به گزارش راهبرد معاصر؛ مردم در روزهای گذشته در برخی شهرهای استان خوزستان درگیر تنش آبی شده و با برپایی تجمع‌های اعتراضی نسبت به سهل‌انگاری و بی عملی مسئولان در اجرای برنامه‌های تامین آب کشاورزی و شرب اعتراض کردند و خواستار اقدام فوری در این رابطه شده‌اند. اعتراضات مردم از این جهت قابل توجه و مهم به نظر می‌رسد که بیش از ۷۰۰ روستای استان در شرایط گرمای بالای ۵۰ درجه سانتیگراد درگیر تنش آبی هستند و بسیاری از آنها با تانکر آبرسانی می‌شوند. هرچند در روزهای اخیر با اقدامات نیروهای جهادی و نهادهای انقلابی همچون سپاه و ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) و نیز با اقدامات دولت و وزارت نیرو - پس از پیگیری نمایندگان استان در مجلس - بخشی از مشکلات این استان حل شده و با رهاسازی آب از سدهای استان، بخش زیادی از هورالعظیم آبگیری شده است، اما سوال اینجاست که چرا مشکلات آب و فاضلاب استان خوزستان همیشه باقی است و هیچگاه حل نمی‌شود!؟
صبح جمعه (1 مرداد) رهبر معظم انقلاب اسلامی پس از دریافت نوبت دوم واکسن کوو ایران‌برکت با تشکر از مجاهدت‌های مجموعه‌های بهداشت و درمان در مقابله با بیماری و به‌ویژه از زحمات دانشمندان و محققان در تولید واکسن داخلی، اشاره ای تلخ و صریح به بی‌توجهی مسئولان به تذکرات داده شده درباره مشکلات خوزستان داشتند و با گلایه از رعایت نشدن توصیه‌های متعدد قبلی درباره آب خوزستان و فاضلاب اهواز گفتند: «اگر آن توصیه‌ها مورد توجه قرار می‌گرفت، مسلماً این وضع ایجاد نمی‌شد که مردم وفادار خوزستان را با وجود این‌همه امکانات و استعدادهای طبیعی و کارخانجات در استان، ناراضی و ناراحت کند».
رهبر معظم انقلاب در دهه های اخیر تاکیدات زیادی بر لزوم جبران خسارات ناشی از جنگ بر زندگی مردم و ضرورت اصلاح ساختارها در استان خوزستان به ویژه در زمینه آب و فاضلاب داشتند. ایشان ۲۵ اسفند ۱۳۷۵ در دیدار مسئولان و مدیران استان خوزستان، اقدامات و فعالیتهای انجام شده در سال‌های کوتاه پس از جنگ تحمیلی را لازم، اما ناکافی خواندند و گفتند: «برای برطرف کردن معضلات زندگی مردم، هنوز کارهای بسیاری باید انجام شود و برای مهار تورم و قدرت بخشیدن به پول ملی نیز اهتمام و تلاش مجدانه‌ای لازم است به عمل آید و از هر کاری که در تعارض با آن باشد، باید جلوگیری شود». حال باید از دولت های 25 سال اخیر این موضوع را مطالبه کرد که علیرغم تاکیدات رهبر معظم انقلاب، چه اقدامات زیربنایی در حوزه‌های مختلف استان خوزستان به ویژه در خصوص تامین آب مردمی که رهبری انقلاب آنها را «مردم وفادا» خواندند، انجام داده اند. مهمتر از آن جای این سوال باقی است که مسئولیت ترک فعل‌های صورت گرفته در تمام این سال‌ها برعهده کدام مسئولان بوده و امروز چه برخوردی باید مسببان وضع موجود شود!؟ مروری کوتاه و گذرا بر توصیه‌های آشکار رهبر انقلاب در دو دهه اخیر در خصوص پیگیری جدی مشکلات خوزستان، برای مسئولان گذسته و امروز خالی از لطف نیست.
