به گزارش راهبرد معاصر؛ امام صادق علیه السلام در هفدهم ربیع الاول سال 83 ه. ق در مدینه چشم به جهان گشود و در سن 65 سالگی، در سال 148 ه. ق دیده از جهان فرو بست.
حضرت صادق علیه السلام در سال 114 ه. ق به امامت رسید، دوران امامت او با اواخر حكومت امویان مصادف بود كه در سال 132 ه. ق به عمر آنان پایان داده شد و حكومت عباسیان آغاز گردید.
حضرت از میان خلفای اموی با افراد زیر معاصر بود: هشام بن عبد الملك (105 ـ 125 ه. ق) ولید بن یزید بن عبد الملك (125 ـ 126) یزید بن ولید بن عبد الملك (126) ابراهیم بن ولید بن عبد الملك (70 روز از سال 126)، مروان بن محمد مشهور به مروان حمار (126 ـ 132) و از خلفای بنی عباس نیز با افراد ذیل هم عصر بود: عبد اللّه بن محمد، مشهور به سفّاح (132 ـ 137)، ابو جعفر، مشهور به منصور دوانیقی (137 ـ 158)
حضرت صادق علیه السلام با توجه به فرصت پیش آمده در دوران انقراض بنی امیه و آغاز حكومت عباسیان، بیشترین بهره برداری فكری و فرهنگی را نموده و در نشر علوم گوناگون بیشترین تلاش ممكن را انجام داد و شاگردان زیادی ـ كه تعداد آنها را تا چهار هزار نفر ذكر كرده اند تربیت نمود.
گذشت زمان و فاصله افتادن بین شیعیان و زمان حضور معصومان از یك سو، تهاجم فرهنگ های مختلف به جامعه تشیع از سوی دیگر، و راه یافتن برخی انحرافات و بدعت ها از سوی سوم باعث شده است كه در رفتار و فرهنگ شیعیان تغییرات و تحولاتی ایجاد شود. تا آنجا كه عده‌ای نام شیعه داشتن و صرف اظهار محبّت اهل بیت علیهم السلام را باعث نجات خویش می‌دانند، هر چند گناهان زیادی مرتكب شده باشند؛ غافل از اینكه امام علیه السلام به جابر جعفی فرمود: «وَاللّهِ ما یتَقَرَّبُ إلَی اللّهِ تَبارَكَ وَتَعالی اِلاّ بِالطّاعَةِ وَما مَعَنا بَراءَةٌ مِنَ النّارِ وَلا عَلَی اللّهِ لاِءحَدٍ مِنْ حُجَّةٍ مَنْ كانَ لِلّهِ مُطیعا فَهُوَ لَنا وَلِی، وَمَنْ كانَ لِلّهِ عاصیا فَهُوَ لَنا عَدُوٌّ، وَما تَنالُ وِلایتَنا إلاّ بالعَمَلِ وَالْوَرَعِ؛ سوگند به خدا [كسی] به خدا مقرّب نمی‌گردد، مگر به طاعت (و بندگی) و ما مدركی برای دوری از آتش در دست نداریم! و نه كسی به نفع خود بر خدا حجتی دارد. هر كس مطیع و فرمانبردار خدا باشد، دوست ماست. و هر كس خدا را معصیت كند، دشمن ما خواهد بود، و [بدانید كسی] به ولایت ما نمی‌رسد مگر با عمل و دوری از حرام..»
لذا ضرورت دارد كه اوصاف حقیقی و راستین شیعیان را در گفتار امام بحق ناطق، حضرت صادق علیه السلام ـ كه بر اصلاح و سازندگی شیعیان ـ سخت حساسیت و تأكید داشته است، بازخوانی كنیم تا بتوانیم خود و جامعه امروزی را با آن اوصاف مقایسه نموده و محك زنیم.
همیشه این گونه بوده و هست كه مدعیان شیعه بودن و ولایت مداری فراوان، ولی شیعه راستین و امامت پذیر واقعی اندك است. امام صادق علیه السلام با تبیین علائم هر یك، صفوف شیعیان راستین را از مدعیان تشیع جدا می‌سازد. در یك جا می‌فرماید: «الشّیعَةُ ثَلاثَةُ أصْنافٍ؛ صِنْفٌ یتَزَینونَ بِنا وِصِنْفٌ یسْتَأكَلُونَ بِنا وَصِنْفٌ مِنّا وَإلَینا، یأمَنُون بِأمْنِنا ویخافُونَ بِخَوْفِنا وَلَیسوا بِالبُذُرِ المُذَیعینَ وَلا بالْجُفاةِ الْمُرائینَ، إنْ غابُوا لم یفْقَدُوا وَإنْ شَهِدُوا لَمْ یؤبَه بِهِمْ أولئكَ مَصابیحُ الهُدی؛ شیعه سه دسته اند؛ گروهی به وسیله ما زینت می‌یابند [و ما را وسیله عزت و آبروی خویش قرار می‌دهند] و گروهی به وسیله ما می‌خورند [و ما را وسیله درآمد زندگی دنیایی خویش قرار می‌دهند] و گروهی از ما و به سوی ما هستند، با امنیت ما آرامش می‌یابند و با ترس ما ترسانند، بذر [های كاشته شده اسرار را] پخش نمی‌كنند و در برابر جفاكاران خودنمایی ندارند، اگر پنهان باشند كسی سراغ آنها را نمی‌گیرد و اگر آشكار باشند به آنها اعتنا نمی‌شود [یعنی شهرت گریز و بی نام و نشانند. ]آنها چراغهای هدایتند..»
