به گزارش «راهبرد معاصر»؛ پیشینه تاریخی روابط جمهوری اسلامی ایران و کویت به زمستان سال 1340 و گشایش سفارت کویت در تهران برمی گردد. دو کشور در 60 سال گذشته مناسبات عمدتاً عاری از تنشی تجربه کرده اند و فراز و فرودهای گاه به گاه و نه چندان عمده در روابط تهران و کویت در بیشتر موارد متأثر از طرفی ثالث بوده است.
سردی نسبی در روابط میان کویت و ایران در زمان جنگ تحمیلی، میان ایران و عراق و نیز پس از حوادث سال 1394 در رابطه با سفارت عربستان در تهران از معدود موارد اختلافات موقت میان دو کشور است. با وجود این، عمده اختلافات میان تهران و کویت گذرا بوده و زمان زیادی نپایده است، از جمله اینکه کویت پس از پایان جنگ تحمیلی سفارت خود را در تهران بازگشایی کرد. کمک های جمهوری اسلامی به کویت در زمان حمله عراق به این کشور نمود دیگری از سبقه روابط آرام و به دور از تنش دو کشور بوده است.
در دی ماه سال ۱۳۹۴ و پس از ماجرای سفارت عربستان در تهران، کویت در اقدامی همسو با برخی از کشورهای عربی، شمار دیپلمات‌های خود را در ایران کاهش داد، سفیر خود را برای مشورت به کویت فراخواند و روابط دیپلماتیک خود با تهران را در سال های اخیر به سطح کاردار تنزل داد.
به تازگی کویت بدر عبدالله المنیخ را به عنوان سفیر تازه خود در تهران معرفی کرد و این موضوع موید آن است روابط دو کشور با وجود فراز و فرودهای اندک میل همیشگی به بهبود، توسعه و ترقی داشته است.
اعزام دوباره سفیر کویت به ایران باعث شد تا «راهبرد معاصر» به سراغ حسن هانی زاده، کارشناس مسائل منطقه برود و گفت وگویی انجام دهد که مشروح آن بیان می شود.
راهبرد معاصر: لطفاً پیشینه ای از تاریخ روابط میان ایران و کویت بیان کنید.
هانی زاده: کویت یکی از 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس است که پس از استقلال از عراق در سال 1962 میلادی سیاست کاملاً محافظه کارانه ای را در روابط منطقه ای وبین المللی دنبال کرد. وجود مجلس تأثیرگذار، احترام به آرای عمومی، پرهیز از رویکردهای طایفه ای وآزادی نسبی مطبوعات بخشی از سیاست های داخلی دولت کویت در6 دهه گذشته تلقی می شود.
کویت در زمینه سیاست های منطقه ای و بین المللی در چارچوب سیاست های کلی اتحادیه عرب حرکت اما تا حدودی از دخالت در بحران های بین المللی و منطقه ای دوری می کند. با شکل گیری شورای همکاری خلیج فارس در سال 1981کویت تحت تأثیر فشارهای آمریکا وعربستان کنار رژیم بعث سابق عراق قرار گرفت و کمک مالی گسترده ای در اختیار رژیم صدام قرار داد.
ایران با وجود سیگنال های مثبت رژیم سابق بعث حاضر نشد حمله عراق به کویت را تأیید کند و در کنار دولت و ملت کویت قرار گرفت
طبیعی بود این سیاست در تقابل با ایران قرار داشت و موجب شد تا رژیم بعث عراق با استفاده از کمک های مالی و لجستیکی کویت و سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس جنگ هشت ساله ای را بر ملت ایران تحمیل کند. در همان زمان امام خمینی (ره) بارها در سخنرانی های خود نسبت به سیاست همراهی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس به ویژه کویت با صدام هشدار داده بودند و به صراحت اعلام کردند صدام پس از جنگ با ایران قطعاً به کشورهای عرب خلیج فارس نیز حمله خواهد کرد.
پیش بینی امام خمینی (ره) در سال 1990 یعنی کمتر از دو سال پس از پایان جنگ تحمیلی به حقیقت پیوست و صدام با حمله به کویت تمام توافقنامه های همکاری و حسن همجواری عراق با کویت را زیر پا گذاشت. اما ایران با وجود سیگنال های مثبت رژیم سابق بعث حاضر نشد حمله عراق به کویت را تأیید کند و در کنار دولت و ملت کویت قرار گرفت.
