به گزارش "راهبرد معاصر": نفوذ روز افزون شبکه های مجازی در بین مردم ایران باب جدیدی را برای رسانه ها به منظور مهندسی افکار اجتماعی باز کرده است. با وجود اینکه زمان زیادی از عمر این شبکه ها نمی گذرد، این شبکه ها به خوبی توانسته اند جای خود را در زندگی مردم باز کنند. آمارهای منتشره از مرکز آمار میتواند شاهدی برای این ادعا باشد که همزمان با گسترش شبکه های اجتماعی در بین مردم ایران فرهنگ استفاده از این شبکه ها ترویج نشده است. نفوذ اینترنت با رشد شبکه های اجتماعی از سال 93 در بین مردم باز هم افزایش پیدا کرده است و طبق همین آمار میزان کاربران اینترنت در بین مردم ایران به 50 میلیون کاربر رسیده است که سهم 40درصدی نرم افزار "تلگرام" در بین مردم حاکی از نفوذ گسترده این نرم افزار در بین ایرانیان است. اما به دلیل عدم نظارت و برخورد صحیح نهاد های متولی بر این شبکه ها ، اکنون شاهد بروز مشکلات و مصائب بسیار زیادی در میان مردم ایران هستیم که در این تحلیل به بررسی پیامد ها و راهکار های پیشگیری و کنترل این معضلات می پردازیم.
آسیب هایی که این شبکه با افراد وارد می کنند عبارت اند از:
آسیب های فکری
استفاده خارج از حد متعارف از اینترنت، به وابستگی شدید روانی و فکری می انجامد.با ورود اینترنت و رایانه به درون خانواده ها ، بین والدین، معلمان، مربیان ودانش آموزان(فرزندان)جدایی فکری وعاطفی، رخ می دهد.نتیجه تحقیقات نشان می دهدکه درصد بالایی از نوجوانان و جوانان از اینترنت برای فعالیت های بیهوده ای نظیر: دوست یابی،بازی وصحبت بایکدیگر استفاده می کنند.
نوجوانی که پشت میز رایانه و اینترنت نشسته است،برنامه های سایت را لذت بخش تراز سخنان پدر ومادر وتکالیف مدرسه می داند. درنتیجه، درارتباطات ، رفتار وزندگی اجتماعی او اختلال ایجاد می شود.
آسیب های اجتماعی ـ فرهنگی
درسال ۱۹۹۵، روان شناسی به نام گلدبرگ، اعتیاد جدیدی به نام اعتیاد به اینترنت را کشف کرد.این اعتیاد به سرعت رو به گسترش است وهرروز افراد جدیدی را به کام خود می کشد.گاه مشاهده می شودکه افراد یافرزندان ما چنان دراتاق های گفتگو غرق می شوند که حتی زمانصرف ناهار یا شام را فراموش می کنند.این ها علائمی شبیه الکلی ها یامعتادان به مواد مخدر دارند.
بسیاری از آن ها از بی خوابی رنج می برند ، خسته اند، روابطشان با اطرافیان و جامعه به حداقل می رسد و بیشتر حالت عصبی دارند. کمرنگ شدن وازبین رفتن رابطه عاطفی کاربر با اعضای خانواده وتبدیل آن به رابطه ای سرد مسالمت آمیز، ازدیگر اثرات نامطلوب اعتیاد به اینترنت است.
آسیب های اخلاقی
آن چه میتوان در اینترنت خطرناک تر تلقی شود، ارتباطیاست که از طریق اتاق های گفتگو بین افراد برقرار می شودودر برخی موارد صدمات فراوانی به وجود می آورد. این اتاق های گفتگو که معمولا در آن ها امکان ارتباط بانام های جعلی ومجهول وجود دارد، می توانند زمینه های لازم را برای ایجاد برخی ازمفاسد اجتماعی به وجود آورندو تقریبأ راهی برای جلوگیری از آن وجود ندارد.
به جرئت می توان گفت که خطر شبکه های اجتماعی و گروه های موجود در پیام رسان های موبایل پایه مانند تلگرام به مراتب بیشتر از سایت های غیر اخلاقی موجود دراینترنت است.