در جای دیگر فرمود: «الشّیعةُ ثَلاثٌ؛ مُحِبٌّ واوٌّ فهُوَ مِنّا وَمُتَزَینٌ بِنا وَنَحْنُ زَینٌ لِمَنْ تَزَینَ بِنا، وَمسْتَأكِلٌ بِنا النّاسَ وَمَنِ اسْتَأكَلَ بِنا إفْتَقَرَ؛ (3) شیعه سه گروهند: دوست دار عمیق [اهل بیت] ، پس او از ماست، و [گروهی كه] به وسیله ما زینت می‌یابند و ما [نیز] زینتیم برای كسی كه به وسیله ما زینت یابد. و [گروهی كه] به وسیله ما از مردم می‌خورد [و ما را وسیله درآمد زندگی خود قرار می‌دهد] . و كسی كه به وسیله ما امرار معاش كند، فقیر می‌شود..»
البته این نكته را نیز باید متذكر شد كه همیشه شیعه نماهایی بوده اند كه با نفوذ در صف شیعیان، تلاش كرده اند با رفتار ناشایست خود، آبروی شیعیان را ببرند؛ از این رو شیعیان ژرف اندیش باید این گونه افراد را شناسایی كنند.حضرت صادق علیه السلام در این زمینه فرمود: «إنّما شیعَةُ عَلِی مَنْ عَفَّ بَطْنُهُ وَفَرْجُهُ واشْتَدَّ جِهادُهُ، وَعَمِلَ لِخالِقِه، وَرَجا ثَوابَهُ، وَخافَ عِقابَهُ، فإذا رَأیتَ أولئكَ فَاُولئكَ شیعةُ جَعْفَرٍ؛ همانا شیعه علی كسی است كه عفت شكم و دامن دارد، تلاشش زیاد، و عملش برای خدا باشد، و امید ثواب از او داشته باشد و از عقابش بترسد. پس اگر چنین افرادی را دیدی آنها شیعیان جعفر (امام صادق علیه السلام) می‌باشند..»
در روایت دیگر فرمود: «وَاللّهِ ما شیعَةُ عَلی إلاّ مَنْ عَفَّ بَطْنُهُ؛ به خدا سوگند شیعه علی نیست مگر كسی كه عفت شكم دارد..
از آثار مهم محبت این است كه محبّ تلاش می‌كند همرنگ با محبوب گردد. هر محبی تلاش می‌كند با پیروی از گفتار و رفتار محبوب، دل او را به دست آورد. و شیعه كه ادعای محبت اهل بیت علیهم السلام را دارد، و سنگ آنها را به حق به سینه می‌زند، باید نهایت تلاش خویش را در همرنگی و اطاعت از آنها به كار برد.
حضرت صادق علیه السلام می‌فرماید: «لَوْ كانَ حُبُّكَ صادِقا لاََطَعْتَهُ إنَّ المُحِبَّ لِمَنْ یحِبُّ مُطیعٌ؛ اگر دوستی تو صادقانه باشد، او را (محبوب و خدا را) اطاعت می‌كنی [زیرا] هر كس شخصی را دوست می‌دارد مطیع او خواهد بود..»
حضرت صادق علیه السلام در مورد صفات شیعه فرمود: «لَیسَ مِنْ شیعَتِنا مَنْ قالَ بِلِسانِهِ وَخالَفَنا فی أعْمالِنا وآثارِنا وَلكِنْ شیعَتُنا مَنْ وافَقَنا بِلِسانِهِ وَقَلْبِهِ وَاتّبَعَ آثارَنا وعَمِلَ بَأعْمالِنا أولئكَ شیعَتُنا؛ از شیعیان ما نیست كسی كه به زبان [شیعه بودن را] اظهار كند و در رفتار مخالف ما و رفتار ما باشد. شیعه كسی است كه با زبان و قلبش موافق ما باشد و از آثار ما پیروی نماید و طبق رفتار ما رفتار كند. آنها شیعیان ما هستند..»
