دولت سیزدهم و لزوم ورود شایستگان به عرصه اجرایی کشور

به گزارش راهبرد معاصر؛ با پیروزی آیت‌الله سیّد ابراهیم رئیسی در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، گمانه‌زنی‌ها در خصوص کابینه و مدیران اجرایی دولت منتخب ایشان بالاگرفته است.

پیشتر سید ابراهیم رئیسی در دوران تبلیغات انتخاباتی سه ویژگی متخصص، کارآمد و انقلابی بودن سه ویژگی بود که آن‌ها را به‌عنوان نشانه‌های اعضای کابینه خود معرفی کرد و در نخستین نشست خبری خود پس از پیروزی هم ضمن تأکید براین معیارها و حضور مستقل خود در انتخابات خاطرنشان کرد: «من به‌صورت مستقل وارد میدان شده‌ام و از همه گروه‌ها و احزاب و شخصیت‌ها صمیمانه سپاسگزارم اما برای تشکیل دولت خود را مقابل خدا مسئول می‌دانم و فقط وامدار مردمم. نگاهم در انتخاب اعضای کابینه به انقلابی بودن، کارآمد بودن، فساد ستیز بودن و مردم‌دار بودن است.»

گرچه رئیس‌جمهور منتخب از رسانه‌ها خواسته است گه درباره کابینه آینده گمانه‌زنی نکنند، با این‌حال برخی جریانات و گروه‌های سیاسی، رفتار خود را بر اساس سهم خواهی از دولت جدید کلید زده و در این راه ابایی از مطرح کردن مطالبات خود از دولت جدید ندارند.

در این میان اما واقعیت این است که اگر بناست آیت‌الله رئیسی، دولتی کارآمد جهت حل بحران‌های متعدد و زخم‌های گوناگون فعلی کشور داشته باشد، می‌بایست که در یک کلمه، یک دولت شایسته‌سالار با حضور افراد کارآمد تشکیل دهد.

حال تنها سؤال اینجاست افراد شایسته چه کسانی هستند و یک دولت شایسته‌سالار چه ویژگی‌هایی دارند؟ برای پاسخ ابتدا به معنا و مفهوم «شايستگي» اشاره می‌کنیم. لغت شایستگی به معناي سزاواري، درخور و مناسب بودن و داشتن لياقت است. هنگامی‌که گفته می‌شود فردي براي كاري يا منصبي شايسته است؛ بدين معنا است كه وي براي آن كار و منصب، فردي درخور، سزاوار و مناسب است و صلاحيت و لياقت لازم براي انجام آن كار و تصدي آن منصب را دارد. معمولاً براي شايستگي نیز این‌چنین مؤلفه‌هایی بيان می‌شود: دانش و معلومات نظري كه پر سابقه ترين بعد شايستگي است. مهارت که عبارت از توانايي پیاده‌سازی علم در علم است و توانايي كه شخص را براي دستيابي و نهايت عملكرد در مشاغل فيزيكي و فكري مقيد می‌کند.

امر شایسته‌سالاری نیز در اصطلاح به معناي نظام و سيستمي است كه در آن، انتخاب، انتصاب و ترفيع افراد برمبنای توانايي و تجارب آن‌ها درزمینه موردنظر و نه بر اساس روابط شخصي يا خويشاوندي، پیشینه اجتماعي، وابستگي حزبي فرهنگ‌نامه و مانند آن‌ها انجام می‌گیرد.

به‌طورکلی مؤلفه‌های مفهوم شایسته سالاری این موارد را شامل می‌شود:

 1-ضابطه گرايي در انتخاب كاركنان؛ 2- قانون مداري در كار و فعاليت؛ 3- تعهدمداري؛ 4- استعداد گرایی؛ 5- تلاش گرايي؛ 6- مهارت مداري براي مشاغلي كه مهارت نياز دارند؛ 7- سفارش ناپذيري بيجا؛ 8- پروراندن؛ 9- شفافيت؛ 10- پاسخ‌گویی از عملكرد و ميزان تحقق اهداف که مجموعاً رعايت نكردن اين اصول به معناي بی‌توجهی به امر شایسته‌سالاری است.

برمبنای ویژگی‌های افراد شایسته و مؤلفه‌های مفهوم شایسته‌سالاری، متأسفانه آنچه به طور کلی در دولت‌های متعدد اخیر شاهد آن بودیم، انتساب و اعطای بخش مهمی از مسئولیت‌ها برخلاف امر شایسته‌سالاری و تنها برمبنای خويشاوندمحوري و امر سفارش بوده است. شیوه‌ای ناکارآمد در انتصاب افراد در اغلب پست‌های اجرایی کشور که در آن مديران به‌جای انتخاب، انتصاب گردیده و نظام گزينش علمي دقيقي براي انتخاب بخش زیادی از مديران بخش‌های اجرایی به كار گرفته نمی‌شد.

براین اساس جناب آقای رئیسی رئیس‌جمهور منتخب، در ابتدای امر می‌بایست که واقعیت موجود امر انتصاب را بداند و البته بپذیرد که براي برقراري یک دولت شایسته‌سالار، کارآمد و البته متفاوت از دولت‌های پیشین، می‌بایست که از روابط دوستانه و مودت‌های شخصی و خویشاوندی، چشم پوشیده و از امر انتصاب به‌جای امر انتخاب پرهیز نماید.

