به گزارش راهبرد معاصر؛ عراق اکنون پس از غلبه بر داعش، به دوره "بازسازی" وارد شده و عربستان هم به تبع، رقابت خود با ایران را به این حوزه کشانده است. این که چه چالش هایی پیش روی ایران برای حضور موفق در دوره بازسازی عراق وجود دارد را بهتر است از صاحبنظران عراقی پرسید. در همین رابطه، مصاحبه ای با احد طبقچلی، تحلیلگر سیاسی-اقتصادی دو رگه (کرد و عرب) و متخصص امور سرمایه گذاری، داشته ایم که در انگلیس زندگی می کند و برای اندیشکده های مختلف یادداشت می نویسد و در دانشگاه امریکایی سلیمانیه، کرسی تدریس دارد. نامبرده، یکی از تحلیلگران سکولار عراقی است که مواضع نسبتا مثبتی به عربستان داشته و تا حدودی در رابطه با ایران، با دیدگاه منفی می نگرد. لازم به ذکر است که سخنان وی در خصوص ایران و نقش آن در عراق، به هیچ روی به عنوان تائید آن ها از سوی "راهبرد معاصر" نیست.
آقای طبقچلی، اکنون در دوره پسادعش عراق هستیم و نکته ای که برای همه طرف ها اهمیت یافته، بحث بازسازی این کشور است. در این بازسازی، نوعی رقابت میان ایران، عربستان و امریکا به جریان خواهد افتاد. نظر شما در این مورد چیست؟ بنظر شما دراین رقابت دست برتر با کدام طرف است؟
اگر بخواهیم واقع بین باشیم، عراق برای بازسازی نیازمند ترکیب ظرفیت های داخلی و خارجی هستیم. عراق کشوری است که بخش بزرگی از جوانانش بیکار هستند. طبقه بزرگی از جوانان تحصیلکرده و بیکار در عراق به چشم می خورند و به اصطلاح "تورم جوانان" را به نمایش گذاشته اند. علت اصلی جنگ و آشوب در عراق هم، همین موضوع است نه جنگ شیعه و سنی. بغداد که روزگاری در دهه 70 میلادی جزو بهترین شهرهای منطقه بود، با آمدن صدام، دچار جنگ و تخریب زیرساخت ها شد و به همین خاطر، با وجود آن که منابع عظیم نفتی داریم، هیچگاه نتوانستیم روی آرامش ببینیم.
اکنون همانطور که گفتید، بازسازی اولویت شماره 1 عراق است. در این راه، جذب سرمایه گذاری خارجی، از بازیگران مختلف، بسیار حیاتی است. چه ایران و چه امریکا و عربستان، با سرمایه گذاری در عراق ، می توانند به پیشگیری از تنش ها در آینده این کشور کمک کنند. البته این کمک ها باید برای همکاری باشد نه رقابت.
اما بنظر می رسد که عربستان چنین می کند؟ به عنوان مثال، عربستان پیش از انتخابات عراق و تشکیل دولت بعدی، هنوز هیچ مبلغی از وعده های خود در کنفرانس بازسازی کویت را نپرداخته است و احتمال دارد اگر دولتی به نخست وزیری عامری تشکیل شود، هرگز این کار را نکند. همچنین ریاض بیشتر در مناطق سنی نشین عراق سرمایه گذاری می کند. آیا بنظر شما این نوعی سرمایه گذاری برای رقابت نیست؟
در این مورد باید بگویم، سرمایه گذاری ریاض در بخش های سنی نشین عراق، هم با انگیزهای سیاسی بوده و هم به ناچار، به دلیل نزدیکی جغرافیایی به این نواحی. البته سرمایه گذاری های عربستان محدود به مناطق سنی نشین نمانده است. به عنوان مثال، سرمایه گذاری هایی در بصره انجام شده و همچنین کنسولگری در نجف افتتاح شده است. این یک گام به پیش است. عربستان همانند گذشته، شیعیان عراق را به چشم دشمن خود نمی بیند. عراق هم می خواهد که یک میانجی میان ایران و عربستان باشد. به طور کلی، باید نگاه مذهبی را در پهنه عراق کنار گذاشت. من خود سنی هستم ولی نام یک پسر خود را جعفر گذاشتم که شیعیان این کار را انجام می دهند.
موضوع مهم دیگری که در خصوص وعده های عربستان در کنفرانس بازسازی کویت گفتید هم بیشتر مربوط به بررسی زمینه های موجود است. اقتصاد موضوعی پیچیده است و نیاز داریم تا در دراز مدت آن را بررسی کنیم. اکنون عربستان به این نتیجه رسیده که دشمنی با عراق، اشتباه بوده است و من نسبت به این موضوع، خوشبین هستم.
عامل اصلی که باعث بروز تنش در عراق شده را کدام ارزیابی می کنید؟ اقتصاد، سیاست یا مذهب؟
از نظر من، عامل اصلی بیکاری بوده و هست. تروریسم زمانی به داعش ختم شد که نوری مالکی، کوشید سنی ها را به حاشیه براند. در دوره وی، اگر سنی می بودی، بیکار می ماندی. همین موضوع، بستری برای جذب جوانان سنی به داعش فراهم آورد.
