چرا تغییر ساعت در اول سال برای کشور مطلوب است؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ ماجرای تغییر ساعت رسمی کشور در ابتدای بهار هر سال داستان پیچیده ای ندارد چرا که سبب استفاده بهینه از انرژی خورشید در طول روز و کاهش مصرف انرژی خواهد شد. اگر بخواهیم به شکل علمی تری به این سوال پاسخ بگوییم که چرا باید ساعت را جلو بکشیم می توان به ساعت زمستانی و تابستانی اشاره کرد. کشور ایران در عرض‌های جغرافیایی میانی واقع شده و تغییرات طول شبانه‌روز در طول سال قابل توجه است. به همین دلیل و برای استفاده بیشتر از روشنایی روز، در فصل‌های بهار و تابستان ساعت رسمی را یک ساعت به جلو می‌کشند.

طبق قانون، هر سال در نیمه‌شب اول فروردین ساعت رسمی کشور یک ساعت به جلو کشیده می‌شود و در نیمه‌ شب آخر تابستان دوباره به وضعیت قبل برمی‌گردد. مسیر ظاهری حرکت خورشید در آسمان طوری است که در نیمه اول سال، خورشید بالاتر از استوای آسمان حرکت می‌کند و به قطب شمال سماوی نزدیک‌تر می‌شود و در نیمه دوم، خورشید به پایین استوای سماوی می‌آید و به قطب جنوب سماوی نزدیک‌تر می‌شود.

کاهش مصرف انرژی انگیزه ای برای تغییر ساعت سالیانه

متناسب با این تغییرات، مسیر روزانه حرکت خورشید بر فراز افق نیز بلندتر و کوتاه‌تر می‌شود و در نتیجه طول روز نیز تغییر می‌کند. این تغییرات به عرض جغرافیایی و موقعیت خورشید در آسمان ربط دارد. خورشید در تابستان در ایران زودتر طلوع می‌کند و در زمستان دیرتر؛ به همین دلیل برای استفاده بیشتر از انرژی خورشید و صرفه‌جویی در مصرف انرژی ساعت‌ها را در بهار یک ساعت جلو می‌کشند تا زمان استفاده از نور خورشید در طول روز بیشتر شود.

تغییر ساعت در خیلی از کشورها اجرا می شود و صرفه‌جویی در مصرف انرژی اصلی‌ترین انگیزه برای اجرای طرح تغییر ساعت در کشورها بوده است، اما در سال‌های اخیر، آثار سوء تغییر ساعت بر سلامتی افراد جامعه در برخی از کشورهای اروپایی موجب شده است تداوم اجرای این طرح با تردید مواجه شود.

هر چند میزان و چگونگی آثار سوء این تغییر ساعت هنوز مشخص نیست اما در سال‌های اخیر به‌ دلیل افزایش اهمیت سلامتی افراد جامعه نسبت به صرفه‌جویی انرژی، موجب شده است برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا به‌ سمت توقف اجرای طرح تغییر ساعت گرایش داشته باشند گرچه هنوز هم به اجرای آن مبادرت می‌ورزند. اما سوال اینجاست اگر همین ساعت های کوچک صرفه جویی و کاهش آسیب به زمین نباشد چه چیزی برای آیندگان به یادگار خواهد ماند؟

تصمیمی عجولانه

حالا مجلس شورای اسلامی در حرکتی که به نظر می رسد خیلی بررسی شده و علمی نباشد تصمیم گرفته ساعت رسمی کشور را بدون تغییر بگذارد و قانون تغییر ساعت رسمی کشور که در سال 70 در مجلس تصویب شده و هر سال اجرا میشده را ملغی کند؛ البته این قانون یک بار هم در سال 84 از طرف دولت نهم اجرا نشده و به چالش کشیده شد اما دو سال بعد در سال 86 مجددا با تصویب قانونی در مجلس به اجرای هر ساله رسید.

طرحی که از سوی برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی ابتدا در ۲۵ آذر ۱۳۹۹ و سپس در ۲۸ شهریور ۱۴۰۰ مطرح شد؛ نمایندگان موافق طرح بی تأثیر بودن تغییر ساعت‌ها در صرفه جویی اقتصادی و اختلال در ساعت بیولوژیک را عنوان می کردند. این نمایندگان مجلس ۲۴ اسفند ۱۴۰۰ هم با طرح نسخ قانون تغییر ساعت رسمی کشور ماده واحده ای را تصویب کردند که قانون تغییر ساعت رسمی کشور را منسوخ می‌کند اما این مصوبه برای لازم الاجرا شدن نیازمند تأیید شورای نگهبان است.

