به گزارش راهبرد معاصر؛ همسايگان شمال شرق ايران تاریخی مشترک با فرهنگ فارسی دارند. بخشی از این مردم هنوز هم به فارسی صحبت می کنند و برخی دیگر فرهنگ مشترک با ایران را حفظ کرده اند. این در حالیست که بیش از دو قرن از جدایی این سرزمین ها از ایران می گذرد و اکنون شبکه آی فیلم 2 پلی است برای ارتباط آنها با تاریخ اجدادشان. محصولات فرهنگی مانند فیلم، سریال و مستند به زبان فارسی بهترین گزینه برای حفظ و تقویت این رشته ناگسستنی فرهنگی میان ایران و مردمان این سرزمین هاست.
براي آشنايي بيشتر مردم سرزمين هاي شرقي ایران و نيازهاي فرهنگي آنها با کامران هوشیار،كارشناس مسائل آسیای مرکزی در خصوص تاثير فعاليت شبكه هاي برون مرزي به ويژه آي فيلم 2 گفت و گو كرديم كه از نظرتان مي گذرد؛
به عنوان اولین سوال بفرمایید چه تشابهی میان ایران و آسیای میانه وجود دارد؟
ویژگی مهم فرهنگی آسیای میانه رواج زبان فارسی در تاجیکستان و دو شهر سمرقند و بخارا در ازبکستان است. اکثر شهرهای ترکمنستان که در نزدیکی مرز با ایران قرار دارند نیز تا حدودی فارسی را متوجه می شوند. اين مردم بسیار علاقه مند به تاریخ و فرهنگ ایرانی هستند و طبعا علاقه مند به ارتباطات فرهنگی با سایر فارسی زبانان.
مردم آسياي ميانه چه نيازهاي رسانه اي دارند كه شبكه آي فيلم 2 مي تواند آن را تامين كند؟
در بین مردم کشورهای آسیای میانه و قفقاز اشتیاق فراوانی برای شناختن فرهنگ و تاریخ ملت ایران و همچنین پتانسیل های اقتصادی و توریستی کشورمان وجود دارد. وضعيت فرهنگی و تاریخی اين منطقه از نظر فیلم و سریال ها و مستند نسبت به فرهنگ ديگر كشورها به ايران بسيار نزدیک تر است. از این رو آی فیلم 2 می تواند این نزدیکی را تقویت کند و زمینه ای برای حفظ فرهنگ مشترک میان فارسی زبانان باشد.
به واسطه اشتراک در زبان فارسی، بزرگان و شاعران ایرانی از جمله خیام، فردوسی،ابن سینا، سعدی، مولوی، فارابی، حافظ و.... افتخار مشترک ميان ما و این ملت ها هستند. جالب تر آنكه حتی مجسمه شخصیت های طنز خیالی ايران مانند ملانصرالدین در بخارا ازبكستان ديده مي شود. اين نزديكي بین فرهنگي را بسیار آشکار می توان دید. شايد شما در كشور ديگری نتوانيد كاراكتري مانند ملانصرالدين را مطرح كنيد، بلكه بايد توضيح دهيد كه يك شخصيت فكاهي طنز خيالي است اما در اين منطقه همه اين را مي دانند.
رسانه های برون مرزی ما نظیر شبکه آی فیلم و به ویژه کانال آی فیلم2 که مخصوص فارسی زبانان منطقه است، اگر تنها خود واقعی ایران را به نمایش بگذارند در این کشورها موفق خواهند بود. معرفی پتانسیل های اقتصادی و گردشگري همچنين تولیدات مهم ایران از مواردي است كه در شبكه هاي برون مرزي مانند آي فيلم محل فعاليت دارد.
فعاليت رسانه هاي برون مرزي ايران چه تهديدي را مي تواند به فرصت تبديل سازد؟
برنامه هایی که مردم این کشورها به دنبال آن هستند در وهله اول راه درست زندگی یعنی زندگی دینی و شناخت صحیح از دین اسلام و دوم آشنایی بیشتر فرهنگ و تاریخ کشورهای منطقه به ویژه ایران است.
فروپاشی امپراطوری ضد دین شوروی سابق موجب شد تا مردم این مناطق با شتاب بسیار به سمت دین حرکت کنند و خلا معنوی خود را جبران کنند. گرایش عمیق به دین و پدیده های مذهبی در بین مردم این منطقه بسیار حیرت انگیز است، اما چالش جدید، نبود خوراک فرهنگی مناسب برای آنان بود. دقیقا در همین زمان کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس به ویژه سعودی فرصت را غنیمت شمرده و با راه اندازي شبكه هاي تلويزيوني سعي كردند تا وهابیت را به جاي اسلام ترويج كنند. هدف آنها انتشار برنامه های فرهنگی متعدد براي آموزش سپس جذب جوانان اين منطقه در گروه های تروریستی بوده است.
