به گزارش راهبرد معاصر؛ سالهای سال است که ایران اسلامی با سرعتی غیر قابل توقف به سمت تله باروری یا پنجره جمعیتی پیش می رود؛ شاید روزی که سیاست های تنظیم خانواده به عنوان قانون وارد مراحل اجرایی و فرهنگ سازی شد فکرش را هم نمی کردیم که در تله سیاست های وارداتی دشمن برای کاهش جمعیت مولد کشور افتاده باشیم. آن زمانی که به خیال افزایش رفاه در خانواده ها فرزند کمتر را عاملی برای زندگی بهتر می دانستیم و خانواده ای را که تمایل به فرزندآوری داشت عقب مانده می پنداشتیم. حالا کارشناسان و جمعیت شناسان خبر از بسته شدن پنجره جمعیتی تا 20 سال آینده می دهند؛ فرصتی بسیار کوتاه که اگر فکر چاره ای اساسی برایش سنجیده نشود بی شک به آینده ژاپن پیر مبتلا خواهیم شد.
جمعیت شناسان می گویند پنجره جمعیتی تا زمانی باز است که بیش از دو سوم یا بیش از ۶۶ درصد جمعیت بین ۱۵ تا ۶۵ سال باشند، جمعیت سالمند نیز کمتر از ۱۵ درصد و جمعیت کودکان نیز کمتر از ۱۰ درصد باشد؛ آنها بر این باورند که ما هنوز در این پنجره جمعیتی قرار داریم اما با روند کاهش رشد جمعیت در سال ۱۴۲۵ با پنج سال کمتر یا بیشتر یعنی بین ۱۴۲۰ تا ۱۴۳۰ پنجره جمعیتی بسته می شود. این امر حاکی از آن است که ما هنوز برای استفاده از پنجره جمعیتی فرصت داریم و باید هر چه سریعتر باید برای افزایش رشد جمعیت و استفاده از این فرصت اقدامات لازم را انجام دهیم.
جبران مافات در فرصت باقی مانده تا بسته شدن پنجره جمعیتی سبب می شود برای مدتی بعد از بسته شدن پنجره جمعیت به تولید، رشد اقتصادی و توسعه کشور ادامه دهیم که به آن فرصت دوم جمعیتی گفته می شود امری که در ژاپن با وجود بسته شدن پنجره جمعیتی و سالمند شدن با اتکا به جمعیت جوان، مولد و در سن کار خود هنوز هم روند توسعه اقتصادی و اجتماعی ادامه دارد. کارشناسان می گویند دوران طلایی پنجره جمعیتی ژاپن دهه ۷۰ تا ۸۰ و ابتدای دهه ۹۰ میلادی بوده و امروز به دلیل زیرساخت هایی که در دوران طلایی خود ایجاد کرده هنوز از روند توسعه خارج نشده اما این امر به همین خوشایندی ادامه نخواهد یافت و این کشور به زودی دچار مشکل می شود.
واقعیت این است که چه بخواهیم و چه نخواهیم جمعیت کشور با سرعت بالایی به سمت سالمندی می رود و روزی به کشوری با جمعیت بالای 25 تا 30 درصد سالمند می رسیم. کارشناسان حوزه جمعیت در کشور می گویند برای حفظ ترکیب جمعیتی فعلی به نرخ جایگزینی 2.2 نیاز داریم. اما آمارها نشان می دهد در حال حاضر حدود 40 درصد ازدواج‌ها و 30 درصد فرزندآوری در جامعه با کاهش روبه رو شده، رشد جمعیت در ایران به زیر یک درصد و نرخ جایگزینی جمعیت هم به زیر 1.7 رسیده است و اگر به 1.5 برسد، گرفتار تله جمعیتی می شویم. وضعیتی که شاخص جمعیت دیگر قابل ساماندهی نیست.
وضعیتی که امروز در آن گرفتار شده ایم همان هشداری است که مقام معظم رهبری در سال 90 به نخبگان و کارشناسان دادند و در سال 91 در سخنرانی عمومی در میان مردم مطرح کردند و نهایتا در سال 93 سیاست های جمعیتی را ابلاغ کردند اما علیرغم دغدغه های رهبر معظم انقلاب گوش شنوایی برای عمل به این سیاست ها وجود نداشت. وضعیت امروز را همچنین باید مولود بی توجهی های دولت یازدهم و دوازدهم و تفکر لیبرالی حاکم بر برخی سازمانها در این مدت دانست.
