به گزارش راهبرد معاصر؛ پس از حمله روسیه با اوکراین، مسکو با مجموعه ای از تحریم های اقتصادی مواجه شد که در همان روزهای نخست موجب کاهش شدید ارزش روبل، (واحد پول روسیه) شد. بطوریکه در اولین روزهای جنگ، روبل روسیه تقریباً نیمی از ارزش خود را از دست داد و از ۸۴ روبل در هر دلار قبل از حمله به ۱۵۴ روبل در هر دلار تا ۷ مارس رسید.
اما براساس آخرین داده‌ها، ارزش روبل روسیه در معاملات اخیر بازار جهانی ارز در برابر یورو به بالاترین میزان در دو سال گذشته رسیده است. در بازار معاملات ارز مسکو، ارزش روبل در برابر یورو به ۷۴ روبل رسید و در برابر دلار هم به حدود ۷۰ روبل تقویت شد.
اگرچه روبل از آن زمان تا حدودی ارزش خود را بازیافته است، برخی از کارشناسان باور دارند که با فشار فزاینده تحریم‌های اقتصادی غرب، این ارز با فشار بیشتری مواجه خواهد شد. ایپک اوزکاردسکایا، تحلیلگر ارشد بانک آنلاین سوئیس Swissquote گفته است که: « معتقدم آنچه که اکنون با افزایش ارزش روبل می‌بینیم فقط یک اصلاح است. در صورت ادامه تشدید اوضاع در اوکراین، ارزیابی میان مدت و بلندمدت را مثبت نمی‌بینم. روسیه در این درگیری چیزهای زیادی از دست داده است. آنها به طور فزاینده‌ای این تحریم‌ها را احساس خواهند کرد.»
با این حال، همه تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه از زمان آغاز جنگ هنوز پابرجا هستند و در برخی موارد نیز قوی‌تر شده اند. پس پرسش اصلی این است که چگونه روس‌ها توانسته‌اند ارز خود را احیا کنند؟ از همین روی، لازم است تا اقدامات اساسی و سیاست گذاری‌های صورت گرفته از سوی مقامات پولی را واکاوی شود تا دلیل موفقیت هرچند کوتاه مدت روسیه در بازیابی ارزش روبل را مشخص شود.
صادرات گاز منبع اصلی جریان ورودی ارز به روسیه است. از همان ابتدا کشورهای اروپایی به دنبال یافتن جایگزین‌های مختلفی بودند. واردات گاز از آذربایجان و الجزایر گرفته تا واردات LNG از ایالات متحده بخشی از راه حل پیش روی کشورهای اروپایی بود. اما حالا به نظر می‌رسد که حداقل در کوتاه مدت امکان آن فراهم نیست و کماکان بروکسل به جریان گاز روسیه وابسته خواهد ماند.
در واقع تحریم‌ها برای محدود کردن توانایی روسیه برای به دست آوردن ارز خارجی - به ویژه دلار و یورو - طراحی شده‌اند. اما چندین کشور اروپایی به خرید گاز روسیه ادامه می‌دهند، زیرا آنها بسیار به گاز روسیه وابسته شده‌اند و جایگزینی برای تامین گاز مورد نیاز خود ندارند. افزایش قیمت نفت و گاز طبیعی به نفع روسیه تمام شده است. از طرف دیگر روابط تجاری روسیه با سایر اقتصادهای بزرگ مانند چین و هند به اقتصاد روسیه انعطاف زیادی بخشیده است.
مجموع این شرایط باعث شده، جریان ورود ارز خارجی به روسیه ثابت بماند. در نتیجه نگرانی‌ها در مورد ورشکستگی روسیه را کاهش داده و به کاهش سطح روبل کمک کرده است.
بعد از آغاز جنگ و کاهش ارزش روبل شهروندان روسیه دستگاه‌های خودپرداز را برای برداشت روبل و مبادله آن با ارز خارجی تخلیه کردند. بانک مرکزی روسیه نرخ بهره را از ۹.۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش داد و مقادیر زیادی نقدینگی را برای کمک به بانک‌ها در مدیریت برداشت‌ها تامین کرد. روسیه در پاسخ به این بانک، دسترسی شهروندان خود به مبادلات ارز خارجی و نقل و انتقالات به خارج را محدود کرد.