بی اطلاعی خانواده ها ازاین موضوع، خطرها یی را به آنان تحمیل می کند.از سوی دیگر ،ازجمله چالش های اساسی گسترش فناوری ارتباطات درجهان،مخصوصأ درکشورهای درحال توسعه ، آسیب های فرهنگی واجتماعی است.
پس از توضیح پیامد های استفاده نامناسب از این شبکه ها این سوال برای ذهن مخاطب ایجاد می شود که بهترین راهکار پیشگیری و یا کنترل این آسیب ها چیست؟ برای پاسخ به این سوال باید گفت که قسمی از سیاست های کنترل کننده این پیامد ها بر عهده والدین به منظور جلوگیری از ابتلاء فرزندانشان است و قسمی مربوط به نهاد ها و سازمان های فرهنگی و دولتی می باشد.
وظایف والدین در به منظور کاهش این پیامد ها در بین نوجوانان عبارت اند از:
تدابیر پیشگیرنده توسط والدين:
1-والدین حتی الامکان باید با فعالیت های اینترنتی و آن چه فرزندانشان در این فضا می توانند انجام دهند ، آشنا شوند و راه های مقابله با آن را فرا بگیرند.
2-والدین باید کامپیوتر ها را در منزل در جایی قرار دهند که امکان استفاده خصوصی از آن وجود نداشته باشد و بتوانند به راحتی فعالیت های فرزندان را تحت نظر داشته باشند.
3-والدین و فرزندانشان می توانند درباره قواعد ومقررات استفاده از اینترنت در منزل بحث و تبادل نظر کنند و در نهایت والدین مقررات خاصی را در این زمینه به فرزندان خود ابلاغ نمایند و موضوعات و موارد مربوط را به آن ها تذکر دهند . به عنوان مثال:
الف ) زمان و شرایط لازم برای استفاده از اینترنت.
ب ) مدت زمانی که فرزند می تواند از اینترنت استفاده کند.
ج ) انواع وب سایت ها و فعالیت های قابل قبول و غیر قابل قبول.
د ) اطلاعاتی که می تواند در ضمن استفاده از اینترنت افشا کرد.
ه ) چگونگی مواجهه با مشکل در هنگام استفغاده از اینترنت و کمک گرفتن از والدين.
4-والدین باید دیدگاه خود را در خصوص موضوعات صریح جنسی و رفتار های ناشایست تشریح کنند و درباره غیر مجاز و مخرب بودن برخی از سایت ها برای فرزندانشان توضیح دهند ، زیرا در غیر این صورت ، آن ها واکنش های منفی نشان خواهند داد و به بیراهه خواهند رفت.
5-والدین باید این واقعیت را بپذیرند که فرزندانشان ، نسبت به آن ها ، بیشتر با فضای اینترنت خو گرفته اند ، لذا اگر می خاهند در این مورد اقدامات موثری انجام دهند باید وقت بیشتری صرف کرده ، این خلاء را پر کنند.
6-والدین باید به تفاوت میزان اعتماد به نفس فرزندان خود رد فعالیت های آن لاین و فعالیت در فضای خارج پی ببرند و به آن توجه داشته باشند . جوانان ممکن است در فضای مجازی دست به کار هایی بزنند که در عالم فیزیکی جرئت ارتکابش را نداشته باشند . به همین دلیل والدین باید نسبت به فعالیت های آن ها مراقبت ویژه ای به عمل آورند.
7-والدین باید به فرزندانشان هشدار دهند که کلمات گذر خود را کاملا مخفی نگه دارند و حتی در اختیار نزدیک ترین دوستان خود نیز قرار ندهند تا با استفاده از نشانی پست الکترونیکی آن ها مطالب نامناسب برای دیگران ارسال نگردد.
8-باید به نوجوانان آموزش داد تا هیچ یک از اطلاعات و عکس های شخصی و خانوادگی خود را ، به ویژه در اتاق های گفت و گو ، در اختیار کسی قرار ندهند.
