اختلاف عربستان سعودی و امارات؛ رخدادی جدید یا دشمنی دیرینه؟

به گزارش راهبرد معاصر، دور جدید نشست سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به خوبی و خوشی پایان نیافت و به‌رغم آنکه غالب طرف‌های این سازمان با مخالفت امارات به یک شبه‌توافق دست پیدا کردند؛ اما این بار اختلاف عربستان سعودی و امارات علنی شد و در قالب توافق اوپک+ نمود یافت؛ توافقی که در دل آن، اختلافات شدید و دیرینه‌ای نهفته واکنون در حال بروز است.

با نظر به آنچه روز دوشنبه (دیروز) در نشست اوپک+ رخ داد، وزیر انرژی دو کشورِ عربستان سعودی و امارات در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها موضع کشورهایشان را بیان کردند. «عبدالعزیز بن سلمان»‌ وزیر انرژی ریاض در این خصوص گفت: «پیشنهاد عربستان سعودی و روسیه درباره تمدید توافق کاهش تولید مورد قبول همه واقع شد به جزء کشور امارات. اگر هر کشوری اعتراضی داشت، چرا تا پیش از این در قبال آن سکوت اختیار کرده بود».

در مقابل، «سهیل المزروعی» وزیر انرژی امارات اظهار داشت که خواسته‌ کشورش عدالت و انصاف است و امارات مانند دیگر کشورها خواهان مقابله به مثل است. وی در ادامه افزود: «نمی‌توانیم پذیریم که ظلم و قربانی‌شدن‌ها بیش از این صبر و فداکاری‌های ما ادامه پیدا کند».

بر اساس گزارش شامگاه دوشنبه شبکه «المیادین»، رسانه‌های جهان به سرعت این اظهارات را دریافت کردند و سخن از ابعاد این اختلاف گشودند. روزنامه انگلیسی «فاینشنال تایمز» تحت عنوان «امارات قدرت خود را به رخ عربستان سعودی می‌کشد»، به ریشه این اختلافات پرداخت و نوشت: «در امارات، به تهدیدهای عربستان سعودی برای جلوگیری از دست‌یابی شرکت‌های چندملیتی به قراردادهای دولتی سودآور-البته تا زمانی که مقر زمانی که مقر آن‌ها به ریاض منتقل نشده است- به عنوان یک حمله ضمنی به دبی، مرکز تجاری امارات، نگریسته می‌شود یعنی درست جایی که اکثر این شرکت‌های چندملیتی تمرکز یافته‌اند؛ اما عربستانی‌ها سطح تنش را کاهش می‌دهند و خاطرنشان می‌کنند که کشمکش‌های اوپک مسئله‌ای کاری است و محدودیت‌های کرونایی مربوط به موضوع سلامت می‌شود نه سیاست».

اما این اختلاف اقتصادی، اولین اختلاف میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیست چراکه رقابت میان ابوظبی و ریاض نه مسئله جدیدی است نه موضوعی محرمانه.

المیادین در ادامه با اشاره به اینکه کشور امارات با افزایش نفوذ نظامی و مالی‌اش اکنون به دنبال یک جایگاه ویژه است، می‌افزاید، به عنوان مثال در سال ۲۰۰۹، طرح اتحاد پولی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با خروج امارات متحمل ضربه‌ای دردناک شد. این خروج پس از آن صورت گرفت که امارات به عنوان مقر اصلی «البنک المرکزی الخلیجی المستقبلی» (بانک مرکزی آیند‌نگر خلیج فارس) برگزیده نشد.

این ماجرا پس از آن رخ داد که شورای همکاری خلیج فارس تصمیم گرفت که نه امارات بلکه عربستان سعودی را به عنوان مقر اصلی بانک مرکزی آینده‌نگر خلیج فارس برگزیند؛ اماراتی که شایستگی بیشتری در مقایسه با عربستان برای دریافت این امتیاز داشت چراکه این کشور زودتر در این خصوص اعلام نامزدی کرده بود و پیشتر نیز به این تصمیم اعتراض کرده بود.

اختلاف دیرینه ابوظبی و ریاض

تنش در روابط عربستان سعودی و امارات متحده عربی به اختلافات مرزی باز می‌گردد؛ زمانی که «عبدالعزیز آل سعود»‌ بنیانگذار عربستان ترسیم مرزهای این کشور را آغاز کرد و حدود و ثغور را به سمت خاک امارات، قطر و سلنطت عمان کشاند؛ مسئله‌ای که نقطه آغاز اختلافات دو طرف بود.

مسئله اصلی این اختلاف واحه‌ای به نام «البریمی» بود؛ اختلافی که آن زمان با تقسیم منطقه میان طرف‌های درگیر حل و فصل شد و در نهایت، شش روستا به امارات و ۳ روستای به عمان رسید.

عربستان سعودی در آن زمان به عنوان قدرت بزرگ کشورهای مذکور، در سال ۱۹۷۴، توافقی به نام «جده» به امارات تحمیل کرد و همزمان با آن، امارات را به عنوان یک کشور به رسمیت شناخت که به ازای این گام، پاداشی به دست آورد. این پاداش شامل زمینی غنی از نفت در منطقه مرزی میان دو کشور بود.

امارات بعدها تلاش کرد که این مسئله را تصحیح کند که این گام یا با مخالفت عربستان سعودی مواجه می‌شد یا ابوظبی به اشکال مختلف تحت فشار قرار می‌گرفت؛ فشارهایی از قبیل جلوگیری از ورود شهروندان اماراتی در سال ۲۰۰۹ به خاک عربستان به علت کارت شناسایی‌هایی که ریاض مدعی بود در نقشه ثبت شده بر روی آن‌ها، بخشی از خاک عربستان سعودی در مرزهای امارات قرار گرفته است.

