شکست رویکرد بایدن در قبال ایران

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ جو بایدن پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری برای تغییر و تحول در استراتژی خاورمیانه‌ای دولت ترامپ، متعهد شد که عربستان سعودی را در قتل وحشیانه جمال خاشقچی تنبیه کند و زمینه احیای توافق هسته‌ای با ایران را فراهم کند. اما در شرایط کنونی، دولت بایدن درصدد است تا در پی تهاجم روسیه به اوکراین، قیمت نفت را کاهش دهد. بر این اساس، مشاوران رئیس جمهور تاکید می‌کنند تا تعهدات خود را در قبال عربستان سعودی تغییر دهد و به نوعی زانوی خود را در برابر ولیعهد سعودی خم کند. علاوه بر این، آن‌ها معتقدند برای این که در نزدیکی انتخابات ماه نوامبر، ضربه‌ی سیاسی نخورند، پنجره احیای توافق هسته‌ای را ببندند.

اما تداوم رویکرد ترامپ – پمپئو در دولت بایدن باعث شده تا ایران به آستانه هسته‌ای نزدیک شود. در غیاب توافق هسته‌ای، ایران مقداری قابل توجهی اورانیوم غنی شده تا آستانه ۶۰ درصد تولید کرده است. اگر ایران تصمیم بگیرد که این ذخایر را بیشتر غنی کند، به زودی مواد با درجه تسلیحات کافی برای یک سلاح هسته‌ای خواهد داشت. به همین ترتیب، ایران در واکنش به تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با حذف دوربین‌های آژانس در برخی از سایت‌های هسته ای پاسخ داده است.

علاوه بر این، نیروی هوایی اسرائیل اخیرا یک رزمایش نظامی عظیم با بیش از ۱۰۰ جنگنده انجام داد که حمله احتمالی به تاسیسات هسته‌ای ایران را شبیه‌سازی کرد. ایران و آمریکا اکنون وارد یک بحران کاملا قابل اجتناب شده‌اند. تصمیم ترامپ برای خروج آمریکا از برجام و اعمال کارزار فشار حداکثری شکستی آشکار بود که بایدن به درستی آن را محکوم کرد. زیرا این تصمیم، محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران را پایان داد و امنیت منطقه‌ای را به شدت ضعیف کرده است و حتی ایالات متحده و ایران تا آستانه‌ی جنگ پیش برد.

اما پس از این که جو بایدن به قدرت رسید، وی قاطعانه از رویکرد شکست خورده دولت ترامپ فاصله می‌گیرد و نشان دهد که واشنگتن در مورد پای بندی به تعهدات بین‌المللی خود جدی است. برای نمونه می‌توان به پایان دادن ممنوعیت مسلمانان و ورود مجدد به توافق نامه آب و هوایی پاریس اشاره کرد. اما علی‌رغم فضای کافی برای تغییر سیاست در مورد ایران، بایدن دچار تردید شد و به جای حرکت سریع برای احیای توافق، بر این نکته اشاره کرد که ایران ابتدا باید به تعهدات برجامی خود بازگردد و سپس دوطرف به دنبال یک توافق نامه قوی‌تر و طولانی‌تر بروند.

در حالی که مذاکرات برای احیای برجام در آوریل ۲۰۲۰ آغاز شد، انتخابات ریاست جمهوری ایران باعث روی کار آمدن رئیس جمهور اصول‌گرا شد که عمیقا به مذاکرات با آمریکا بدبین هستند. مذاکرات با رهبران جدید ایران در اواخر سال گذشته آغاز شد، دولت جدید ایران بر عدم تمایل دولت بایدن برای لغو تحریم‌های که تیم ترامپ با هدف ایجاد موانع سیاسی برای بایدن در زمینه احیای توافق اعمال کرده بود، تاکید کردند.

این در حالی است که از نظر تئوری، دولت بایدن کماکان بر امکان غلبه رویکرد دیپلماتیک بر دیگر رویکردها تاکید دارد، اما بایدن امتیاز نمادینی را که به احتمال زیاد مذاکرات دیپلماتیک را از بن بست چندماهه خارج می کرد، رد کرده است. بنابر گزارش ها، بایدن گفته است که به ظاهر تحت هیچ شرایطی، نام سپاه پاسداران را از فهرست سازمان‌های تروریست خارجی خارج نخواهد کرد. این نامگذاری که به معنای واقعی کلمه برای تضعیف دیپلماسی بایدن برنامه‌ریزی شده بود، هیچ چیزی برای آمریکا به ارمغان نمی‌آورد. نتیجه نهایی قابل پیش‌بینی است؛ ایران توانسته به غنی سازی ۶۰ درصدی برسد و تا غنی سازی با درجه تسلیحات فاصله کمی داشته باشد.

متاسفانه برای دولت بایدن، بدون احیای برجام هیچ گزینه خوبی در مورد ایران وجود ندارد. درخواست جمهوری‌خواهان برای اعمال تحریم‌های بیشتر هیچ کمکی به کند کردن پیشرفته‌های هسته ای ایران نداشته و تنها باعث تشدید تنش با ایران شده است. تلاش برای محکوم کردن ایران در نشست شورای حکام تنها می‌تواند در بهترین حالت واکنش محدودی از ایران به همراه داشته است و در بدترین حالت می‌تواند با نتیجه بالعکس همراه شود. سپس گزینه به اصطلاح نظامی وجود دارد که می‌تواند منجر به یک جنگ منطقه‌ای ویرانگر شود و در نتیجه انگیزه ایران را برای تولید سلاح اتمی افزایش دهد و زمینه‌ی افزایش سرسام آور قیمت نفت را نیز فراهم می‌‎کند هرچند منطقی است که دولت بایدن به هر قیمتی از این گزینه اجتناب کند.

با توجه به گزینه‌های بدیل وحشتناک، عدم عزم دیپلماتیک دولت بایدن در مورد مسئله ایران بسیار ناامیدکننده است. اگرچه ایرانی‌ها اشتباهات بزرگی را مرتکب شده‌اند، اما این ایالات متحده بود که ابتدا از توافق هسته‌ای خارج شد و همچنین در مورد توانایی آمریکا برای حفظ توافق تردیدهای موجهی وجود دارد.

بایدن برای غلبه بر آسیب‌های دولت ترامپ و احیای توافق با قاطعیت به مذاکرات نزدیک شد. اما در عوض او هنوز در حال حفر چاله‌ای است که خود را در آن پیدا کرده است حتی عمیق‌تر. علی رغم این واقعیت که دونالد ترامپ در طی چهار سال صدمات زیادی به ایران وارد کرد؛ اما جو بایدن و مشاورانش به طور معجزه آسایی با بازگشت سریع به توافق هسته‌ای مخالفت کردند و آن‌ها بهترین فرصت را از دست دادند.

اکنون با نزدیک‌تر شدن به انتخابات میان دوره‌ای آمریکا، احیای برجام یا هر توافقی با ایران که برنامه هسته‌ای این کشور را عقب می‌اندازد، به یک تغییر اساسی نیاز دارد. یک بن‌بست آزمایشی ممکن است برای مدتی ادامه داشته باشد و از تشدید تنش به سمت جنگ تمام عیار یا گسترش سلاح‌های هسته‌ای ایران جلوگیری شود. اما اگر بایدن به ترس از شکست ادامه دهد به زودی هزینه‌های پایان مذاکرات دیپلماتیک را خواهد پرداخت و بذر درگیری را که دونالد ترامپ کاشته بود، درو خواهد کرد.