رهبر معظم انقلاب در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیات دولت به مناسبت هفته دولت در 4 شهریور 1394 با ناکافی خواندن اقدامات و برنامه‌ریزی ها در زمینه صرفه جویی آب، بر ضرورت اصلاح الگوی کشت بر اساس منطقه تاکید کردند و فرمودند: «مسئله‌ی آب را هم که من یادداشت کردم خیلی مهم است. اشاره‌ی آقای چیت‌چیان کاملاً درست است. نشست آبهای زیرزمینی واقعاً مهم است. این برنامه‌ریزی‌ای که حالا میگویید کرده‌اید، کافی نیست -برنامه‌ریزی پنجاه درصد کار است یا کمتر- بایستی دنبال این برنامه حرکت کنید، راه بیفتید. البتّه شما اهل این کار هم هستید الحمدلله. [علاوه بر] صرف‌جویی در آب، اصلاح آبیاری، الگوی‌کشت در هر منطقه. این در حالی است که ایشان دقیقا یک سال قبل یعنی 5 شهریور 1393 نیز در دیدار با اعضای هیات دولت ، در هفته دولت تاکید مشابه ای داشتند و فرموده بودند: «یکی از راه حل های جدی برای مشکل آب در کشور، صرفه جویی در آب کشاورزی از طریق استفاده از شیوه های نوین آبیاری بویژه آبیاری تحت فشار است».
حضرت آیت الله خامنه‌ای 17 اسفند 1393 در دیدار مسئولان و فعالان حفظ منابع طبیعى، محیط زیست و فضاى سبز شهری با اشاره به ضرورت فرهنگ سازی در جامعه به ویژه از دوره کودکی برای صرفه جویی و استفاده بهینه در مصرف آب تاکید کردند: « ... شاید از جهتی از همه مهمتر، فرهنگ‌سازی است؛ فرهنگ‌سازی؛ مردم بدانند که اهمّیّت حفظ محیط زیست چقدر است. این را از دبستان باید شروع کنیم، در کتابهای درسی؛ باید بچّه‌های ما اهمّیّت مرتع و جنگل و هوا و آب و خاک و دریا و مانند اینها را از کودکی بفهمند و روی آن حسّاس باشند. حفظ حریم محیط زیست باید جزئی از فرهنگ عمومی بشود. البتّه نقش رسانه‌ی ملّی را هم نباید نادیده گرفت، بایستی حتماً رسانه‌ی ملّی نقش ایفا کند امّا مردم هم می توانند کار کنند» ایشان در این جلسه موضوع نظارت در مسئله محیط زیست را از مسائل بسیار مهم عنوان و گفتند: « پالایش و بازنگری قوانین موجود، تقویت نظارتهای بی‌اغماض - نظارت انجام بگیرد، هیچ گونه اغماضی هم در این نظارتها صورت نگیرد و رؤسای دستگاه‌ها شخصاً نظارت کنند». تاکید بر اهمیت محیط زیست و توجه بیش از پیش مسئولان به این موضوع، از مواردی است که رهبر معظم انقلاب در مناسبت های مختلف به ویژه روز درختکاری هر سال بر آن تاکید داشتند. ایشان در 17 اسفند 1389 در بوستان ولایت به مناسبت روز درختکاری فرمودند: «واقعاً اگر ما به مسئله‌ى آب، خاک، هوا و آن چیزهائى که منتهى می شود به این چیزها - مثل مراتع، مثل منابع طبیعى، مثل جنگلها، مثل وضع شهرسازى - نپردازیم، زندگى مردم شیرین نخواهد شد».
رهبر انقلاب در همین جلسه (دیدار مسئولان و فعالان حفظ منابع طبیعى، محیط زیست و فضاى سبز شهری17/12/1393 ) به استفاده نود درصدی آب کشور در بخش کشاورزی اشاره کردند و فرمودند: «ما اگر چنانچه بتوانیم با تدابیری در آن نود درصد که صرف کشاورزی می شود، ده درصد صرفه‌جویی بکنیم، معنایش این است که به همان اندازه‌ای که امروز آب برای شرب و شهر و روستاها و صنعت و غیره مصرف می کنیم، به همین اندازه آب در اختیار کشور قرار می گیرد. این چیز کوچکی است؟ این چیز با این عظمت، ارزش این را ندارد که همه‌ی مسئولین، دست‌اندرکار بشوند و بروند دنبال این قضیّه؟». ایشان در ادامه در خصوص ضرورت شبکه سازی و تقویت آبیاری بارانی نیز گفتند: « [کشاورزان] با آبیاری قطره‌ای، با شبکه‌سازی‌های درست و خوب صرفه‌جویی کنند . آب پشت سدها را ما اگر چنانچه جمع کنیم، [امّا] شبکه‌سازی درست نکنیم - کمااینکه متأسّفانه در موارد زیادی قضیّه از این قرار است - خب این آب را درواقع هدر می دهیم، تبخیر میشود می رود؛ علاوه بر اینکه حالا مشکلاتی هم پشت سدها به وجود می‌آید».