و در جای دیگر فرمود: «قَوْمٌ یزْعَمونَ أنّی إمامُهُمْ، وَاللّهِ ما أنَا لَهُمْ بِإمامٍ لَعَنَهُم اللّهُ كُلّّما سَتَرْتُ سِتْرا هَتَكوهُ، أقولُ: كذا وكذا، فَیقولون: اِنّما یعْنی كذا وكذا. اِنَّما أَنَا إمامُ مَنْ أطاعَنی؛ گروهی خیال می‌كنند كه من امام آنها هستم، به خدا قسم من امام آنها نیستم، نفرین خدا بر آنها باد. [زیرا] هر گاه رازی را پنهان می‌كنم آنها آشكار می‌كنند، من می‌گویم: چنین و چنین است و آنها می‌گویند چنین و چنان اراده كرده است. همانا من امام كسی هستم كه از من پیروی كند. و همچنین فرمود: «كَذِبَ مَنْ زَعَمَ أنّهُ مِنْ شیعَتِنا وَهُو مُتمسّكٌ بِعُرْوَةِ غَیرِنا؛ دروغ گفته است كسی كه می‌پندارد از شیعیان ماست ولی چنگ به ریسمان دیگران می‌زند..»
راستی اگر امام صادق رفتارهای برخی از شیعیان را در این زمان می‌دید چگونه فریادش بلند می‌شد و از آنها بیزاری می‌جست؟!!
این نه عشقی است برادر كه به پیشانی ماست این نه مهری است كه تأیید مسلمانی ماست
داغ یك عمر گناهی است كه پنهان كردیم سجده بر دوست، نه، سجده بر شیطان كردیم
هر گناهی كرده و گفتیم خدا می‌بخشد عذر آورده و گفتیم خدا می‌بخشد
بخششی هست ولی قهر و عذابی هم هست ای برادر به خدا روز حسابی هم هست
اینكه از شیعه فقط نام بدانیم بد است ما نمك گیر چنین لقمه بمانیم بد است
شیعه یعنی كفن سرخ بلا پوشیدن شیعه یعنی می‌عشقی ز خدا نوشیدن
برخی افراد در بعضی از عبادات مثل نماز و دعا نمره قابل قبولی دارند، ولی در مسائل مالی و انفاق به دیگران، رفت و آمد و... نقص دارند. این افراد قطعا بدانند كه در شیعه بودن آنان نقص است. شیعه مانند امامان خود اهل انفاق و همدردی با دیگران است، امام صادق علیه السلام در این زمینه می‌فرماید: «یابْنَ جُنْدَب! إنَّما شیعَتُنا یعْرَفونَ بِخِصالٍ شَتّی: بِالسّخاءِ وَالْبَذْلِ لِلاِْخْوانِ، وَبِأنْ یصَلّوا الْخَمْسِینَ لَیلاً وَنَهارا، شیعَتُنا لا یهِرّونَ هَریرَ الْكَلْب، وَلا یطْمعونَ طَمَعَ الْغُرابِ، وَلایجاوِرون لَنا عَدُوّا، وَلایسْألونَ لَنا مُبْغِضا وَلَو ماتوا جُوعا...؛ ای پسر جُندب! به راستی شیعیان ما با ویژگیهایی شناخته می‌شوند: با بذل و بخشش به برادران و با گزاردن پنجاه ركعت نماز [واجب و مستحب] در شبانه روز؛ شیعیان ما چون سگ زوزه نمی‌كشند، و چون كلاغ طمع كار نباشند، با دشمن ما همجوار [و همراه] نشوند، درخواست كمك از كسی كه كینه ما را در دل دارد نكنند، گرچه از گرسنگی بمیرند..»
در روایت دیگری می‌خوانیم كه وقتی یكی از شیعیان، از گروهی از شیعیان در نزد امام صادق علیه السلام تعریف و تمجید نمود و آنها را پاك و پاكیزه خواند، حضرت فرمود: «كَیفَ عِیادَةُ أغْنیائِهم لِفُقَرائِهم؟ قال: قَلیلَةٌ، قال: وَكَیفَ مُشاهَدَةُ أغْنیائِهِمْ لِفُقَرائِهِم؟ قال: قَلیلَةٌ، قال: فَكَیفَ صِلَةُ أغْنیائِهِمْ لِفُقَرائِهِمْ فی ذاتِ أیدیهِمْ؟ فقال: إنّكَ لَتَذْكُرُ أخْلاقا قَلَّ ما هی عِنْدَنا، قال: فقَالَ: فَكَیفَ تَزْعُمُ هؤلاءِ أنّهُمْ شیعَةٌ؟!؛ عیادت ثروتمندانشان از فقرایشان چگونه است؟ عرض كرد: كم است. فرمود: دیدن (و سر زدن) ثروتمندانشان از فقرای آنها چگونه است؟ عرض كرد: اندك است. فرمود: كمك نمودن ثروتمندانشان نسبت به فقرای آنها چگونه است؟ عرض كرد: شما اخلاقی را بیان می‌كنید كه نزد ما كم است. فرمود: پس چگونه آنها خود را شیعه می‌پندارند..»
اوصاف راستین شیعه بیش از آن است كه در یك مقاله بگنجد. آنچه بیان شد، مهم‌ترین اوصاف و ویژگیهای شیعیان بود. جامعه امروزی تشیع با خواسته امامان و آنچه از اوصاف شیعیان در كلام آن امامان بزرگوار مخصوصا رئیس مكتب جعفری، حضرت صادق علیه السلام آمده است، فاصله زیادی دارد.