محصول فعاليت رسانه هاي وابسته به عربستان سعودی تربيت رهبران روحاني اين فرقه در آسیای مرکزی بوده است. طبیعتا این مفتی ها ضد شیعه هستند. از این رو عجیب نیست به واسطه درک سطحی از دین تعداد جوانانی که به گروه های وهابی پیوسته اند در سال های اخیر بسیار باشد.
تعداد زیادی از این جوانان با خانواده خود به داعش پیوسته بودند و پس از کشته شدنشان در غرب آسیا، دولت های این منطقه مجبور شدند این خانواده ها را به کشورشان بازگردانند.
بنابراین رسانه های برون مرزی ایران باید بتوانند نیاز به آگاهی مردم افغانستان و آسیای مرکزی را با خوراک فکری خود تامین کنند تا از تبدیل جوانان این منطقه به تهدید جلوگیری کنند و آنان را به آغوش فرهنگ فارسی بازگردانند.
آی فیلم 2 از آخرین روزهای سال 1396 به جمع کانال های شبکه آی فیلم پیوست. با این حساب از نظر شما داشتن شبكه اي برای مردم فارسی زبان همسایه ضرورت داشته است.
بله. رسانه برون مرزی به عنوان یک فاکتور اساسی گفت و گو و مفاهمه با جهانیان محسوب می شود، یعنی اگر شما قصد گسترش و معرفی فرهنگ، اندیشه یا مباحث اقتصادی خود در بین ملت ها را دارید می توانید بدون استفاده از شکل های سخت آن که پرهزینه تر هم هست به اهداف خود دست یابید. رسانه برون مرزی برای کشوری مثل ایران که از هر نظر مورد هجمه خارجی قرار دارد، بسیار حیاتی است.
تلویزیون برون مرزی هم می تواند سیاست های منطقی ایران را در عرصه سیاست خارجی به خوبی به ملت ها معرفی کند و هم از نظر فرهنگی می تواند ملت ایران را به درستی به جهان نشان دهد. به خصوص که امروز معرفی صحیح یک کشور می تواند دیگر ملت ها را جذب و عاشق فرهنگ و روحیات آن ملت کند و این امر از منظر همگرایی اقتصادی به نفع آن کشور خواهد بود.
مربیان خارجی که به ایران می آیند را در نظر بگیرید. در ابتدا از ورود به کشورمان هراس دارند اما بعد مدتی عاشق این کشور می شوند. این ترس ابتدایی نشان می دهد رسانه های جریان سلطه در معرفی ایران به طرز دیگری موفق بوده اند. از این رو ما در این عرصه باید بتوانیم قوی تر عمل کنیم.
در رسانه های بیگانه سیاست ایران هراسی دنبال می شود و تقریبا از هر خارجی که سوال کنید متوجه می شوید که واژه ایران را همراه با جنگ، تهدید هسته ای و کلمات اینچنین شناخته اند از این رو برای مقابله با این تهاجم رسانه ای نقش شبکه های برون مرزی ایران حداقل در بین همسایگان بسیار مهم است.
چه رسانه هاي ديگري در كشورهاي آسياي مركزي فعاليت دارند؟
حاکمان هر کشوری سیاست «امنیت اطلاعاتی» را در کشور خود دارد، از این رو تا آن جا که بتوانند با شبکه ها و رسانه هایی که سعی در تبلیغات بیگانه داشته باشند، مقابله می کنند. تقریبا در این کشورها شبکه های فرهنگی، خبری، سرگرمی، کودک و نوجوان همانند کشور خودمان به زبان آن کشور در حال پخش است و هر کدام از این برنامه ها مخاطبان خود را دارند. اما نکته مهم در این کشورها نقش پررنگ رسانه های روسی در کنار شبکه های محلی است. تقریبا تمامی شبکه های روسی در این کشورها قابل دریافت است.
چه پيشنهادي براي رسانه هاي برون مرزي داريد؟
باید حرکتی به سمت نفوذ در شبکه های اجتماعی جدید داشته باشد. در جغرافیای این منطقه دو سایت شبیه به فیس بوک به نام های آدناکلاسنیکی و وکانتکته وجود دارد که بسیاری از مردم این منطقه در این دو سایت عضو هستند. همچنین شبکه جدید اجتماعی این روزها اینستاگرام مورد استقبال نسل های جدید قرار گرفته است. طبعا باید شبکه های برون مرزی ایران همچون آی فیلم و به خصوص کانال آی فیلم2 در این زمینه تحرک جدی تری داشته باشند و در فضای شبکه های اجتماعی نیز نمودی خوب از فرهنگ ایرانی – اسلامی داشته باشند.
*محمد پارسا نجفي