به گزارش راهبرد معاصر؛ برنامه‌های توسعه‌ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از برنامه‌های میان مدت در مسائل کلان کشور به شمار می‌آیند. برنامه‌هایی که مطابق با سیاست‌های کلی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری تدوین می‌شوند و چشم‌اندازی از مسیر چند ساله توسعه را پیش روی مسئولان کشور قرار می‌دهد. برنامه هفتم توسعه (۱۴۰۵- ۱۴۰۱)، چهارمین و آخرین برنامه توسعه پنج‌ساله کشور در مسیر سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ است.
برنامه ششم توسعه در پایان سال ۱۴۰۰ به اتمام می‌رسید و دولت دوازدهم مکلف بود تا آخر خردادماه 1400 برنامه هفتم را به مجلس ارسال کند اما دولت به دلیل فرایند انتقال قدرت برنامه هفتم را به مجلس ارسال نکرد در نتیجه دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۱ پیشنهاد تمدید برنامه ششم توسعه را در سال ۱۴۰۱ را داد که نهایتاً در بند «ن» تبصره ۱ قانون بودجه ۱۴۰۱ این پیشنهاد دولت به تصویب نمایندگان و تأیید شورای نگهبان رسید.
این اولین بار نیست که یکی از برنامه‌های ۵ ساله توسعه با تأخیر در تدوین روبه رو میشود. ۳ برنامه از ۷ برنامه توسعه کشور با تأخیر یک ساله مواجه شدند که شامل برنامه‌های ۳، ۵ و ۷ توسعه میشود؛ اگر روند تدوین برنامه‌های توسعه با همین وضعیت ادامه یابد، احتمالا برنامه‌های ۹ یا ۱۱ ام توسعه هم با تأخیر مواجه می‌شوند چون تقویم سیاسی کشور و تغییر دولت‌ها با تقویم تدوین برنامه‌های توسعه یکی نیست.
دکتر وحید شقاقی شهری، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی در گفتگو با «راهبرد معاصر» در خصوص ضرورت تدوین هرچه زودتر برنامه توسعه هفتم گفت: کشور الان در یک شرایط حیاتی و بسیار خاصی قرار دارد. عملا ابرچالش‌های اقتصاد ایران انباشت شده و در این دهه‌ی پیش رو این ابرچالش ها خود را نشان خواهند داد. لذا هم برنامه هفتم و هم برنامه هشتم جزء مهمترین برنامه هایی هستند که باید روی اصلاحات ساختاری برای مقابله با این بحران‌ها متمرکز شود.
وی ضمن برشمردن مشکلات کشور خواستار توجه ویژه‌تر تدوین کنندگان برنامه توسعه هفتم به موضوعاتی نظیر حل مشکل کم‌آبی، زیست آلاینده‌ها و ریزگردها شد و در ادامه افزود: ما بحث ابرچالش سالمندی، صندوق‌های بازنشستگی، نظام بانکی و از همه مهمتر تشدید فقر و افزایش شکاف طبقاتی را در اقتصاد ایران داریم که برنامه هفتم باید با محوریت مقابله با این ابرچالش‌ها تدوین شود.
شقاقی شهری با تاکید بر رشد منفی سرمایه گذاری در دهه 90 در کشور گفت : رشد سرمایه گذاری در دهه 90 در کشور منفی بود و رشد انباشت سرمایه منهای 5 درصد بود به عبارتی در طول یک دهه سرمایه گذاری در اقتصاد ایران صورت نگرفت و در طول 3 سال اخیر رشد استهلاک سرمایه ها از خود رشد سرمایه گذاری هم پیشی گرفت. به عبارتی اقتصاد ایران از 3 سال پیش در حال فرسایش بوده است.
وی با ارائه راهکار در این زمینه افزود: برنامه هفتم باید بر مقابله با بحران‌ها و هم بر رشد شتابان سرمایه گذاری متمرکز شود تا جلوی فرسودگی بیشتر زیرساخت‌ها در اقتصاد ایران گرفته شود.
