ادامه مذاکرات هسته‌ای در گرو ابتکارات سیاسی و اقتصادی غرب

به گزارش راهبرد معاصر؛ جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران آمد تا آخرین تلاش خود را برای احیای توافق هسته ای انجام دهد. (به نظر می آید) مذاکره کنندگان اروپایی در گفت وگوهای ماه مارس پیشرفت قابل توجهی در زمینه اقناع آمریکا برای پایبندی به تعهدات برجام داشتند، اما این توافقنامه در معرض شکست قرار دارد. مذاکرات متوقف شده و تنش میان اسرائیل و ایران به شدت افزایش یافته است.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در روزهای اخیر با همتایان روسی و چینی خود درباره سرنوشت برجام دیدارهایی انجام داد و سفر جوزپ بورل می تواند سرعت پایان دادن به بن بست فعلی و جلوگیری از افزایش تنش را بیشتر کند.

تاکنون با وجود دیپلماسی مستمر اتحادیه اروپا، مذاکره کنندگان نتوانسته اند مهم ترین موضوع باقی مانده میان تهران و واشنگتن، یعنی حضور سپاه پاسداران را در فهرست سازمان های تروریست خارجی حل کنند و ناظران معتقدند بعید است آمریکا و ایران در زمینه حذف نام سپاه از فهرست سازمان های تروریست خارجی به توافق دست یابند.

ایران خواستار حذف نام سپاه از فهرست است، هم به این دلیل که دولت روحانی نتوانست این امتیاز را به دست آورد و هم به این دلیل که می تواند به ایجاد اجماع داخلی در حمایت از توافق کمک کند

با تداوم این بن بست، ایران فعالیت های هسته ای خود را گسترش داده است. در ماه ژوئن ۳۰ کشور از ۳۵ عضو شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی قطعنامه ای را تصویب کردند که در آن ایران به اتهام (واهی) همکاری نکردن و ندادن توضیحات در زمینه عملکرد گذشته برنامه هسته ای خود مورد انتقاد قرار گرفت. ایران با قطع دوربین ها(ی فراپادمانی) در تأسیسات هسته ای به این قطعنامه واکنش نشان داد که این موضوع می تواند توانایی نظارت آژانس بر فعالیت هسته ای ایران را تضعیف کند. در روزهای اخیر ایران به آژانس بین المللی گزارش کرد شروع به استفاده از سانترفیوژهای پیشرفته در سایت هسته ای زیرزمینی خود کرده است و این اقدام می تواند اجرای توافق وین را پیچیده تر کند.

با وجود این، نشانه هایی وجود دارد که دولتهای ایران و آمریکا می توانند برای حل بن بست راه حل های نوآورانه ای ارائه دهند که برای دستیابی به این هدف باید برخی موانع از بین برود.

ایران اتکای چندانی به توافق هسته ای ندارد؛ زیرا آن ها پس از دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا به این نتیجه دست یافته اند هیچ یک از دولت های آمریکا نمی تواند جانشین خود را وادار کند تا به تعهدات مندرج در توافق دولت گذشته پایبند باشد.

همچنین تهران معتقد است دموکرات ها آنقدر ضعیف هستند که نمی توانند برای دور دوم ریاست جمهوری، قدرت را حفظ کنند. این موضوع این چشم انداز را افزایش می دهد که هرگونه منافعی که ایران درتوافق جدید به دست می آورد، در دو سال آینده از بین خواهد رفت. هدف اعلامی جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا از مذاکره برای توافق طولانی تر و قوی تر با ایران، بسیاری از سیاستمداران را نگران می کند.

استدلال جناح اصول گرا در ایران این است که منطقی نیست از اهرم قدرت و فشاری که با پیشرفت های هسته ای به دست آمده است، در مذاکرات با آمریکا استفاده نشود. برای دولت ایران کاهش تحریم های آمریکا می تواند به کاهش فشار اقتصادی کمک کند. با وجود این، یکی از مذاکره کنندگان در تهران توضیح داد «ایران خواستار حذف نام سپاه از فهرست است، هم به این دلیل که دولت روحانی نتوانست این امتیاز را به دست آورد وهم به این دلیل که می تواند به ایجاد اجماع داخلی در حمایت از توافق کمک کند».

بنابراین آمریکا و شرکای اروپایی اش اکنون باید بسته ای از ابتکارات سیاسی و اقتصادی را پیشنهاد کنند که می تواند برای ایران در پذیرش متن منعقد شده در وین انگیزه بیشتری ایجاد کند و این اقدامات باید با اجرای کامل برجام مرتبط باشد.

علاوه بر این، نباید از نظر دور داشت بایدن علاقه ای به مقابله با جنگ سیاسی پرهزینه داخلی بر سر توافق هسته ای ندارد. تردید او که احتمالاً با نزدیک شدن به انتخابات میان  دوره ای آمریکا در ماه نوامبر افزایش خواهد یافت؛ بسیاری از رهبران اروپایی را نگران کرده است. با وجود این، چنین اقدامی احتمالا با واکنش تند اسرائیل یا آمریکا مواجه خواهد شد. گمانه زنی ای وجود دارد مبنی بر اینکه از ابتدای سال، اسرائیل کارزار تروریستی مرتبط با برنامه هسته ای ایران را افزایش و تأسیسات نظامی را هدف قرار داده است.دولت های اروپایی باید از ارتباطات خود با اسرائیل برای توقف چرخه تشدید تنش استفاده کنند.

ایران اتکای چندانی به توافق هسته ای ندارد؛ زیرا آن ها پس از دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ به این نتیجه دست یافته اند هیچ یک از دولت های آمریکا نمی تواند جانشین خود را وادار کند تا به تعهدات مندرج در توافق دولت گذشته پایبند باشد

در عین حال به نظر می آید بایدن با اعمال تحریم علیه ایران و تشدید اجرای این اقدامات، کارزار فشار حداکثری سلف خود علیه ایران را ازسر می گیرد. این رویکرد به سادگی امنیت آمریکا را در ازای مزایای دیپلماتیک محدود تضعیف می کند. بسیاری از سیاستگذاران در واشنگتن متوجه این خطر نیستند که اگر آمریکا محدودیت های بیشتری بر صادرات نفت ایران اعمال کند، ممکن است به نوعی تنش نظامی در عرصه دریایی ایجاد شود و جریان انرژی را در منطقه خلیج فارس مختل کند. این موضوع به ویژه برای اروپا و آمریکا آسیب زا خواهد بود؛ زیرا آنها برای جایگزینی منابع انرژی از روسیه تلاش می کنند.

نیاز اروپا به احیای توافق هسته ای ایران بیش از هر زمان دیگری است. آمریکا برنامه قابل اجرایی برای مدیریت پیامدهای فروپاشی توافق ندارد. رهبران اروپایی به طور قابل درک مشغول جنگ روسیه علیه اوکراین هستند. با وجود این، آنها باید بدانند فروپاشی توافق هسته ای نه تنها می تواند به تشدید تنش نظامی منجر شود، بلکه می تواند مشکلات آنها را در بازار انرژی افزایش دهد. برای مقابله با این تهدیدها، آنها باید از جوزپ بورل پیروی کنند و فوری تلاش های خود را در زمینه دیپلماسی سطح بالا افزایش دهند.