از اجرای دولتی تا مخالفت مرکز پژوهش ها

حالا ابوالفضل درویشوند، سرپرست معاونت امور حقوقی دولت اعلام کرده است: «باتوجه به این‌که مصوبه مجلس در خصوص عدم تغییر ساعت رسمی کشور به تصویب نهایی نرسیده و به قانون تبدیل نشده است، دولت موظف به اجرای قانون موجود است و ساعت رسمی کشور در آغاز سال ۱۴۰۱، یک ساعت به جلو کشیده خواهد شد.» اما به نظر می رسد این تصویب اندکی عجولانه و به دور از نظرات مرکز پژوهش های مجلس بوده است چراکه مرکز پژوهش ها با تغییر نکردن ساعت رسمی کشور مخالفت است.

این مرکز در گزارشی اعلام کرده است «به ‌دلیل توجیه‌ پذیری و مستند بودن نتایج پژوهش‌های مطالعه آثار تغییر ساعت رسمی کشور، اهمیت جایگاه صرفه‌جویی انرژی و تنظیم فعالیت‌های اجتماعی با توجه به اوقات شرعی، پیشنهاد می‌شود که این قانون کمافی‌السابق در کشور اجرا شود و بنابراین تصویب طرح پیشنهاد نمی‌شود.»

هر چند نظرات موافق و مخالف دیگری نیز در این زمینه مطرح است و برخی نمایندگان آن را مطالبه مردم در ایجاد ثبات در زندگی می دانند که تأثیر چندانی هم در کاهش مصرف انرژی ندارد و حتی آثار مخربی بر روی سلامت انسان دارد اما مخالفان این طرح هم می گویند باید براساس موقعیت جغرافیایی کشور در این زمینه تصمیم گیری شود و عدم تغییر ساعت با سبک زندگی اسلامی در تضاد بوده و ساعات اوقات شرعی را برهم می زند.

تبعات لغو یک قانون

اما به نظر می رسد در شرایطی که همه دنیا در بحران انرژی هستند، وکلای ملت در مجلس بدون سنجیدن همه ابعاد و تبعات لغو این قانون به آن رای مثبت می دهند شاید هم از عمق فاجعه و کاهش منابع انرژی و مصرف بالای آب و کم شدن منابع کشور خبر ندارند و خیلی سطحی با این مسئله برخورد می کنند. اما مرکز پژوهش ها همانطور که با ملغی شدن طرح تغییر ساعت کشور مخالف است در پژوهشی ابعاد افزایش انرژِی در روزهای گرم سال را باز کرده است.

چنانچه این مرکز در گزارشی منتشر کرده است که عدم تغییر و جابجایی ساعت در ابتدای بهار و تابستان هر سال چگونه سبب بحران و التهاب شبكه انرژی کشور می شود. در مطالعه ای که در سال 97 انجام شده، بررسي هاي انجام شده روي منحني بار 24 ساعته كل كشور طي سالهاي 1393 الي 1397 نشان داده که به طور متوسط حدود 4 درصد از مصرف برق در 6 ماه نخست سال از محل اجراي اين طرح صرفه جويي شده كه معادل 130ميليون كيلووات ساعت است. اين مهم درواقع بيانگر عدم تخصيص معادل 6/1 ميليارد مترمكعب گاز طبيعي است كه ارزش آن به طورمتوسط ساليانه بالغ بر 317 ميليون دلار بوده است.

آمارهایی که مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی منتشر کرده است حکایت های عجیبی از صرفه جویی انرژی آن هم در شرایط فعلی زمین که نیاز است همه دنیا به سوی کاهش مصرف انرژی و در نهایت کاهش گرمای زمین برای جبران آثار زیست محیطی که خیلی وقت است دامن زمین را گرفته، روایت می کند.

با این حال سخنگوی صنعت برق کشور هم در راستای تایید مطالعات منتشر شده مرکز پژوهش های مجلس از افزایش مصرف برق با عدم تعییر ساعت خبر داده است. مصطفی رجبی مشهدی گفته است: «عدم تغییر ساعت رسمی کشور در ابتدای سال، مصرف برق را در اوج‌ بار دو هزار مگاوات افزایش خواهد داد. اجرای تمهیدات مجلس علاوه بر ابلاغ به دولت، نیازمند اقداماتی از سوی دستگاه‌های اجرایی است چراکه بخشی از این تمهیدات مربوط به حوزه فناوری است.» وی تاکید کرده است:« توقف جلو کشیدن ساعت رسمی نیاز به تغییراتی در سیستم بانکی، سرورها و شبکه حمل و نقل دارد تا اختلالی در زندگی مردم به وجود نیاید.»

بهره سخن

طرح تغییر ساعت سالیانه در خیلی از کشورها اجرا میشود و هر چند برخی از کشورها این روزها به دلیل برخی تبعات بر سلامتی انسان ها که البته هنوز پژوهش های متقنی برایش وجود ندارد نسبت به عدم تغییر ساعت گرایش دارند اما قطعا لغو این تغییر ساعت بیش از آنکه بر سلامتی و زندگی انسانها تاثیرات مخرب داشته باشد بر زمین و استفاده بی محابا از انرژی و آثار زیست محیطی بر زمین تاثیر گذار است لذا باید اندکی بیشتر در لغو این قانون تامل شود.