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی در ادامه گفت: ما در برنامه های گذشته توفیق چندانی نداشتیم و بسیاری از این تکالیف در برنامه های گذشته آورده شده بود ولی اجرا نشد و خود این نیاز به یک آسیب شناسی دارد که چرا در برنامه‌های گذشته این اهداف و راهبردها پیاده نشد؟
شقاقی شهری با تاکید بر توجه بیشتر به سوخت‌های تجدید پذیر در برنامه هفتم توسعه گفت: در 10 ساله پیش رو امکان صادرات سوخت های فسیلی برای ما کمتر خواهد شد، احتمالا در 10 سال اینده امکان صادرات نفت برای ما مقدور نباشد یعنی از گردونه کشورهای صادر کننده نفتی خارج خواهیم شد چرا که دنیا به سمت سوخت های تجدید پذیر مانند خودروهای برقی و گرمایش خورشیدی در حال حرکت است. لذا در اقتصاد ایران در طول50 سال اخیر اتکای دولت‌ها به نفت بوده و با این شرایط یک دگرگونی اساسی در اقتصاد رخ خواهد داد. و این نکته مهمی است که باید در برنامه هفتم و هشتم در نظر گرفته شود.
وی در ادامه اظهار کرد: متاسفانه در این زمینه فرصت سوزی شده است و منابع کشور از دست رفته و مسئولان اجرایی باید تصمیمات سختی در برنامه هفتم و هشتم بگیرند در غیر این صورت اقتصاد ایران به یک شرایط برگشت ناپذیری میرسد. در نتیجه برنامه هفتم باید با محوریت آسیب پذیری های ااقتصاد ایران تنظیم شود.
شقاقی شهری افزود: الان صندوق های بازنشستگی شرایط خوبی ندارند، و احتمالا در پایان این دهه بیش از 50 درصد بودجه عمومی دولت باید صرف صندوق های بازنشستگی شود. از طرف دیگر ما با بحث سالمندی روبرو هستیم که به سرعت پیش میرود و در پایان دهه 1400 بخشی از جمعیت ایران سالمند خواهد شد و هزینه های سلامت افزایش پیدا خواهد کرد.
این استاد دانشگاه گفت: متولیدن 1355 تا 1365 در پایان این دهه وارد دوران بازنشستگی و پیری خواهند شد و این موضوعی مهم است که نمیتوان از آن چشم پوشی کرد از سوی دیگر بحث اب و محیط زیست به سرعت ایران را با خطرات عدیده روبرو میکند که نیاز به بودجه وبرنامه ریزی دارد.
وی ضمن اشاره به افزایش شکاف طبقاتی و تبعات منفی آن در کشور گفت: شکاف طبقانی در حال افزایش است. ضریب جینی از ۳۶/۵ ابتدای دهه 90 به بالای 41 رسیده یعنی شکاف طبقاتی روز به روز بیشتر میشود و دولت نیاز به گرفتن تصمیات سخت در اقتصاد دارد.
وی در ادامه با اشاره به سختی‌های پیش روی دولت و ضرورت حل هرچه سریعتر این مشکلات گفت: دولت سیزدهم و چهاردهم با این معضلات مواجه هستند. ما در گذشته با درآمدهای سرشار نفتی روبرو بودیم که به صورت یک مُسَکِن این ابرچالش‌ها را تسکین میدادیم ولی در دهه پیش رو این مشکلات عمیق شده و هم انباشته شده است و اقتصاد مبتنی بر صادرات نفت هم نیستیم و دولت ها خواسته و ناخواسته باید دست به تصمیمات سخت بزنند و باید حل مشکلات کشور جز اولویت های دولت باشد.
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی در پایان با تاکید بر انجام اصلاحات ساختاری و همراهی مردم در این اصلاح گفت: در پایان این دهه صادرات نفت ما کم و کمتر خواهد شد و تنها راه برون رفت تن دادن به اصلاحات ساختاری است و نباید آن را به تاخیر انداخت و هرکدام از این مشکلات نیازمند یک برنامه ریزی مستقل است. باید دست به گفتگوی ملی بزنیم و با مردم واقع بینانه حرف بزنیم تا این اصلاحات و جراحی های اقتصاد ی آسان‌تر صورت بگیرد.