به گزارش راهبرد معاصر؛ سومالی کشوری است مسلمان در شرق آفریقا که بسیاری از دولت های جهان به دلیل شدت جنگ در این کشور و همچنین قحطی گسترده در این کشور، از آن غافل مانده اند. اما این موارد از اهمیت آن کشور نمی کاهد.
سومالی از 1991 درگیری جنگی داخلی شد. حکومتی در سومالی لند ادعای استقلال کرد و تا به امروز، دولت مگادیشو نتوانسته بر آن غلیه کند. همچنین، گروه الشباب هم در سومالی نفوذ گسترده ای یافته و نا امنی ها در این خطه را دامن می زند. ولی عواملی همچون ساحل نسبتا طولانی در امتداد تنگه عدن، حاصلخیزی زمین برای کشاورزی و ذخایر احتمالی نفت، باعث شده که دولت های هوشیار از آن غافل نباشند. ترکیه یکی از مهم ترین و شاید اثرگذار ترین دولت خارجی در سومالی باشد. آنکارا در سال 2011، زمانی که قحطی در سومالی بیداد می کرد برای نفوذ در موگادیشو وارد عمل شد و امروز چنان در پایتخت نفوذ دارد که به گزارش برخی از شهروندان، پرچم ترکیه در این شهر به تعداد آرم های مک دونالد در امریکا دیده می شود. کنترل فرودگاه، جاده های منتهی به آن و بسیاری از بیمارستان های سومالی در اختیار ترک هاست و همین مسئله به دولت اردوغان قدرت بخشیده تا در معادلات آفریقا نقش ایفا کند. در همین زمینه، با عبدالرزاق محمد، وزیر امنیت داخلی سابق سومالی و عضو فعلی پارلمان این کشور گفتگویی داشتیم و از وی پیرامون اوضاع امنیتی سومالی و روابط آن با ترکیه و ایران پرسیدیم.
آقای محمد، بنظر می رسد که امروز بزرگترین معضل امنیتی در سومالی، الشباب باشد. این گروه چقدر قدرت دارد؟ چرا دولت نمی تواند آن را شکست دهد؟
اگر بخواهیم به لحاظ توانمندی نظامی متعارف صحبت کنیم، آن ها چندان قدرتمند نیستند. بیشترین تخمین از تعداد اعضای الشباب بین 5000 تا 700 نفر است. بنابراین تعداد نیروی انسانی الشباب آنقدر نیست که طبق علوم نظامی مرسوم، بتواند این وسعت از خاک یک کشور را اشغال کند. آن چه که الشباب را در ایفای نقش اینچنینی توانمند ساخته، استراتژی کارآمدی است که اتخاذ کرده است. آن ها جنگ نامتقارن می کنند که بیشترین تلفات را به نیروهای دولتی و البته غیر نظامیان وارد می کند. تعداد بمب گذاری های انتحاری آن ها و حملاتشان به جمعیت های غیر نظامی و نظامیان دولتی بسیار زیاد است. لازم به ذکر است که سیستم جمع آوری اطلاعات آن ها نیز پیشرفته است. اکنون مشخص شده که نفوذ آن ها در جمعیت های شهری بسیار زیادی است و به راحتی می توانند اطلاعات لازم برای عملیات در شهرها را جمع آوری کنند. باید تصریح کنم که از این نظر، آن ها بسیار قوی هستند.
در مقطع کنونی، چه میزان از خاک سومالی در کنترل الشباب است؟
بیشتر بخش های روستایی و همچنین چند شهر بزرگ را الشباب در اختیار دارد. شاید بتوان گفت بیشتر وسعت کشور را.
از سال 2011، ترکیه گام های بلندی برای نفوذ در سومالی برداشته است. نظر به سیاست های آنکارا، به نظر می رسد که مسئولین این دولت به دنبال گسترش نفوذ خود در موگادیشو هستند، حال آن که همین الان هم نفوذ آن ها کم نیست. بنظر شما چه چیز ترک ها را به سومالی کشانده؟
اجازه دهید یادآور شوم که ترکیه، اولین کشوری بود که به کمک سومالی آمد، وقتی که هیچ کشور دیگری پا پیش نمی گذاشت. البته جایگاه استراتژیک سومالی و موقعیت ترانزیتی ممتاز آن هم مسلما از انگیزه های ترکیه است. اکنون ترکیه سومالی را شریک راهبردی خود می بیند و طبیعی است که بخواهد جای پای خود را محکم کند.
نظر شما در مورد ایران چیست؟ آیا تهران نفوذی در موگادیشو دارد؟
خیر. ایران قبلا بسیار کمرنگ در مسائل سومالی ظاهر می شد و امروزه که اصلا حضوری ندارد. چه به لحاظ دیپلماتیک و چه اقتصادی. آن طور که ظواهر امر هم بر می آید، گمان نمی کنم ایران تا آینده نزدیک برنامه ای برای بازگشت به سومالی داشته باشد.
سال 2016، دولت شما روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد. آیا شما در آن موقع در دولت بودید. از نظر شما چه عوامل سیاسی واقعی پشت این ماجرا نهفته است؟
در پاسخ به سوال اول که آیا در دولت بودم یا نه، بله! بودم. این که انگیزه سیاسی این اقدام از سوی دولت چه بوده است، چیزی نیست که بتوانم جواب دهم و بایستی از وزارت خارجه سوال شود. این مسئله ای مربوط به آن حوزه بوده و هست.
آیا از نظر شما عربستان در آن دخالتی نداشته؟
از نظر من می توانسته در این تصمیم اثر داشته باشد. عربستان و سومالی منافع ژئوپلیتیک مشترکی دارند.
یکی از اتهاماتی که دولت سومالی علیه جمهوری اسلامی ایران وارد می کند، ارتباط آن با الشباب است. شما این اتهام را می پذیرید؟
من اینطور فکر نمی کنم. به عقیده من ایران از الشباب حمایت نمی کند. حداقل تاکنون هیچوقت شواهدی در این زمینه به سمع و نظر نرسیده است.