بررسی تاب‌آوری مردم ایران در دوران کرونا
مفهوم «تاب‌آوری»؛ نوعی سازگاری مثبت در برابر شرایط ناگوار است و تقویت آن در انسان‌ها به خصوص از زمان کودکی، می‌تواند سازگاری با شرایط مختلف و سلامت روان را بهبود ببخشد.
به گزارش راهبرد معاصر، محققان پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی با بررسی بیش از ۲۰ هزار نفر از استان‌های مختلف کشور عنوان کردند که به‌طور نسبی مردم ایران در دوران پاندمی کووید-۱۹ از تاب‌آوری قابل قبولی برخوردار بودند.
مفهوم «تاب‌آوری»؛ نوعی سازگاری مثبت در برابر شرایط ناگوار است و تقویت آن در انسان‌ها به خصوص از زمان کودکی، می‌تواند سازگاری با شرایط مختلف و سلامت روان را بهبود ببخشد. این مفهوم، ظرفیتی برای مقاومت در برابر استرس و فاجعه است و افراد و جوامعی که تاب‌آوری بیشتری دارند، می‌توانند حتی پس از مصیبت‌های ویران‌گر به بازسازی زندگی خود بپردازند.
تاب‌آور بودن، به این معنا نیست که از این طریق فرد بتواند زندگی بدون تجربه استرس و درد داشته باشد؛ تاب‌آوری استرس را محدود نمی‌کند، مشکلات را پاک نمی‌کند، ولی به افراد قدرت می‌دهد تا با مشکلات مقابله سالم داشته باشند.
کووید-۱۹ فاجعه‌ای ایجاد کرده و تاثیر عمیقی بر زندگی روزمره داشته است. شیوع جهانی این بیماری تاکنون باعث ابتلای بیش از ۵۰۰ میلیون نفر شده و بیش از ۶ میلیون نفر را به کام مرگ کشانده است. این بیماری علاوه بر مشکلات جسمی، باعث افزایش مشکلات مرتبط با سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی در سطح جهانی شده است.
در زمان همه‌گیری ویروس کرونا، خانواده‌ها فشارهای متعددی را تجربه کردند، به همین دلیل برای هرگونه راهکار کنترلی، تاب‌آوری ضروری است. تحقیقات مختلف در ۲۰ سال گذشته نشان داده که تاب‌آوری یک ویژگی چند بعدی است که عوامل مختلفی مانند زمان، سن، جنسیت، فرهنگ و ... در آن تاثیرگذار هستند.
پس از همه‌گیری کرونا، مطالعات مختلفی برای بررسی تاب‌آوری مردم کشورهای مختلف انجام شده است. با توجه به اینکه عوامل مختلفی بر میزان تاب‌آوری اثرگذار هستند، پژوهشگران با انجام یک مطالعه، وضعیت تاب‌آوری را در نقاط مختلف ایران بررسی کردند.
این مطالعه به صورت پیمایش در تمام استان‌های کشور انجام شده است و در آن ۲۰ هزار و ۴۸۷ مرد و زن ۱۸ تا ۶۵ ساله مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در این پژوهش، اطلاعات جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان از قبیل سن، جنسیت، تحصیلات، شغل، وضعیت تاهل و سابقه ابتلا به کووید-۱۹ جمع‌آوری شده، همچنین میزان تاب‌آوری شرکت‌کنندگان نیز با استفاده از مقیاس تاب‌آوری «کانر-دیویدسون» ارزیابی شده است.
میانگین سنی شرکت‌کنندگان در این تحقیق حدود ۴۱ سال بود و اکثر آن‌ها متاهل بودند. همچنین طبق ارزیابی‌های این پژوهش، میانگین نمره تاب‌آوری افراد حدود ۶.۱ (از ۸ نمره) بود و در مجموع تقریباً ۵۷ درصد از شرکت‌کنندگان، امتیازی برابر یا بالاتر از میانگین کسب کردند.
بررسی‌های این مطالعه نشان داد که با افزایش سن و تحصیلات، تاب‌آوری نیز افزایش می‌یابد و از سوی دیگر وضعیت اشتغال در کاهش تاب‌آوری نقش دارد.
بر اساس این یافته‌ها؛ وضعیت شغلی برای افرادی که کار آن‌ها در تماس با مردم بود، از جمله عواملی است که بیشتر در جوانان وجود دارد و در سنین بالاتر تاثیری در میزان تاب‌آوری آن‌ها ندارد. بنابراین، سن عاملی است که با تاب‌آوری رابطه مستقیم دارد. در افراد شاغل؛ افزایش خطر مواجهه به دلیل کاهش فاصله اجتماعی، استرس افراد افزایش یافته و در نتیجه باعث کاهش تاب‌آوری می‌شود.
در این مطالعه تاثیر به دلیل کاهش سوگیری و کنترل عوامل مخدوش کننده، سابقه ابتلا به کرونا، در دو گروه مردان و زنان، بررسی و مشخص شد که زنان پس از ابتلا به کووید-۱۹ تاب‌آوری بیشتری را از خود نشان داده‌اند و مردان تاب‌آوری کمتری را گزارش کرده‌اند.
همچنین پس از بررسی میزان تاب‌آوری به تفکیک زن و مرد؛ مشخص شد که در دو گروه، تحصیلات عالی تاب‌آوری را افزایش می‌دهد و وضعیت اشتغال نیز می‌تواند در میزان تاب‌آوری تاثیرگذار باشد. بنابراین در مردان وضعیت بیکاری با کاهش تاب‌آوری همراه بود و در زنان نیز زنان خانه‌دار تاب‌آوری کمتری داشتند.
در یکی از مطالعات پیشین عنوان شده که تاب‌آوری کمتر زنان خانه‌دار به دلیل درگیر بودن آن‌ها با برخی مشکلات مانند آموزش کودکان است. همچنین این که زنان خانه‌دار به عنوان یک کمک و همکار در مشکلات تمامی اعضای خانواده حضور دارند و سعی می‌کنند کیفیت زندگی خانواده خود را بهبود بخشند.
یافته‌های این مطالعه به طور کلی نشان داد که به‌طور نسبی مردم ایران از تاب‌آوری قابل قبولی در دوران پاندمی کووید-۱۹ برخوردار بودند. همچنین مشخص شد که به طور کل تاب‌آوری ِبیشتر، با سن و تحصیلات بالاتر و تاب‌آوری کمتر، با وضعیت اشتغال ارتباط دارد.
پژوهشگران این مطالعه بر اساس یافته‌های این تحقیق توصیه می‌کنند سیاست‌گذاران و مدیران به اقدامات پیشگیرانه و کنترلی برای کاهش استرس شغلی و آموزش و افزایش آگاهی افراد برای ارتقای تاب‌آوری، توجه کنند.
در انجام این تحقیق علی منتظری، فرزانه مفتون، منصوره فرهنگ‌نیا و فاطمه نقی‌زاده موغاری؛ پژوهشگران مرکز تحقیقات سنجش سلامت پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، به همراه مهدی رفیعی بهابادی از مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران جهاد دانشگاهی مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «بررسی میزان تاب‌آوری بزرگسالان ایرانی در طول همه‌گیری COVID-۱۹: یک مطالعه مبتنی بر جمعیت» در نشریه پایش زیر نظر پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی منتشر شده است./ایسنا