راهبرد معاصر: در تاریخ روابط دو کشور ایران چه کمک هایی به کویت کرده است؟
هانی زاده: کمک معنوی جمهوری اسلامی به مردم کویت و انتقال بیش از یکصد نفر از زنان و دختران امیر و منسوبان امیر کویت به ایران در سال 1990 آن هم با شیوه های پیچیده امنیتی ثابت کرد کشورمان می تواند دوست قابل اعتمادی برای کویت باشد.
پس از آزادسازی کویت از اشغال رژیم سابق بعث، کویت در سیاست های خود نسبت به ایران تجدیدنظر کرد که در این زمینه مشارکت کشورمان در بازسازی چاه های نفتی کویت بخشی از سیاست های جدید کویت نسبت به ایران تلقی می شود.
سفرهای شیخ جابر الاحمد الصباح و شیخ صباح الجابر الصباح، امیران سابق کویت به تهران نشان می دهد روابط ایران و کویت به مرحله اعتماد دوجانبه رسیده است. با وجود این، تأثیرگذاری عربستان بر سیاست های کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ازجمله کویت به طور طبیعی این روابط را تحت تأثیر قرار داده است و کویت همچنان سیاست های خود را با عربستان هماهنگ می کند.
در حال حاضر نیز سیاست جدید دیپلماسی منطقه ای دولت سیزدهم ارتقای روابط با همسایگان است. دولت سیزدهم با در پیش گرفتن سیاست خود بر مبنای حسن همجواری و گسترش مناسبات با کشورهای منطقه به کاهش تنش ها میان ایران و برخی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ازجمله کویت کمک کرد.
راهبرد معاصر: تعامل و ارتباط سیاست های کویت با عربستان و آمریکا چه تأثیری بر تعامل این کشور با ایران دارد؟
هانی زاده: مذاکرات ایران وعربستان که از فروردین ماه سال گذشته در بغداد آغاز شده است، فصل جدیدی در مناسبات ایران و کشورهای عرب منطقه گشود، هر چند هنوز مذاکره میان ریاض و تهران به یک خروجی قابل قبولی نرسیده است. از آنجایی که سیاست خارجی کویت ارتباط مستقیمی با سیاست های آمریکا وعربستان دارد، لذا کاهش تنش میان تهران و ریاض می تواند به بهبود مناسبات ایران و کویت کمک کند.
طبیعی است اگر روابط ایران وعربستان به نقطه قابل اتکایی برسد، تأثیر مثبتی بر مناسبات ایران با سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس خواهد گذاشت. در چنین فضایی به دلیل ظرفیت های بالقوه ایران برای افزایش سطح مبادلات تجاری با 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس، این موضوع می تواند بلوک اقتصادی قدرتمند میان ایران و کشورهای منطقه ایجاد کند.
بهبود مناسبات تهران و ریاض به طور طبیعی بر مناسبات ایران و سایر کشورهای عرب منطقه و حتی کشورهای دیگری مانند مصر و اردن تأثیر خواهد گذاشت، زیرا عربستان نقشی فرادستی در سیاست های منطقه ای و بین المللی برخی کشورهای عرب منطقه دارد. بنابراین با توجه به اینکه قرار است امارات به زودی سفیر خود را به تهران اعزام کند، به نظر می آید مناسبات ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس در آینده نزدیک به نقطه تعادل برسد.
بهبود مناسبات تهران و ریاض به طور طبیعی بر مناسبات ایران و سایر کشورهای عرب منطقه و حتی کشورهای دیگری مانند مصر و اردن تأثیر خواهد گذاشت
هر چند آمریکا و رژیم صهیونیستی تلاش دارند تا مانع برقراری رابطه میان ایران و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس شوند، اما این کشورها دریافته اند ایران به عنوان کشوری تأثیرگذار در منطقه می تواند همسایه قابل اعتمادی برای این کشورها تلقی شود.
راهبرد معاصر: تمایل کویت برای اعزام سفیر به ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
هانی زاده: به تازگی پس از هفت سال، کویت سفیر خود را به تهران اعزام کرد و این نشان می دهد کویت سعی دارد خارج از فشارهای خارجی و منطقه ای روابط خود را با تهران ارتقا دهد. این مناسبات می تواند در حوزه های اقتصادی و مبادلات تجاری نیز تأثیرگذار باشد، زیرا ایران به دلیل داشتن مرز دریایی با کویت یکی از کشورهای مهم تأمین کننده مواد غذایی این کشور به شمار می رود.