آیا ایران می‌تواند فرآیند عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را متوقف کند؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ با آنکه که بهبود روابط میان ایران و همسایگان یکی از اولویت اصلی دولت رئیسی بوده، با این حال اخیرا اسرائیل برای محاصره جمهوری اسلامی تعاملات منطقه‌ای خود را افزایش داده است.  از آگوست 2021 که رئیسی کار خود را آغاز کرد، دولت وی توسعه روابط با همسایگان و کشورهای منطقه را در اولویت قرار داده اما در سوی دیگر اسرائیل، دشمن قسم خورده ایران نیز تحرکات دیپلماتیک خود را برای اعمال فشار بر جمهوری اسلامی تشدید کرده است. 

برای اسرائیل که دهه‌ها در منطقه منزوی بوده، تعامل با همسایگان‌اش موضوعی فراتر از شکستن انزوا می‌باشد. علاوه بر سود ناشی از گشایش در روابط اقتصادی، تعامل اسرائیل با کشورهای خاورمیانه عمدتا با هدف مهار قدرت و نفوذ ایران بوده است. این تلاش همچنین در راستای تضعیف روابط ایران با کشورهای مسلمانی است که اسرائیل را به رسمیت شناختند.

احتمال وقوع جنگ میان ایران و اسرائیل، هرگز برای دولتمردان ایران و اسرائیل از بین نرفته است. رهبران اسرائیل می‌دانند که در صورت وقوع جنگ، ایران به دلیل وجود گروه‌های نیابتی خود در نزدیکی مرزهای اسرائیل (لبنان، سوریه و نوار غزه) دست بالا را دارد. این در حالی است که پایگاه‌های اسرائیل از ایران دور هستند.

 در مقابل، اخیرا اسرائیل برنامه‌های خود برای حمله نظامی به ایران را توسعه بخشیده و تهدید به حمله مخفیانه کرده است. ژنرال آویو کوخاوی، رئیس ستاد کل ارتش اسرائیل در مصاحبه با سایت خبری «والا» گفته است که آمادگی‌ها برای حمله احتمالی به ایران در حال افزایش است. نکته کلیدی آن است که اسرائیل برای هرگونه حمله احتمالی، نیاز به دسترسی به حریم هوایی همسایگان ایران دارد. دسترسی به آبهای خلیج‌فارس نیز در صورت وقوع درگیری در جنوب ایران بسیار مهم خواهد بود. برخی همسایگان ایران ماندد پاکستان، افغانستان، قطر، کویت و عراق هیچ رابطه‌ای با اسرائیل ندارند، با این حال در سال‌های اخیر سایر کشورها به اسرئیل نزدیک‌تر شده‌اند.

در آگوست 2020، امارات عربی متحده و بحرین رسما روابط سیاسی و اقتصادی خود با اسرائیل را در قالب توافقی با میانجی‌گری آمریکا موسوم به توافقنامه ابراهیم عادی کردند. در سپتامبر 2021 وزیر اقتصاد امارات گفت که کشورش تا یک دهه آینده به دنبال تقویت روابط تجاری با اسرائیل تا 1 تریلیون دلار است.

اخیرا یائیر لاپید وزیر خارجه اسرائیل در سفر به بحرین، سفارت این کشور در منامه پایتخت بحرین را به صورت رسمی افتتاح کرد که موجب واکنش مقامات ایران علیه حکام بحرین شد. حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه ایران با انتقاد شدید از بحرین به دلیل استقبال از لاپید در منامه گفت:«این اقدام یک خیانت آشکار به مردم مظلوم فلسطین است.»

آذربایجان یکی دیگر از کشورهای مسلمان است که از سال 1992، به صورت رسمی اسرائیل را به رسمیت شناخته است. در حالی که مکررا مقامات ایرانی تاکید کردند که تهران حضور اسرائیل در نزدیکی مرزهای خود را تحمل نخواهد کرد، با این حال برخی تحلیل‌گران معتقدند که همکاری نظامی نزدیک میان اسرائیل و آذربایجان، ایران را آسیب پذیر کرده است. امیر عبداللهیان در این باره گفته است:«ما حضور فعال رژیم صهیونیستی در آذربایجان را که علیه امنیت ایران است را تحمل نمی‌کنیم.»

در سال‌های اخیر اسرائیل تعداد زیادی پهپاد بومی خود را به اذربایجان فروخته است. علاوه بر این، اسرائیل در جنگ اخیر میان آذرباجیان و ارمنستان در منطقه کوهستانی قره‌باغ در سال 2020، به شدت از آذربایجان حمایت کرد. نیروی نظامی آذربایجان توسط ترکیه و اسرائیل مدرنیزه شده بود.

