به گزارش راهبرد معاصر: سفر به سرزمین وحی آرزوی اکثر قریب به اتفاق مسلمانان است که برآورده شدن آن نصیب هر کسی نمی‌شود. فکر کن دستت به سنگ‌هایی خورده باشد که موسی، عیسی، ابراهیم، اسماعیل، محمد (ص)، همه ائمه و همه خوبان تاریخ که حج آمده‌اند این سنگ‌ها را لمس کرده‌اند. از این رو به همه افرادی که به این سفر معنوی و باشکوه مشرف می‌شوند توصیه‌های زیادی می‌شود تا کمال استفاده را از لحظه لحظه این سفر داشته باشند.
این عبادت اسلامی همچون سایر عبادات اسلامی دارای حکمت‌های سودمندی است که سود آن عاید فرد و جامعه می‌گردد. مهم‌ترین و سودمندترین حکمت حج اظهار عبودیت و بندگی به پیشگاه خداوند متعال است که این امر در تمام اعمال حج نظیر احرام و طواف و سعی و قربانی و... مشهود و مشخص است. علاوه بر این منافع روحی و روانی و اخلاقی بسیاری به شخص حاجی و به جامعه اسلامی می‌رسد. شخص با احرام و قطع وابستگی خود از تعلقات مادی و دنیوی، از تمام قیود و وابستگی‌های خسران آور رها گشته و آماده عروج و پرواز در فضاهای معنوی و عرفانی می‌گردد.
حج تجلی‌گاه وحدت مسلمانان
علاوه بر برکات فردی، حج تجلی‌گاه وحدت و هم‌دلی مسلمانان است، اجتماعی شکوهمند از همه قشرهای مسلمانان جهان؛ چرا که زائران کعبه از میان تمام گروه‌ها، نژادها، زبان‌ها و کشورهای مختلف اسلامی هستند. موضوع مهمی که در پیام رهبر معظم انقلاب به حجاج نیز بر آن تاکید شده است «تبادل دانسته‌ها و داشته‌ها میان مردم کشورها و مناطق دور از هم و تعمیم آگاهی‌ها و تجربه‌ها و خبرگیری از وضع و حال یکدیگر و زدودن بدفهمی‌ها و نزدیک کردن دل‌ها و انباشتن توان‌ها برای مقابله با دشمنان مشترک، دستاورد حیاتی و بسی بزرگ حج است که با صدها گردهمایی مرسوم و معمول نمی‌توان آن را به دست آورد».[1]
اهمیت و ضرورت این وحدت زمانی آشکارتر می‌شود که بدانیم استکبار جهانی و رژیم‌های فاسدی که بقای خود را در برآورده کردن خواسته‌های مستکبران و هم‌پیمانی با صهیونیسم و آمریکا می‌دانند میلیاردها دلار خرج ایجاد تفرقه و اختلاف و دشمنی میان مسلمانان می‌کنند.
سخنان مقام معظم رهبری درباره حج به‌ویژه از جنبه باز یادآوری و تأکید بر مسئله فلسطین و قدس شریف، نشانه نقش تأثیرگذار حج بر سرنوشت جهان اسلام از ابعاد گوناگون است. در همین راستا ایشان در پیامی به زائران بیت‌الله الحرام، بار دیگر تأکید داشتن مسئله فلسطین در رأس همه مسائل سیاسی مسلمانان است.
رهبر انقلاب به عنوان پرچمدار مبارزه با استکبار و منادی وحدت امت اسلامی در پیام امسال خود به حجاج سرزمین وحی برائت از مستکبران و در رأس آن آمریکا را به معنی برائت از مظلوم‌کشی و جنگ‌افروزی، محکوم کردن کانون‌های تروریسم از قبیل داعش و بلک‌واتر آمریکائی، نهیب امت اسلامی بر سر رژیم کودک‌کش صهیونیست و پشتیبانان و کمک‌کنندگان آن و محکومیت جنگ‌افروزیهای امریکا و دستیارانش در منطقه‌ی حساس غرب آسیا و شمال آفریقا دانستند. ایشان در پیام خود خاطرنشان کردند؛ ترفند معامله قرن که به‌وسیله آمریکای ظالم و همراهان خائن آن زمینه‌سازی می‌شود، جنایتی در حق جامعه بشری است. همگان را به حضور فعال برای شکست این مکر دشمن فرا می‌خوانیم و به حول و قوه الهی آن را و همه ترفندهای دیگر جبهه استکبار را در برابر همت و ایمان جبهه مقاومت محکوم به شکست می‌دانیم.
اهمیت برائت از مشرکین در حج
برائت از مشرکین در حج، تلاش دارد مسلمانان را متوجه کفر و کافران و شرک و مشرکان کند و علاوه بر این عاملی وحدت بخش برای مسلمین در مقابل مشرکین است و همچنین هویت اسلامی را نیز در مقابل دشمنان تقویت نموده، از این طریق، کارکرد انسجام بخشی خود را نیز تثبیت می‌کند.
