پتانسیل بالای ایران در تبدیل شدن به قدرت جهانی

به گزارش راهبرد معاصر؛ مذاکرات در وین بر سر احیای توافق هسته ای ایران، معروف به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، به طور قطع به موفقیت نزدیک است. مطمئن ترین نشانه این است که علیرغم افزایش تنش ها در مرز اوکراین و روسیه، قیمت نفت خام در معاملات آسیا به شدت کاهش یافت. بر اساس گزارش، اس.اند.پی.گلوبال پلاتس آنالیتیک،  حتی یک توافق نامه موقت می تواند صادرات نفت ایران را به طور بالقوه ۷۰۰ هزار بشکه در روز افزایش و تنگنای مداوم در بازارهای نفت را کاهش دهد.

علی باقری کنی، مذاکره کننده ارشد ایران روز چهارشنبه در توئیتی نوشت: آمریکا و ایران در حال نزدیک شدن به توافق هستند. پس از هفته ها مذاکرات فشرده، ما بیش از هر زمان دیگری به توافق نزدیک شده ایم، اما تا زمانی که همه چیز به توافق نرسیده باشد، هیچ توافقی صورت نگرفته است.» ندپرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در همان روز گفت که طرفین در « مراحل بسیار نهایی مذاکرات» هستند.

خبرگزاری ایرنا گزارش داد: هشتمین دور مذاکرات لغو تحریم ها در وین که از ششم دی ماه شروع شده، اکنون به جایی رسیده است که موفقیت یا شکست مذاکرات صرفا به تصمیمات سیاسی غرب وابسته است. اگر طرف های غربی تصمیمات لازم را اتخاذ کنند، مسائل باقی مانده را می توان در عرض چند روز حل کرد و به توافق نهایی رسید. هیئت ایرانی بر اساس اصول و دستورالعمل ها، پیشنهادات و مطالبات صریح خود را در مورد مسائل باقی مانده روی میز گذاشته است و اکنون این غرب است که باید خودش تصمیم بگیرد.

ایران کشوری فوق‌العاده غنی که از همه نوع منابع معدنی برخوردار است. ذخایر گاز طبیعی ایران بیش از 1200 تریلیون فوت مکعب است که پس از روسیه در رده دوم قرار دارد و پس از آمریکا و روسیه سومین تولیدکننده گاز طبیعی در جهان است. همچنین نزدیک به 10 درصد از کل ذخایر نفت جهان را تشکیل می دهد. به عبارت ساده تر، یک ابرقدرت انرژی در هفته های آینده در بازار انرژی جهان ظاهر خواهد شد. بر اساس گزارش سازمان زمین شناسی آمریکا، ذخایر روی، مس و سنگ آهن ایران از بزرگترین ذخایر جهان هستند. علاوه بر این، دارای ذخایر زیادی از طیف وسیعی از مواد معدنی مانند کروم، سرب، منگنز، گوگرد، طلا، اورانیوم ، تیتانیوم و لیتیوم است.

تحریم‌ها دارایی‌های ایران را بلوکه کرده و از جمله بر سرمایه‌گذاری در گاز، نفت و پتروشیمی، همراه با معاملات بانکی و بیمه و کشتیرانی تأثیر گذاشته بود. توافق در وین منجر به بازگشایی اقتصاد این کشور به روی سرمایه گذاری، انتقال فناوری و تجارت جهانی می شود. قدرت خرید ایران بسیار زیاد است، زیرا با قیمت نفت در حدود 90 دلار در هر بشکه، درآمد هنگفتی ایجاد خواهد کرد.

پایگاه اطلاعاتی استاتیستا، تا سال ۲۰۲۱م. ایران را به عنوان پنجمین کشور پیشرو در سراسر جهان بر اساس ارزش منابع طبیعی (27.3 تریلیون دلار) بالاتر از چین (23 تریلیون دلار) و بسیار بالاتر از هند (0.11 تریلیون دلار) قرار داده است. جای تعجب نیست که ادغام ایران در اقتصاد جهانی باعث توسعه منافع ژئوپلیتیک می شود. به طور خلاصه، یک قدرت منطقه ای اصیل در حال ظهور است که با توجه به پایگاه کشاورزی و فناوری، نیروی انسانی آموزش دیده، بازار داخلی بزرگ (جمعیت: 85 میلیون نفر) و موقعیت جغرافیایی، پتانسیل زیادی برای تبدیل شدن به یک قدرت جهانی را دارد.

در سه تا پنج سال دیگر، ایران می تواند منبع اصلی انرژی جایگزین برای قاره اروپا و رقیب روسیه باشد. با این حال، اگر ایران برای ایجاد یک کارتل یا دستیابی به توافقی در سهم بازار با روسیه همکاری کنند، این دو به تنهایی حدود 40 تا 45 درصد از کل ذخایر گاز جهان را تشکیل خواهند داد. کاملاً بدیهی است که مشارکت روسیه و ایران یک الگوی بسیار استراتژیک برای سیاست جهانی خواهد بود.

