«یادداشت اختصاصی» عطا بهرامی، اقتصاددان
وظیفه دولت و بانک مرکزی برای بهبود شرایط اقتصادی چیست؟
وارد کردن گونی گونی دلار به کشور به غیر از ایجاد موفقیت در اعداد و ارقام و ایجاد موازنه مثبت اقتصادی به کدام بخش اقتصاد فایده می رساند که بانک مرکزی بر آن تاکید دارد؟ آیا در موقعیتی که نیازمند تامین کالاهای اساسی و مواد مصرفی و تولیدی ضروری هستیم وارد کردن سرمایه فیزیکالی مثل کاغذ ارز چه گرهی از مشکلات اقتصادی کشور باز می کند؟ در صورتی که هر کشوری به اندازه صادرات خود واردات انجام می دهد، یعنی حاصل جمع موازنه های صادرات، واردات آن کشور صفر می شود. بدین معنا که کشورها تلاش می کنند که کالاهای دارای مزیت خود را بفروشند و کالایی که در آن مزیت ندارند را وارد کنند.
به گزارش راهبرد معاصر؛ موضوع صادرات در برابر واردات یک امر مسلم اقتصادی است که در همه ی دنیا با ساز و کارهای مشخصی صورت می گیرد، لذا این مساله، موضوع پیچیده ای نیست که بانک مرکزی قصد ایجاد هیولایی از آن دارد تا اینگونه به افکار عمومی تحمیل نماید.
صادرات در برابر واردات در همه ی شرایط موضوع مطلوبی است بخصوص در شرایط کسری ارز و محدویت های ارزی، اما اینکه بانک مرکزی اصرار به بازگشت ارز دارد قابل تامل است که در شرایطی که کشور با کمبودهای متعددی مثل کمبود نهاده های دامی و قطعات و مواد اولیه مورد نیاز مردم مواجه است اصرار بر وارد کردن کاغذی به نام ارز به جای مواد اساسی مورد نیاز کشور دارد، در واقع چه توجیهی می تواند داشته باشد که بانک مرکزی بر آن اصرار می ورزد؟
بر فرض مثال ما اگر سالی ۵۰ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشته باشیم و واردات را صفر کنیم چه چیزی نصیب اقتصاد کشور می شود؟ وارد کردن گونی گونی دلار به کشور به غیر از ایجاد موفقیت در اعداد و ارقام و ایجاد موازنه مثبت اقتصادی به کدام بخش اقتصاد فایده می رساند که بانک مرکزی بر آن تاکید دارد؟ آیا در موقعیتی که نیازمند تامین کالاهای اساسی و مواد مصرفی و تولیدی ضروری هستیم وارد کردن سرمایه فیزیکالی مثل کاغذ ارز چه گرهی از مشکلات اقتصادی کشور باز می کند؟ در صورتی که هر کشوری به اندازه صادرات خود واردات انجام می دهد، یعنی حاصل جمع موازنه های صادرات، واردات آن کشور صفر می شود. بدین معنا که کشورها تلاش می کنند که کالاهای دارای مزیت خود را بفروشند و کالایی که در آن مزیت ندارند را وارد کنند، همان کاری که در تحریم بین ما و کشور چین صورت گرفته است. آنها کالاهایی که مزیت ندارند را از ایران وارد می‌کنند، در ازای آن کالایی که در تولید آن دارای مزیت هستند را به ایران صادر می کنند.
آمریکا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصاد های جهان واردات بزرگی دارد، لذا بانک مرکزی نباید مانعی در برابر صادرات به جای واردات در کالاهای با مزیت نسبی و عدم مزیت نسبی برای ایران ایجاد کند. واردات موتورهای صنعتی که امکان ساخت آن در داخل وجود ندارد، واردات لب تاب و گوشی های مورد نیاز مردم جامعه، حتی واردات چوب به دلیل عدم وجود ذخایر جنگلی و خشک سال بودن آب و هوای ايران بسیار لازم و ضروری است.
قطعا واردات کالاهایی که ضروری و استراتژیک برای تولید به شمار می روند منعی ندارد و فشاری به بازار ارز وارد نمی کند. اگر بازار ارز با مدیریت مطلوب کنترل شود و سرکوب ارزی صورت نگیرد و به تضعیف ریال برای قدرت گرفتن دلار منجر نشود بازار ارز خود به خود کنترل می شود.
اگر دولت روی نرخ ارز ۳۰ هزار تومانی هم تمرکز کند و لیست کالاهای صادراتی مورد نیاز کشور را در اختیار فعالین اقتصادی قرار دهد مشروط به همکاری اداری دولت، صادرات و واردات به خوبی انجام می‌شود و قیمت ارز پایین می‌آید و به یک نقطه بهینه و ارزی مطلوب می رسد.
وقتی بازار ارز و واردات و صادرات در کشور به درستی مدیریت شود بازار ارز ثبات خود را نشان می‌دهد از این جهت صادرات در ازای واردات به هیچ وجه مساله ترسناک و عجیبی نیست، منطق حکم می کند که همانند همه ی کشورهای جهان راهکار معقول را دنبال کنیم و به جای ارز در شرایط تحریم بانکی و اقتصادی کالای واقعی مورد تولید کشور و معیشت مردم را وارد و تامین کنیم.
لذا بانک مرکزی و شخص آقای همتی نباید از این موضوع هیولای وحشتناکی بسازد چرا که عامل اصلی افزایش نرخ ارز خود دولت و آقای همتی بودند که با بهانه تراشی هایی مثل گرانی ارز و رسوب کالا در گمرک به مسائل مخرب جدیدی در بازار و اقتصاد دامن زدند. بانک مرکزی باید متوجه این موضوع باشد که با نان و غذای مردم نمی توان بازی کرد وقتی در کشور نهاده های دامی نداریم، اگر واردات نکنیم چه کاری باید صورت دهیم؟ چگونه چوب و محصولات چوبی و کاغذ تولید کنیم؟ لذا دولت و بانک مرکزی با توجه به همه ی محدودیت ها باید شیوه معقول مدیریتی مبتنی بر اقتصاد بازار را دنبال کنند و از واردات به جای صادرات غول ترسناکی نسازند.