این بیانات رهبر معظم انقلاب در خصوص ضروت اصلاح الگوی مصرف در بخش کشاورزی در حالی است که ایشان با توجه به اهمیت این موضوع، در آغاز سال 1390 نیز به اشاره داشتند. ایشان در سخنرانی خود در حرم مطهر رضوی به لزوم صرفه جویی در قضیه آب اشاره و فرموده بودند: « صرفه‌جوئی در مواد اساسی، از جمله صرفه‌جوئی در مصرف آب. امروز نود درصد آبی که ما در کشور مصرف میکنیم، در بخش کشاورزی مصرف می شود. اگر دولت به توفیق الهی بتواند شیوه‌های آبیاری کشاورزی را اصلاح کند، اگر از این نود درصد، ده درصد کم بشود، شما ببینید چه اتفاقی می افتد. غیر از بخش کشاورزی، در همه‌ی بخشهای دیگر - بخش خانگی، بخش صنعتی و بخشهائی که احتیاج به آب دارد - ما فقط از ده درصد آب کشور داریم استفاده می کنیم. اگر ما بتوانیم در بخش کشاورزی ده درصد صرفه‌جوئی کنیم، ببینید چه اتفاقی می افتد. در واقع امکانات بهره‌برداری از آب در بخش غیر کشاورزی دو برابر می شود؛ که این بسیار چیز مهم و باارزشی است».
رهبر معظم انقلاب 11 اردیبهشت 1387 در دیدار با مردم شیراز بار دیگر بر ضرورت استفاده بهینه از آب و عدم اسراف آن تاکید داشتند و فرمودند: «یکى از موارد اسراف، اسراف در آب است؛ نه فقط آبى که مصرف شُرب در خانه ها مى شود، نوع آبیارى کشاورزى ما هم یک نوع مسرفانه است و آب را هدر مى دهیم. وظیفه ى مسئولین و دست اندرکاران این بخش است که به این مسئله به طور ویژه توجه کنند! پس به مسئله ى اسراف - هم در مسئله ى آب و هم در مسائل دیگر - باید با اهمیت نگاه کنند».
ایشان با توجه به اهمیت موضوع آب، همین توصیه ها را چهار روز بعد در 15 اردیبهشت 1387 در دیدار هزاران نفر از مردم و عشایر شهرستان نورآباد ممسنی تکرار کردند و گفتند: ««یکی از چیزهایی که ما در این کشور نتوانستیم بر خودمان فائق بیاییم و اصلاح کنیم، مسئله‌ی اسراف است و یکی از موارد اسراف، اسراف در آب است؛ اتفاقاً کشور ما جزو مناطقی است که از لحاظ آب آن چنان غنی نیست؛ اما درصورتی‌که اسراف نکنیم و روش کار را آن چنان که عاقلانه و درست است در پیش بگیریم، با همین آبِ موجود می‌توانیم نیاز کشور را برآورده کنیم. اینها وظائف همه‌ی مردم ایران است و دولت اسلامی موظف است که با ترتیب صحیح و با برنامهی درست، از این آمادگی ملت ایران استفاده کند».
حضرت آیت الله خامنه ای 11 سال بعد از بیان این توصیه‌های در شیراز ، یک بار دیگر در نوروز 1388 در خصوص بالا بودن میزان اسراف در آب و سایر حاملهای انرژی در جامعه هشدار دادند و فرمودند: «در مورد آب بررسیهائی که کرده‌اند، میگویند تلفات آب در مصرف خانگی تا حدود ۲۲ درصد است. کشور ما کشور پرآبی نیست. حداکثر صرفه‌جوئی را ما مردم ایران در آب باید انجام دهیم. آن وقت این آبی که با این زحمت تولید میشود، از راه‌های دور آورده میشود، با بهای سنگین سدهائی به وجود می‌آید؛ این همه دانش، تجربه و تلاش به کار میرود تا این آب به خانه‌ی ما بیاید؛ بعد در خانه‌ی ما ۲۲ درصد از این آب هدر برود! این فقط مصرف خانگی است؛ مصرف کشت و مصرف صنعت هم یک جور دیگر اسرافهائی دارد. آنچه که برحسب بررسیها به عنوان آمار در اختیار ماست، ما مجموعاً بیش از دو برابر مصرف متوسط جهان در انرژی - چه برق، چه حاملهای انرژی - مصرف میکنیم؛ یعنی نفت، گاز، گازوئیل، بنزین. مصرف این چیزها در کشور ما از دو برابر متوسط جهان بیشتر است. خوب، این اسراف است. اسراف نیست؟».