9-مجموعه اطلاعاتی که نوجوانان وارد کامپیوتر می کنند ، باید قابل ردیابی بوده ، از مخفی کردن و پاک کردن آن ها خودداری نمایند تا والدین در صورت ضرورت بتوانند آن ها بازبینی کنند و بر فعالیت های آن ها اشراف داشته باشند.
تدابیر پیشگیرنده توسط اولیای مدرسه:
یکی از محیط های مهم و تاثیر گذار بر نوجوانان ، مدرسه است . اقدامات مناسب اولیای مدرسه می تواند از بخشی از آسیب های اینترنتی پیشگیری کند.
یکی از اقدامات مناسب در محیط مدرسه این است که دبیران محترم استفاده صحیح از اینترنت را به نوجوانان بیاموزند و برای هر مبحث درسی فهرستی از سایت های مجاز و مناسب را تهیه کرده ، از دانش آموزان بخواهند در مهلت مقرر به همه آن ها مراجعه کرده ، مطالب مربوط را مطالعه و استخراج کنند . بدین ترتیب ، آن ها فرصت استفاده از سایت های غیر مجاز را از دانش آموزان خواهند گرفت.
نظارت و کنترل مسئولین مدرسه بر فعالیت های معرفی سایت های مفید توسط مسئولین مدرسه بر فعالیت های اینترنتی دانش آموزاندر مدرسه می تواند یکی دیگر از راه های جلوگیری از آسیب های اینترنتی باشد.
شایان ذکر است نصب دستور العمل استفاده از کامپیوتر و اینترنت در سایت های مدارس امری لازم است . این نوع شیوه نامه ها باید توسط مسئولان ذی ربط در وزارت آموزش و پرورش تهیه شود . در صورت تخلف دانش آموزان از این دستور العمل ، باید به آن ها تذکر داد و برابر مقررات با آن ها رفتار کرد .هر چند که معلم مربوط نیز باید در مرکز کامپیوتر مدرسه حضور داشته باشد تا آن دسته از دانش آموزانی که قصد استفاده سوء از این امکانات را دارند ، فرصت کافی برای انجام آن پیدا نکنند.
همچنین در رابطه با وظایف نهادها و سازمان های کلان در رابطه با کاهش تهدیدات شبکه های مجازی در بین مردم باید گفت:
تبیین دقیق آسیب‌ها و شناسایی ریشه‌های معضلات فضای مجازی؛
به‌یقین اگر سخنرانان به این موضوع مهم اجتماعی بپردازند و نویسندگان آسیب‌های آن را تبیین نمایند و نخبگان جامعه به بررسی راهکارهای کاهش آسیب‌های فضای مجازی کنونی بپردازند، از بسیاری از آسیب‌های موجود جلوگیری خواهد شد.
تبیین شعار «ما می‌توانیم» در مسیر تولید ابزارهای بومی؛
مروری بر فرمایشات رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی نشان می‌دهد که ایشان به هر مناسبتی بر شعار «ما می‌توانیم» اصرار می‌ورزند تا این شعار در تمامی عرصه‌های علمی و فنآوری کشور نهادینه شود. نخبگان جامعه نیز می‌توانند در قول و عمل به این شعار مهم جامه عمل بپوشانند. خلاقیت و ابتکار جوانان ایرانی با تکیه بر شعار «ما می‌توانیم» و حمایت مسئولان، میتواند مدل‌های ارتباطی جدیدی را ارائه نماید تا از آسیب‌های شبکه‌های ارتباطی غیربومی بکاهد.
ترویج رهنمودهای مقام معظم رهبری در موضوع فضای مجازی و مسائل مرتبط با آن؛
پاسخگویی به برخی مغالطات و شبهات دربارۀ مدل توسعه فضای مجازی مطلوب؛
یکی از اهداف دشمنان اسلام، گسترش انحراف در جامعه است. آنان برای رسیدن به این هدف، القاء شبهات را در دستور کار قرار دادهاند. شبهات پیرامون نحوه توسعه فضای مجازی نیز با چنین هدفی بیان میشود و برخی ناآگاهان نیز بر گسترش آن دامن می‌زنند. نخبگان جامعه موظف‌اند به شبهات پیرامون فضای مجازی پاسخ دهند و جامعه را از آسیب‌های آن آگاه سازند.