یکی از کارکردهای برائت از مشرکان، ایجاد انسجام و یکپارچگی در میان مسلمانان است. این عمل موجب می‌شود که در پرتو آن، اختلافات درونی در سایه و حاشیه قرار گیرد و همه انرژیها بر ضد دشمن متمرکز شود. همچنین می‌تواند باعث هویت بخشیدن به جمع درونی و تقویت انسجام و همراهی داخلی شود.
بنابراین، می‌توان گفت برائت از مشرکان، جهان اسلام را که مجموعه‌ای با سابقه تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی و هویتی مشترک است، به یک مجموعه امنیتی تبدیل می‌کند تا با تلقی دشمن مشترک از کفر و کافران، نیروها و امکانات خود را برای مقابله با دشمن به کار گیرد. لذا می‌توان یکی از مهم‌ترین کارکردهای حج را تقویت و گسترش تعاملات، روابط و اتحاد و انسجام سیاسی ـ اجتماعی امت اسلامی دانست که این امر می‌تواند مانع از انزوای اسلام در نظام بین‌الملل شود و اقتدار و موقعیت اسلام را ارتقا دهد و از این جهت امنیت و هویت مسلمانان را تأمین کند.
در نتیجه می‌توان این ادعا را مطرح کرد که مناسک حج، به ویژه بخش‌هایی مانند برائت از مشرکان تجلی گفتمان اسلام در حفظ موجودیت خود و مبارزه با هرگونه تهدید ارزش‌ها و تهاجم فرهنگی است؛ به عبارت دیگر حج با توجه به ابعاد و جهات معنوی و تربیتی، بیانگر نظام ارزشی اسلام است و وقتی در قالب ابعاد سیاسی خود در برائت از مشرکان بروز می‌کند، علاوه بر اینکه سعی می‌کند مرزهای ارزشی و گفتمانی خود با غیر را مشخص و معین کند، همچنین پاسخ هرگونه تهدید امنیتی را که هویت و نظام ارزشی اسلام را هدف بگیرد، می‌دهد.
دیپلماسی فرهنگی در حج
هدف اصلی دیپلماسی فرهنگی، رسیدن به تفاهم متقابل با ارتباط بین فرهنگ‌های مختلف است. امروزه ملاقات و برخوردهای فرهنگی در دنیا به لحاظ کمی و کیفی، تفاوت زیادی با گذشته دارد و به طور قطع و یقین بالا رفتن سطح معلومات و دانش انسان‌ها در نوع ارتباطات و برخوردها اثرگذار است. از جمله عوامل مؤثر در ارتباطات فرهنگی، باورها و اعتقادات انسان‌ها است؛ چرا که افکار انسان‌ها با اعتقادات آنها شکل می‌گیرد و رفتار هم با افکار درست می‌شود و اگر این مقدمات صحیح باشد ارتباط هم درست و مطلوب خواهد بود.
یکی از مهم‌ترین موانع رسیدن به تفاهم حقیقی، تعصبات بیجا است که در موارد زیادی؛ از جمله نژاد، رنگ، زبان، مذهب، سرزمین و ... می‌تواند ظهور داشته باشد و در اثر آن فخرفروشی برتری‌طلبی ایجاد می‌شود. تعصبات در بسیاری از موارد به ملی‌گرایی و قوم‌گرایی منجر می‌شود و عامل بسیاری از مناقشات است و در نتیجه ملت‌ها را از یکدیگر جدا می‌کند و راه رسیدن به تفاهم را مسدود می‌کند و در نهایت دوری فرهنگ‌ها از همدیگر را رقم می‌زند. مبارزه با تبعیض، نژادپرستی، قوم‌گرایی و... از جمله اهدافی است که درون مناسک حج گنجانده شده که در صورت توجه به روح و باطن اعمال حج و انجام صحیح مناسک آن، رسیدن به این مهم مقدور و ممکن است.
بهره سخن
به نظر می‌رسد با توجه به شرایط کنونی جوامع اسلامی مراسم برائت از مشرکین حج امسال از اهمیت بیشتری نسبت به سال‌های قبل برخوردار بود. یکی از دلایل این اهمیت مطرح شدن موضوع معامله قرن توسط کشورهای غربی به همراهی متحدان عبری و عربی آنها است. مقام معظم رهبری در پیام خود به حجاج امسال از ترفند معامله قرن به عنوان «جنایتی در حق جامعه بشری» یاد کردند و شکست این ترفند را در سایه همت و ایمان جبهه مقاومت محکوم به شکست دانستند. تاکید بر «مقاومت» به عنوان رمز پیروزی بر استکبار در زمینه‌های مختلف از جمله در ترفند معامله قرن نکته محوری است که به نظر می‌رسد باید مورد توجه مسئولان حج جمهوری اسلامی قرار گیرد. داشتن برنامه و اجرای ماهرانه دیپلماسی فرهنگی توسط مسئولان و حجاج ایرانی از جمله محورهایی است که در کنار مراسم برائت از مشرکین می‌تواند اثرات مهم و تاثیر گذاری در همبستگی مسلمانان در موضوع فلسطین داشته باشد و محور مقاومت را از طریق آشنا کردن بیشتر مسلمانان از ظرفیت‌های آن، تقویت و گسترش دهد.
[1] https://www.leader.ir/fa/content/23332