علاوه بر ابلاغ سیاستهای کلی برنامه پنجم توسعه در 21 دی ماه 1387 که در بند 26 آن آمده است: «توجه به ارزش اقتصادى، امنیتى، سیاسى و زیست محیطى آب با تسریع در استحصال، عرضه، نگهدارى و مصرف آن و مهار آبهایى که از کشور خارج مى شود با اولویت استفاده از منابع آبهاى مشترک». رهبر معظم انقلاب با تعیین و ابلاغ سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف در 15 تیر 1389، ارتقای بهره وری و نهادینه شدن مصرف بهینه آب در تمام بخش ها بویژه بخش کشاورزی را در چارچوب سیاست های زیر مشخص کردند؛
* طراحی، تدوین و اجرای سند ملی الگوی مصرف آب در بخش های مختلف و به هنگام سازی آن.
* اعمال سیاست های تشویقی و حمایتی از طرح های بهینه سازی استحصال، نگهداری و مصرف آب.
* تدوین و اعمال استانداردها و ضوابط لازم برای کاهش ضایعات آب، پایش کیفیت منابع آب و جلوگیری از آلودگی آبها.
* اصلاح الگوی کشت و اعمال شیوه های آبیاری کارآمدتر، ایجاد سامانه های بهینه تأمین و توزیع آب شرب و بهینه سازی تخصیص و مصرف آب در بخش تولید براساس ارزش راهبردی و اقتصادی بیشتر.
* برنامه ریزی برای استفاده مجدد و باز چرخانی آب.
* تدوین و اجرای برنامه های عملیاتی مناسب برای ایجاد تعادل بین منابع و مصارف آب بویژه در سفره های زیرزمینی دارای تراز منفی و اعمال مدیریت خشکسالی و سیل، سازگار با شرایط اقلیمی.
به نظر می رسد در سال‌های اخیر علاوه بر کم‌توجهی به توصیه‌های رهبر معظم انقلاب در خصوص توجه بیش از پیش به محیط زیست به ویژه مسئله آب، وعده‌های مسئولان نیز به خصوص برای حل مشکل کم آبی خوزستان بیشتر جنبه تبلیغاتی و انتخاباتی داشته تا عملیاتی. روحانی سال 96 در جمع مردم خوزستان عنوان کرده بود: «ما برای آب شرب همه شهرها و روستاهای استان و فاضلاب 17شهر استان 10هزار میلیارد تومان اعتبار را مقرر کرده‌ایم» وی دیماه 92 نیز در جمع مردم اهواز گفت که: «ان‌شاءالله آب آشامیدنی اهواز هفته آینده وصل خواهد شد و برای خرمشهر و آبادان تلاش پیگیر میشود تا در زمانی کوتاه آنها هم به ثمر نهایی برسد.» وعده های غیر عملیاتی و رویکرد شعاردرمانی دولت یازدهم و دوازدهم که خروجی آن این حجم از نارضایتی را در پی داشته است. هرچند برخی از کارشناسان معتقدند مشکل آب خوزستان فراتر از یک دوره‌ی مدیریتی چند ساله است، اما برخی دیگر معتقدند مقصر حال و روز امروز مردم این استان نه کمبود بارش، بلکه سیاستهای مدیریتی اشتباه در سال‌های گذشته است.
با همه این مشکلات رسوب شده، مردم امیدوارند با پایان دولت تدبیر و امید، سو مدیریت ها و کم توجهی ها به توصیه های رهبر انقلاب نیز پایان پذیرد و جامعه ایران فصل جدیدی از مدیریت جهادی را تجربه کنند و این مطالبه مسئولیت دولت سیزدهم را بیش از پیش سنگین تر خواهد کرد.. اخیر روزنامه رسالت گفت‌وگویی با مجتبی یوسفی، نماینده اهواز، باوی، حمیدیه و کارون انجام داده است که وی عنوان می کند: «ما دیگر به این دولت امید نداریم، اما دو خواهش از رئیس‌جمهور منتخب داریم. انتظار داریم مسئولان آینده از نگاه بخشی نگری که کل کشور را فقط چند استان محدود می‌بیند دوری کنند و برای رفع مشکلات کل کشور اقدام عملی کنند». این نماینده مجلس عنوان می کند: «انتظار داریم دستگاه قضا با مسئولانی که مسبب وضع فعلی آب برق و معیشت و اقتصاد هستند برخورد جدی و قضائی کند. باید برخی مسئولان دادگاهی شوند و انفصال‌ازخدمت بگیرند تا الگویی برای دیگران شوند».