورهای اروپایی حتی با ابتکاراتی همچون اینستکس موفق نشوند تا خود را از سایه آمریکایی ها نجات دهند و در عمل به تعهدات خود ناکام ماندند. پس از باخت ترامپ در انتخابات نوامبر و روی کار آمدن دموکرات ها در کاخ سفید، جوزف بایدن معاون اول باراک اوباما، توانست رقیب خود را شکست دهد و براساس وعده های انتخاباتی خود مذاکره با ایران را برای بازگشت به موافقت نامه برجام از سر بگیرد.

اکنون پس از گذشت ۶ ماه از روی کار آمدن تیم دموکرات ها در کاخ سفید ششمین دور از مذاکرات پیچیده و فنی در وین ادامه دارد تا ساز و کار رفع تحریم ها و بازگشت آمریکا به برجام مشخص شود. این مذاکرات در حالی جریان دارد که در تهران انتخابت ریاست جمهوری به ایستگاه آخر خود رسید و سید ابراهیم رئیسی با کسب تقریبا ۱۸ میلیون رای، اکثریت آراء به عنوان هشتمین رئیس جمهور منتخب مردم ایران برگزیده شد‌. به گزارش "اکسیوس" یک مقام آمریکایی گفت که دولت بایدن قصد دارد تا پیش از روی کار آمدن دولت جدید ایران به برجام بازگردد. وی افزود که اگر مذاکرات به ماه آگوست (دوره انتقال ریاست جمهوری) کشیده شود، وضعیت مذاکرات نگران کننده خواهد بود. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز در حاشیه مجمع دیپلماسی آنتالیا ابراز امیدواری کرد که احتمال توافق تا اواسط ماه آگوست، یعنی پیش از پایان کار دولت حسن روحانی احیاء شود. در سوی دیگر رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در مصاحبه با یک روزنامه ایتالیایی گفته بود که برای حصول توافق لازم است تا منتظر تشکیل دولت جدید در ایران بمانیم. روس ها اما نظر متفاوتی دارند. میخائیل اولیانوف سفیر و نماینده دائم روسیه در سازمان های بین المللی درباره مذاکرات وین گفت که احیاء برجام برای رسیدن به پایانی موفق نیاز به زمان بیشتری دارد. اما به نظر می رسد جمهوری اسلامی فارغ از مسائل سیاسی داخل ایران برای تامین منافع خود علاوه بر پیگیری رفع کامل تحریم ها، به دنبال اخذ تضمینی از طرف آمریکایی است تا دیگر به مانند گذشته نتوانند به راحتی از توافق خارج شود و تمام رشته های بافته شده را پنبه کند.

دولت بایدن در شرایطی پای به مذاکرات هسته ای گذاشت که وارث تحریم های بی سابقه دوران ترامپ بود. آن ها در بیانیه های و سخنرانی هایشان خود را حامی دیپلماسی و اهل تعامل معرفی می کنند اما به نظر نمی رسد که تمایل برای کنار اهرم تحریم های داشته باشند. از جمله تحریم هایی که آمریکایی باید برای رفع آن ها اقدام کند ایسا، کاستا، یو ترن، دستورات اجرایی ۱۲۹۵۹، ۱۳۵۵۹، ۱۳۸۷۶ و ۱۳۹۴۹ می باشد. علاوه بر این طرف آمریکایی به دنبال تحمیل راهبرد خود در خصوص لغو تحریم ها به طرف ایرانی است. در حالی که آمریکا ناگهان اسم سه مدیر نفتی و دو شرکت را از لیست تحریم ها خارج نمود، بلافاصله تحریم هایی را علیه ۷ نفر، ۴ شرکت و یک کشتی مربوط با نیروی قدس و انصار الله یمن وضع نمود. این اقدام آمریکا به نظر می رسد دارای پیامی برای ایران است. نخست آنکه آمریکا مشکلی با لغو تحریم های ناسازگار با برجام ندارد. اما پاس دیگر بانکی ها آن است که واشنگتن تمایلی به لغو تحریم های مربوط به سپاه پاسداران را ندارد.

به گزارش "فایننشنال تایمز" تیم مذاکره کننده آمریکا اعلام کرده است که آمادگی لازم برای لغو تحریم های بانکی، مالی، نفتی، کشتی رانی، معدن و ... اعلام آمادگی کرده است. این در حالی است که "پرس تی وی" به نقل از یک منبع معتبر گفته است که آمریکا قصد لغو کامل هیج یک از تحریم های ایران را ندارد و صرفا به دنبال توقف موقت تحریم های دربازه زمانی ۱۲۰ تا ۱۸۰ روزه است. اگر ما حتی فرض را بر ادعا نخست بگذاریم که طرف آمریکایی قصد دارد که تحریم های ایران را بردارد باید بدانیم که انجام این کار اصلا به سادگی امکان پذیر نیست. دموکرات ها می توانند تحریم های بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ و همچنین تحریم های پس از خروج آمریکا از برجام را به راحتی بردارند اما لغو کامل تحریم هایی که ذیل بحث ترویسم و برنامه موشکی آمده بسیار پیچیده و مشکل است.

بهره سخن

در حالی ششمین دور از مذاکرات هسته ای به پایان می رسد که لارنس نور‌من خبرنگار روزنامه وال استریت ژورنال خبر از برگزاری دور بعدی مذاکرات در اویل ژوئیه (اواسط تیرماه) داده است. بر همین اساس برخی تحلیل گران معتقدند این توافق احتمالا در روز ۱۴ ژوئیه هم زمان با ششمین سالگرد موافقت نامه برجام اعلام شود. این در حالی است که اختلافات جدی میان طرفین همچنان باقی است. دولت آمریکا با آنکه ناقض برجام بود اما حاضر نیست تا قبل از بازگشت تهران به تعهدات هسته ای، به این موافقت نامه بازگردد. در چنین شرایطی جمهوری اسلامی باید با پرهیز از شتاب زدگی از حصول توافق و توجه به سیاست های ابلاغ شده از سوی نظام به سمت رفع کامل تحریم ها و تامین منافع ملی کشورمان حرکت کند. در غیر این صورت آمریکایی ها باید خود را برای مذاکره با دولت جدید ایران آماده کند!