یمن، نقطه مهم اختلافات

پس از آن که «سلمان بن عبدالعزیز» زمام قدرت را در عربستان سعودی به دست گرفت و محمد پسرش را به عنوان ولی‌عهد برگزید، این طور به نظر رسید که اختلافات عربستان سعودی و امارات شکل متفاوتی به خود گرفت با توجه به اینکه ابوظبی در جنگ با یمن به سرعت وارد ائتلاف سعودی شد و عامل اصلی تحریک ریاض برای محاصره قطر و تحریم این کشور بود.

با این حال، به سرعت، اختلافات میان دو طرف حتی در تجاوز مشترک به یمن نیز نمایان شد چراکه امارات از گذشته تاکنون مبارزه با حزب یمنی «الاصلاح» (شاخه اخوان‌المسلمین یمن)‌ را یکی از اهداف خود می‌داند؛ حزبی که ریاض میزبان سران آن است و با نیروهای نظامی آن‌ها برای کمک به «عبد ربه منصور هادی» رئیس دولت مستعفی یمن همکاری می‌کند.

یکی از نمودهای این اختلاف در سال ۲۰۱۷ بروز یافت زمانی که نیروهای امارات «مهران القباطی» فرمانده تیپ چهارم گارد رئیس دولت مستعفی را در فرودگاه عدن (جنوب یمن) دستگیر کردند. چند ساعت پس از این اقدام، عبدربه منصور هادی دستوری اتخاذ کرد که به موجب آن، «عیدروس الزبیدی» رئیس فعلی «المجلس الانتقالی الجنوبی» (شورای انتقالی جنوب-تحت حمایت امارات) از سمت استانداری عدن برکنار شد و «عبدالعزیز المفلحی» جای او را گرفت.

با گذر روزهای جنگ و شکست‌های پی‌درپی اقتصادی و نظامی عربستان سعودی، امارات دریافت که عربستان در باتلاق یمن غرق شده است از‌این‌رو رسما در ژوئن سال ۲۰۱۹ خروج خود را از ائتلاف سعودی اعلام کرد و در آن زمان، مدعی شد که علل این تصمیم «راهبردی و تاکتیکی» است. در حالی که این کشور بر مناطقی در جنوب یمن، جزیره «سقطری» و استان «المهره» تسلط یافته بود که برای ابوظبی از اهمیتی حیاتی برخوردار بودند. امارات همچنین بر فرودگاه‌ها و بندرهای یمنی راهبردی مشرف بر دریای مکران و خلیج عدن تسلط یافت و چند میدان گازی و نفتی در استان‌های شرقی این کشور را به دست گرفت که این مسئله طبیعتا به ضرر عربستان سعودی بود.

آنطور که به نظر می‌رسد، عربستان سعودی تلاش کرد که تمام این بحران‌ها را مهار کند و به توافقاتی دست پیدا کند که به وسیله آن، جلوی کشت و کشتار را میان گروه‌های تحت حمایت ود و گروه‌های مورد حمایت امارات در یمن بگیرد. با این حال، این اختلافات همواره زنده می‌شدند و درگیری‌ها مجددا آغاز می‌شد.

محاصره قطر و نقش امارات

با آغاز اختلافات میان قطر از یک سو و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و مصر از سوی دیگر، حمایت امارات از محاصره قطر و تحریک دیگر کشورها علیه دوحه نمایان شد. این کار به جایی رسید که رسانه‌های قطری نیز حملات خود را بر امارات متمرکز کردند.

امروز نیز به رغم عادی‌ شدن روابط عربستان سعودی و متحدان این کشور با دوحه، به نظر می‌رسد که روابط ابوظبی و دوحه همچنان سرد است و هنوز به حالت طبیعی بازنگشته است.

روزنامه فاینشنال تایمز نیز در گزارش خود در این خصوص نوشت که ابوظبی نگران سرعت روند آشتی با دوحه است. این کشور بر این باور است که با بازگشت قطر به وضعیت سابق با عربستان سعودی، این کشور بسیاری از امتیازهای قدرت خود را در اتحاد با ریاض به ویژه در ائتلاف‌ها، توافق‌های اقتصادی و نقش سیاسی از دست خواهد داد؛ نقشی که شاید دوحه در آینده در زمینه نزدیک‌کردن نقطه‌نظرات عربستان سعودی و ایران یا عربستان سعودی و ترکیه ایفا کند که تمام این‌ها علیه نقش امارات صورت خواهد گرفت؛ نقشی که اکنون و به‌ویژه پس از عادی‌ شدن روابط امارات با اسرائیل کمرنگ شده است».

تعلیق پروازها میان عربستان سعودی و امارت

آخرین نمود اختلاف میان عربستان سعودی و امارات، چند روز پیش پدیدار شد زمانی که عربستان سعودی اعلام کرد پروازهای خود به سه کشور از جمله امارات را به علت «پیشگیری از گونه جدید کرونا» تعلیق کرده است که در برابر این اقدام، امارات مقابله به مثل کرد.

در مقابل، شرکت هوایی «طیران الامارات» تمام پروازهای خود به عربستان سعودی را تا اطلاع ثانوی به حالت تعلیق درآورد؛ گامی که بسیاری از تحلیلگران آن را جدای از اقدامات مربوط به جلوگیری از شیوع ویروس کووید-۱۹ و مربوط به دور جدیدی از اختلافات ریاض و ابوظبی می‌دانند./فارس