با این اوصاف، باید از انتخابات فعلی و نتایج آن استقبال کنید.
قطعا همین طور است. این بهترین انتخابات عراق بود. مهم نبود که شیعه هستی یا سنی؛ به یک خط سیاسی رای می دادی. ائتلاف های ترکیبی، واقعا چیزی در سطح یک رویا برای ما بود.
اشاره ای به نوری المالکی داشتید. رسانه های وابسته به ریاض، تاکید دارند که او به اصطلاح مهره ایران بوده و جمهوری اسلامی ایران، صد در صد از آن پشتیبانی می کرده است. نظر جنابعالی در این خصوص چیست؟
نمی توان گفت که نوری المالکی صد در صد، تحت حمایت ایران بوده است. اصولا نقش ایران در عراق پیچیده است. تقریبا تمامی گروه ها از حمایت آن، حداقل برای دوره ای، بهره مند بوده اند. ایران یک همسابه بزرگ و بسیار مهم برای عراق است. این کشور در حمایت از کردها در مقابله با داعش و همچنین دولت مرکزی، نقش پر رنگی ایفا کرد. حضور گسترده آن در عراق، اساسا، تدافعی بود. زمانی که در دوره بوش، افغانستان از شرق و عراق از غرب، به اشغال امریکا در آمده بود، طبیعی است که هدف بعدی ایران دانسته شود. در نتیجه، تهران کوشید تا با بسط نفوذ خود در عراق، از خود دفاع کند. اما تمامی این ها، به تهران این اجازه را نمی دهد که در امور داخلی عراق دخالت کند.
منظور شما از دخالت در امور داخلی عراق چیست؟ آیا جز این بوده که تهران تنها بازیگران حامی تفکرات اسلامی را وارد کارزار سیاسی عراق کرده است؟
منظور من، حمایت از شبه نظامیان است.
حشدالشعبی؟
البته تمام حشدالشعبی را نمی توان شبه نظامی معرفی کرد. بسیاری از آن ها پیرو کامل حکومت هستند. این مردان برای نجات سنی ها، با آن که شیعه بودند، از بصره و نجف به نینوی و الانبار رفتند و بسیار عمل بزرگی را رقم زدند.
ببینید، مشکل اصلی من دخالت ایران است که بیشتر با تکیه بر شبه نظامیان انجام می شود. حرف های که آقای ولایتی در مورد عدم اجازه ایران به روی کار آمدن کمونیست ها و لیبرال ها در عراق زد و یا جلسه ای که ژنرال سلیمانی در بغداد با حضور گروه های شیعه تشکیل داد، این اقدامات درست نیست. ایران و عراق به هم نیازمندند و تهران باید متوجه باشد با حمایت از شبه نظامیان نمی تواند به منافع خود دست یابد.
آقای طبقچلی، لطفا بفرمایید منظورتان ائتلاف فتح است؟ اگر براستی چنین است و این گروه وابسته به شبه نظامیان است، پس چگونه است که ائتلاف فتح توانسته در انتخابات، شگفتی ساز شد. چگونه شما می گویید که ایران از شبه نظامیان ثبات زدا حمایت می کند؟
فتح قطعا در انتخابات پیروز شده است. ایران هم بدون شک کمک های بزرگی به عراق کرده است. اصلا بدون ایران دستیابی به هدف بزرگ غلبه بر داعش ممکن نبود. البته در این کمک ها، حمایت از امنیت خود ایران هم مد نظر بوده است. سپاه پاسداران در دفاع از ایران عالی عمل کرده است. برای این منظور، در برهه های اولیه پس از حمله امریکا به عراق، سپاه از گروه های غیردولتی مسلح حمایت کرد که سیاست درستی بود اما بعد دچار سوء تفاهم شد و به حمایت از این گروه ها ادامه داد. نیاز نیست که ایرانی باشی تا به قاسم سلیمانی افتخار کنی ولی او دچار اشتباه محاسباتی شده که فکر می کند با ابزار 15 سال قبل، می تواند همچنان نفوذ خود را در عراق حفظ کند.
بگذریم آقای طبقچلی، اکنون ایران و عربستان برای بازسازی عراق، رقابت دارند. بنظر شما دست برتر با کدام طرف خواهد بود؟
هرچند ایران زمینه های بسیاری برای کمک به بازسازی عراق دارد ولی عربستان به دلیل وضعیت اقتصادی بهتر، پیوستگی عربی با جامعه عراق و همچنین جمعیت کمتر، توان بیشتری برای ایفای نقش در بازسازی عراق خواهد داشت.
از نظر شما چالش اصلی برای ایران برای ورود به بحث بازسازی عراق چیست؟
عدم اعتماد بخش بزرگی از جامعه عراق، البته نه همه آن. همانطور که گفتم این عدم اعتماد بیشتر ناشی از انتساب شبه نظامیان به ایران است. اگر ایران آن ها را کنترل کند، مسلما اعتماد بخش بزرگی از جامعه عراق را به سوی خود جلب می نماید.