ایران و روسیه هم‌اکنون با تحریم های آمریکا دست و پنجه نرم می کنند. آنها از یک سیستم جدید به عنوان جایگزینی برای پرداخت از طریق سوئیفت استفاده می کنند تا از خود در برابر تحریم های واشنگتن محافظت کنند. همه چیز برای کنار گذاشتن دلار آمریکا و محافظت از بانک‌های دو کشور در برابر تحریم‌های ثانویه فراهم است. به هر حال، تهران به منطقه آزاد تجاری تحت رهبری روسیه، اتحادیه اقتصادی اوراسیا پیوسته است. همانطور که اوضاع پیش می‌رود، سیستم جدید پرداخت بین ایران و روسیه و تجارت با ارزهای محلی باقی مانده است. دو همسایه به سیستم جدید پرداخت و تجارت با ارزهای محلی عادت کرده اند و همکاری آنها حتی پس از لغو تحریم های آمریکا و بازگشت به توافق هسته ای نیز ادامه خواهد داشت.

نکته مهم این است که روسیه و ایران ثابت کرده اند که تجارت با ارزهای محلی کارآمد است. آنها رسما تحریم های یکجانبه و ثانویه اعمال شده توسط ایالات متحده را دور می زنند و نشان داده اند که به جای پذیرش ریسک دلار، تجارت با با ارزهای محلی از امنیت بیشتری برخوردار است. مطمئناً تا زمانی که رویه‌های سیاست خارجی یکجانبه واشنگتن ادامه داشته باشد، این پروژه کوتاه مدت نخواهد بود.

در مورد، روابط ایران با چین نیز می توان همین گفت. ایران به طور بالقوه قطب اصلی ابتکار کمربند و جاده چین است. دو کشور یک نقشه راه 25 ساله برای همکاری اقتصادی با سرمایه گذاری 400 میلیارد دلاری چین در ایران تدوین کرده اند. مشخصات این توافق تا حد زیادی مبتنی بر ابتکار کمربند و جاده است که چین با توجه به نفوذ بلندمدت و هژمونی اقتصادی و امنیتی، میلیاردها دلار سرمایه گذاری زیرساختی در ایران انجام می دهد. بخش‌های عمده شامل نفت، گاز، پتروشیمی، انرژی‌های تجدیدپذیر، انرژی هسته‌ای و زیرساخت‌های انرژی است. پیش نویس توافقنامه همچنین شامل همکاری های فنی و نظامی و همچنین ساخت بندر برای تسهیل ادغام ایران در مسیرهای تجاری ابتکار کمربند و جاده چین می باشد.

چین و روسیه همچنین برای تقویت امنیت و تسهیل تجارت دوجانبه خود در برابر تحریم های احتمالی یکجانبه ایالات متحده، تلاش خود را برای تضعیف دلار تسریع می کنند. به لطف رشد قوی تجارت چین و روسیه که در سال 2021 به رکورد 146.88 میلیارد دلار رسید، در آن ارزهای محلی - یوان چین و روبل روسیه - در تسویه حساب های تجاری متقابل استفاده شد.

از نظر سیاسی، لغو تحریم‌ها علیه ایران تأثیر مخربی بر توانایی ایالات متحده برای تأثیرگذاری بر رویدادهای غرب آسیا خواهد داشت. اسرائیل در حال حاضر نشانه هایی از وحشت را نشان می دهد، زیرا موازنه منطقه ای به طور چشمگیری در حال تغییر است. اگر ایران، روسیه و چین حرکات هماهنگی انجام دهند، در سایر مناطق مانند شاخ آفریقا و خلیج فارس، خزر، افغانستان و آسیای مرکزی و غیره، بازتاب خواهد داشت. همه نشانه‌ها حاکی از آن است که تهران در حیاط خلوت آمریکا در دریای کارائیب - در ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا - که اتفاقاً روابط دوستانه و نزدیک با روسیه و چین نیز دارند، برنامه‌هایی برای فشار به آمریکا دارد. ذخایر نفت اثبات شده ونزوئلا، به هر حال، بیش از 300 میلیارد بشکه است، که بزرگترین در جهان است. بنابراین، در مجموع، با حمایت ژئوپلیتیک روسیه و چین و غل و زنجیرهای برداشته شده از خطوط حیاتی اقتصاد این کشور، می‌توان انتظار داشت که شاهد یک ایران احیا شده و جسورتر باشیم. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه اخیراً ایران را به عنوان «عضو تیم» معرفی کرد که به معنای مشارکت با چشم‌انداز مشابه و اهداف ژئواستراتژیک مشترک است.