با این حال بعد از گذشت 7 سال از ابلاغ سیاست های جمعیتی توسط مقام معظم رهبری سرانجام طرح«جوانی جمعیت» پس از چندسال، با گذر از فیلتر شورای نگهبان با هدف رفع موانع فرزندآوری، تعالی جمعیت و حمایت از خانواده ها در مجلس شورای اسلامی مصوب شد. طرحی که عنوان می شود راه فراری از تله جمعیتی در ایران خواهد بود و شاید بتوان جبران مافات کند.
عنوان می شود قانون «جوانی جمعیت» با 74 ماده و 240 حکم در عرصه ازدواج، زوج‌های نابارور، فرزندآوری ،تسهیلات اقتصادی، مشوق‌های مادی، معافیت‌های مالیاتی، بیمه، مسکن، تسهیلات آموزشی در حوزه بهداشت و درمان و تسهیلات در ابعاد مختلف به حمایت از خانواده‌ها می پردازد.
بررسی طرح «جوانی جمعیت» حاکی از آن است که این قانون بر اساس مسئله محوری خانواده 21 مانع را شناسایی و اقدام به رفع آنها می کند. یکی از مشکلات اساسی در حوزه فرزند آوری خصوصا در شرایط فعلی جامعه معضل معیشت و اقتصاد نابسامان و مشکلات اقتصادی در خانواده ها خصوصا دهک های پایین جمعیت است.
لذا این طرح براساس دو راهبرد اساسی مصوب شده است که نخست اعطای مشوق های اقتصادی و دوم راهبرد فرهنگ سازی یعنی تغییر نگرش اجتماعی و عمومی به فرزندآوری است؛ براساس این طرح دستگاه های فرهنگی و رسانه ای موظف شدند که با کار رسانه ای دقیق و فرهنگ سازی، فضای کلی جامعه را به سمتی ببرند که فرزند در خانواده و جامعه به ارزش اجتماعی مبدل و فرزند خواهی یک فرهنگ عمومی شود.
یکی از مشوق های اقتصادی که در این طرح برای خانواده ها در نظر گرفته شده است در اختیار گذاردن زمین به صورت فروش اقساطی و خودرو قرعه کشی بدون نوبت برای تولد فرزند دوم به نام مادران است. تخفیفات ، معافیت های مالیاتی، مرخصی ها، هدایا، تسهیلات بانکی و ... از دیگر مشوق های اقتصادی گنجانده شده در این طرح است.
کارشناسان جمعیت شناس در ایران معتقدند برای جلوگیری از پیر شدن جمعیت کشور می بایست وارد الگوی 3 فرزندی شویم لذا برای رفع مشکل مسکن در خانواده های دارای 3 فرزند، دولت در طرح جهش مسکن اولویت ویژه‌ای برای این خانواده‌ها در نظر گرفته است و زمین به صورت فروش اقساطی و قیمت تمام شده به آنها واگذار می کند، همچنین تسهیلات وام 150میلیون تومانی برای ساخت این زمین‌ها به خانواده‌های دارای 3 فرزند تعلق خواهد گرفت.
افزایش چند برابری حق اولاد طی 5 سال آینده، سه برابر شدن یارانه فرزندان خانواده‌های 4 دهک اول جامعه غیرشاغل در دستگاه‌های دولتی که حداقل 3 فرزند دارند، تسهیلات قرض‌الحسنه برای فرزند اول 10 میلیون و تا فرزند پنجم 50 میلیون، زایمان طبیعی رایگان، پوشش های بیمه ای رایگان و در اختیار گذاردن بسته‌های ماهیانه مناسب تغذیه و بهداشت برای مادر و کودک و تخفیف 50 درصدی استفاده از اماکن عمومی مانند سینما از دیگر مزایای طرح «جوانی جمعیت» برای حمایت از فرزندآوری است.
جمعیت ایران با شیب تندی در حال سقوط در تله جمعیتی است امری که با ابلاغ سیاست های جمعیتی توسط مقام معظم رهبری از 7 سال گذشته تاکنون همواره مورد دغدغه بوده اما با بی توجهی و ندانم کاری دولت سابق مواجه شده است؛ حالا طرحی تحت عنوان «جوانی جمعیت» با هدف تعالی خانواده و حمایت از فرزند آوری در مجلس شورای اسلامی مصوب شده است و قرار است با فروش اقساطی زمین و تسهیلات و وام و پوشش های بیمه ای و چند برابری یارانه فرزندان سوم به بعد در جهت افزایش نرخ جایگزینی جمعیت در کشور کمک کند.