در سوی دیگر عراق به عنوان یک کشور مسلمان و همسایه ایران، هرگز روابط دیپلماتیک و رسمی با اسرائیل نداشته است. پاسپورت‌های عراقی برای سفر به اسرائیل فاقد اعتبار است و عراق از تحریم رژیم صهیونیستی در جهان اسلام حمایت می‌کند. اخیرا اسرائیل به دنبال عادی‌سازی روابط با عراق بود که در این مسیر موفقیتی حاصل نکرد. در ماه سپتامبر، کنفرانسی در اقلیم کردستان عراق برای گسترش روابط میان عراق و اسرائیل برگزار شد که واکنش تند رهبران عراقی را برانگیخت.

واکنش ایران

حضور و روابط روبه‌رشد اسرائیل با همسایگان ایران واکنش تند سپاه پاسدارن را برانگیخته است. امیر دریادار علی‌رضا تنگسیری فرمانده نیروهای دریایی سپاه پاسدارن با محکوم کردن اقدامات جنایت کارانه اسرائیل گفت:«حضور نامشروع رژیم جعلی که قدس را اشغال کرده است، امنیت این منطقه استراتژیک را مختل و هزینه‌های سنگینی بر آن تحمیل نموده است.» تنگسیری در ادامه افزود:«اجازه حضور به رژیم صهیونیستی که مسجد الاقصی در بیت‌المقدس را اشغال کرده ، برای کشورهای مسلمان امری ناشایست است.»

در حالی که اسرائیل سعی می‌کند ایران را محاصره کند،مقامات سپاه پاسدارن معتقدند که تنش‌آفرینی‌های اسرائیل به نتیجه نخواهد رسید. اسرائیل در تلاش است تا به بهانه فعالیت‌های اقتصادی، گروه‌هایی را برای جمع‌آوری اطلاعات در کشورهای همسایه ایران سازماندهی کند، اما انها نمی‌دانند که هیچ یک از کشورهای همسایه ایران حاضر به تحمل چنین وضعیتی نیستند و این یکی از مواردی است که عباس نیلفروشان معاون عملیات کل سپاه درباره آن گفت:«این اشتباه راهبردی دشمن است»

وی در ادامه افزود:«ما به دنبال روابط خوب با همه کشورهای همسایه هستیم، بنابراین در شرایط کنونی انتظار هماهنگی بیشتری از سمت کشورهای منطقه را داریم و فکر می‌کنم این طرح رژیم صهیونیستی نیز با چنین رویکردی با شکست مواجه خواهد شد». رئیسی حسن همجواری، توسعه روابط اقتصادی و فعال‌سازی بازارچه‌های مرزی را سیاست محوری جمهوری اسلامی دانست. رئیسی در ادامه گفت:«اجازه نمی‌دهیم صهیونیست‌ها روابط ما با همسایگان‌مان را مختل کنند. وی افزود:«دولت ایران هیچ مشکلی در روابط با 15 کشور (همسایگان ایران) نمی‌بیند.»

در یک استراتژی زیرکانه ایران می‌تواند همکاری‌ها با کشورهای همسایه خود، بویژه کشورهایی که هیچ رابطه‌ای با اسرائیل ندارند را مانند پاکستان، عراق، قطر، عمان ، افغانستان و کویت افزایش دهد و ائتلاقی قوی علیه اسرائیل ایجاد کند. همچنین این اتحاد می‌تواند بار دیگر مسئله فلسطین را در مرکز توجه قرار داده و احساسات مسلمانان علیه اشغال‌گری اسرائیل را تقویت کند.

علاوه بر این اگر امارات و بحرین، دو کشوری که روابط خود با اسرائیل را عادی کردند، از سوی جهان اسلام به عنوان خائن شناخته شوند و تخت فشار شدید افکار عمومی قرار بگیرند، ممکن است سایر کشورها دیگر تمایلی به پیوستن به پیمان ابراهیم نداشته باشند. در واقع تا زمانی که همسایگان ایران هیچ هزینه‌ای برای گرم شدن روابط خود با اسرائیل نپردازند، سایر کشورها خواهان بهبود روابط خود با اسرائیل خواهند بود. تاکنون کشورهای مسلمانی مانند آذربایجان و امارات به دلیل ترس از منزوی شدن توسط امت اسلامی، از ایجاد روابط با اسرائیل منصرف نشده‌اند.

با این وجود بهترین راه برای خنثی‌سازی نقشه‌های اسرائیل توسط ایران، تمرکز بر موضوع فلسطین است. مدتها است که موضوع فلسطین در جهان اسلام به طوری نسبی فراموش شده و دیگر مسئله اصلی نیست. با این حال در سالهای اخیر ایران به عنوان حامی سرسخت فلسطینی‌ها انرژی و وقت خود را صرف تنش‌های دوجانبه با ایالات متحده و مذاکرات بین‌المللی بر سر مسئله برنامه هسته‌ای خود کرده است. احتمالا تداوم این موضوع به انزوا منطقه‌ای ایران منجر خواهد شد.