در مرحله بعد، دولت کسب وکارهای روسی را ملزم کرد که ۸۰ درصد از درآمدی که خارج از کشور به دست می‌آورند باید به روبل مبادله شود. این بدان معناست که مثلا یک فولادساز روسی که با فروش فولاد به یک شرکت در فرانسه ۱۰۰ میلیون یورو درآمد دارد، باید ۸۰ میلیون یورو را بدون توجه به نرخ ارز به روبل تبدیل کند. بسیاری از شرکت‌های روسی با شرکت‌های خارجی تجارت بالایی انجام می‌دهند و یورو، دلار و ین به دست می‌آورند. از همین روی، دستور تبدیل ۸۰ درصد از این درآمدها به روبل، تقاضای قابل توجهی برای ارز روسیه ایجاد و در نتیجه به تقویت آن کمک می‌کند.
کرملین حکمی صادر کرد که براساس آن کارگزاران روسی را از فروش اوراق بهادار متعلق به خارجی‌ها منع می‌کند. بسیاری از سرمایه گذاران خارجی دارای سهام شرکت‌های روسی و اوراق قرضه دولتی هستند که احتمالا بخواهند این اوراق را بفروشند. با ممنوع کردن این فروش، دولت هم بازار سهام و اوراق قرضه را تقویت می‌کند و هم پول را در داخل کشور نگه می‌دارد که همه در راستای جلوگیری از سقوط ارزش روبل بود.
از آنجایی که غرب خرید طلای روسیه را تحت تحریم‌ها ممنوع کرده است، بانک‌های روسیه از فروش طلای خود به بانک مرکزی روسیه راضی هستند. آنها حتی این اقدام را با تخفیف انجام می‌دهند چون به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانند در غرب خریدار پیدا کنند. در نتیجه، افزایش عرضه طلای داخلی به بانک مرکزی به معنای تقویت تدریجی ارزش روبل است.
با تصویب برخی قوانین برای شهروندان روسیه محدودیت در انتقال ارز به خارج از کشور بوجود آمده است. براساس ممنوعیت اولیه، تمام وام‌ها و نقل و انتقالات ارزی به حالت تعلیق در می‌آید. این امر باعث می‌شود که ارز خارجی در کشور باقی بماند و روس‌ها از فروش روبل به دلار یا یورو منصرف شوند. این محدودیت‌ها اخیراً تا حدودی کاهش یافته است تا شهروندان روسی که مرتباً به خارج از کشور پول منتقل می‌کنند، فضای تنفسی داده شود. اما میزان تبدیل ارز برای افراد تا پایان سال جاری فقط ۱۰۰۰۰ دلار تعیین شده است.
شاید بزرگترین عامل در بازیابی ارزش روبل، تصمیم مخاطره آمیز ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه باشد. پوتین اعلام کرد کشورهای «غیردوست» باید خرید گاز خود را براساس روبل پرداخت کنند. پیشتر قراردادهای گاز طبیعی معمولاً با پرداخت به یورو یا دلار انجام می‌شد. خریداران گاز طبیعی مانند کشورهای اتحادیه اروپا، ایالات متحده، کانادا، استرالیا، نیوزیلند، ژاپن و کره جنوبی تمایلی به نگداری روبل ندارند. بنابراین اگر پوتین موفق شود این کشورها را مجبور به پرداخت به روبل کند، آنها باید روبل مورد نیاز را خریداری کنند که در اینصورت تقاضا برای ارز افزایش و نرخ روبل به طور طبیعی افزایش خواهد یافت.
واکنش غربی‌ها
در نقطه مقابل برخی از کارشناسان اقتصادی غربی معتقدند اقدامات اخیر بانک مرکزی روسیه تأثیر زیادی بر ارزش روبل نخواهد داشت. چون اقتصاد روسیه به دلیل تضعیف تقاضا برای نفت و کالاهای روسیه ضعیف خواهد شد.
به عنوان مثال کارشناسان مبادلات ارزی جی پی مورگان، باور دارند که واحد پول روسیه تا سال ۲۰۲۲ به طور متوسط ۱۰۵ روبل در هر دلار خواهد بود. همچنین این بانک پیش‌بینی کرد که تولید ناخالص داخلی روسیه در سال ۲۰۲۲، ۷ درصد کاهش یابد و تورم از ۱۴ درصد فراتر رود که به مشکلات اقتصادی روسیه می‌افزاید. در نتیجه پایداری و ثبات ارزش روبل در میان مدت دیگر وجود نخواهد داشت.
حالا باید دید در جنگ نظامی و اقتصادی که بین روسیه و کشورهای غربی در جریان است پیروز میدان چه کسی است و معادلات به نفع کدام سو می چرخد برنده بازی دلار می شود یا روبل؟