واقعیت اینجاست که مسئله سیاسی‌کاری يا استفاده ابزاري از موضوع سياست در نظام سیاسی ایران، مقوله‌ی آشکاری درروند انتخاب مدیران اجرایی کشور بوده است. بسياري از عزل و نصب‌ها صرفاً بر اساس وابستگی سیاسی و سیاسی‌کاری صورت می‌گرفت. امری که به‌عنوان یک چالشی اساسی در شکل‌گیری یک دولت شایسته‌سالار در ایران مطرح و تلقی می‌شود. چنانچه در سال‌های اخیر عملاً مديرانی بر سرکار آمده‌اند که به‌جای بهره‌مندی از توان بالقوه كارشناسي و حل مشکلات عامه، بر منافع شخصي يا حزبي خود تكيه نموده‌اند.

در این میان و در زمان کنونی انتخاب بدنه اصلی مدیران دولت منتخب آقای رئیسی، برخی افراد و گروه‌هایی وجود دارند که براي تصدي پست‌های مديريت و اجرایی، به‌نوعی سیاسی‌کاری دست‌زده و براي انتصاب اشخاص مدنظر خود در بدنه مهم اجرایی دولت، شروع به رايزني كرده تا گزینه‌های مدنظر خود را فارغ از ویژگی‌های شایسته‌سالاری، وارد دولت جدید کنند.

درواقع برخی گروه‌های مدعی از فردای انتخابات، به فکر سهم‌خواهی از دولت منتخب جناب آقای رئیسی افتاده‌ و برای حضور در کابینه دولت جدید برنامه‌ریزی نموده و عملاً به گروه فشار و سهم خواه از دولت منتخب، تبديل گردیده‌اند.

در این میان با توجه به اینکه در این برهه از تاریخ، ضرورت اساسی نظام سیاسی این است که از تواناترین و کارآمدترین متخصصین و مدیران برای حل بحران‌ها و مشکلات استفاده نماید، بنابراین درصورتی‌که جناب آقای رئیسی به دنبال تشکیل یک دولت شایسته‌سالار و موفق برای حل مشکلات است، می‌بایست که ابتدا از این سهم خواهان دوری کرده و تنها از علم و توان افراد متعهدی كه توان بالایی دارند و در حوزه مسئولیت خود دارای برنامه، نگاه علمی و کارشناسی برای حل مشکلات هستند، در بدنه اصلی مدیریتی دولت خود استفاده نماید.

براین اساس آیت‌الله رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب می‌بایست در مقابل گروه‌هایی که شائبه سیاسی‌کاری، سهم خواهی یا فرصت‌طلبی دارند، بایستد و باقدرت و قوت نظرات پیشنهادی آن‌ها را نپذیرد و عملاً با هرگونه سهم خواهی و سهم دهی، سیاسی‌کاری و معامله بر سر مسئولیت‌های دولت، همان‌گونه که در قوه قضاییه نیز مخالفت داشت، مخالفت نماید.

آقای رئیسی برای رسیدن به دولت موفق می‌بایست که در انتخاب کابینه دولت خود، به هیچ جریانی امتیاز ندهد و درنهایت کابینه خود را فارغ از سهم خواهی‌های معمول و با دست‌باز و  از روی ویژگی‌هایی مانند کارآمدی، تخصص، تجربه، آشنا به ظرفیت‌ و توان کشور، شجاعت، توانایی تعامل با نخبگان، نوآوری، توانایی تصمیم‌گیری، ریسک‌پذیری، تحرک، تسلط بر کار، پاک دستی و تعهد انتخاب نماید.

رئیس‌جمهور منتخب می‌بایست واقف به این واقعیت باشد که عملاً با معرفی وزرا و کابینه خود، نسبت به انتخاب و انتصاب هزاران مسئولیت اجرایی و مدیریتی در کشور اعم از استانداران، فرمانداران، روسا و مدیران ادارات هم مسئول است، حتی اگر مسئولان ادارات و استانداران و مسئولان استانی نیز مستقیم از سوی وی انتخاب نشوند.

براین اساس آیت‌الله رئیسی اگر از افراد شایسته و البته دارای برنامه و دغدغه برای حل مسائل و مشکلات مردم، در اداره بخش‌های اصلی مدیریت اجرایی دولت خود استفاده نفرماید و در مقابل اشخاصِ تحمیلیِ سهم خواهان در بدنه اجرایی دولت منتخب وی گمارده شوند، وی عملاً  نخواهد توانست زخم‌های عمیق مدیریتی ایجادشده در کشور را به‌درستی التیام بخشیده، وعده‌های اعطاشده و مطالبات به‌حق مردم را آن‌طور که شایسته است، برآورده و درنهایت اوضاع بحرانی فعلی کشور را به نحو صحیح و بایسته، مدیریت نماید.

در واقع، در این برهه زمانی حساس، شجاعت و گرفتن تصمیمات سخت در مقابله با سهم خواهان و ناشایستگان است که می‌تواند به رئیس‌جمهور منتخب در ایجاد یک دولت موفق و کارآمد در ابتدای کار، یاری‌رسانی نماید.