6 دلیل چرخش سیاست‌های اردوغان نسبت به سوریه

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در چرخشی آشکار نسبت به مواضع قبلی خود و بعد از یک دهه اعلام کرد، ترکیه خواهان روابط با سوریه است. وی گفت، گفت‌وگو و دیپلماسی با دولت سوریه را نمی‌‌توان رد کرد و این جدیدترین نشانه از این است که آنکارا امکان دارد مایل به اصلاح روابط با همسایه جنوبی خود باشد. اردوغان به خبرنگاران گفت: نیاز به برداشتن گام‌‌های بیشتر درباره سوریه وجود دارد و دیپلماسی میان کشورها هرگز نمی‌‌تواند به‌طور کامل قطع شود.

این سخنان نشان دهنده تغییری آشکار در سیاست خارجی ترکیه نسبت به سوریه است، زیرا ترکیه از زمان بحران سوریه همواره از  برخی گروه های تروریستی حمایت می کند و مناطق جنوبی این کشور به مکانی برای انتقال تروریست ها به سوریه تبدیل شده بود. حال سؤال این است چه عوامل و دلایلی باعث شده اردوغان اینگونه نسبت به همسایه خود تغییر موضع دهد؟

در پاسخ می توان دلایل زیر را مطرح کرد:

1. اردوغان به این نتیجه رسیده است سیاست های آنکارا در 10 سال گذشته در زمینه سوریه با ناکامی مواجه شده است و اتخاذ این سیاست برای ترکیه دستاوردی نخواهد داشت. از سوی دیگر دولت سوریه به ثبات نسبی در امور داخلی و به ویژه در زمینه امنیتی و نظامی رسیده است و این موضوع عاملی در تعیین شرایط اینده در عرصه نظامی خواهد بود. به هر حال دولت سوریه بارها نسبت به حضور کشورهای اشغالگر هشدار داده و یکی از اولویت های دولت سوریه در آینده خروج این کشورها از مناطق اشغالی است.
2. اردوغان در سفری که به تهران انجام داد به دنبال این بود رضایت ایران و روسیه را برای انجام عملیات نظامی در شمال سوریه کسب کند که با مخالفت هر دو کشور مواجه شد. در صورت انجام عملیات نظامی در شمال سوریه، این احتمال وجود داشت روابط میان ترکیه با ایران و روسیه در حالتی از تنش قرار گیرد و باتوجه به وقوع تحولات کنونی در عرصه منطقه ای و بین المللی همچون جنگ اوکراین، آنکارا تمایلی به تنش جدید با دیگر بازیگران ندارد و به همین دلیل تاحدود زیادی در راستای سیاست های ایران و روسیه حرکت کرد.
3. انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه در حال نزدیک شدن است و بسیاری از احزاب مخالف اردوغان، کارنامه اقتصادی و سیاست خارجی وی را دستاویز انتقادها قرار داده اند. در زمینه اقتصادی که اردوغان به سمت برخی کشورها همچون عربستان گرایش پیدا کرد و به نوعی به دنبال قانع کردن ریاض برای انجام سرمایه گذاری در ترکیه بود. در زمینه سیاست خارجی نیز ترکیه به سمت تقابل و تنش با سیاست های آمریکا و همراهی با برخی کشورها حرکت کرده و جهت گیری ها اخیر اردوغان نسبت به آمریکا و عملیات شمال سوریه نشئت گرفته از همین مسائل است. به گونه ای که اردوغان اعلام کرد «آمریکا و نیروهای ائتلاف، پرورش‌دهنده اصلی تروریسم در سوریه هستند و همچنان به این کار ادامه می‌‌دهند. ما باید گام‌‌های بیشتری با سوریه برداریم تا بتوانیم بسیاری از طرح‌ها را در منطقه ناکام بگذاریم». البته بسیاری معتقدند این مواضع اردوغان مقطعی است و بعد از انتخابات مجدداً به سمت آمریکا گرایش پیدا خواهد کرد.
4. بسیاری از مردم ترکیه از سیاست های اردوغان در سوریه ناراضی هستند و همین عاملی برای مخالفت با وی است که در انتخابات سال 2019 در استانبول خود را نشان داد. به گونه ای که نارضایتی شدید از سیاست‌های دولت اردوغان درباره مداخله در سوریه و بازکردن درهای این کشور به روی پناهجویان وجود دارد و شکست بزرگ حزب اردوغان یا همان حزب عدالت توسعه در انتخابات 2019 استانبول و واگذاری این شهر کلیدی به اپوزیسیون ترکیه پس از ۲۵ سال، بارزترین نمود نارضایتی‌ها از اردوغان در بزرگ‌ترین شهر ترکیه است.
5. ترکیه همواره بر روی موضوعات اقتصادی و نفوذ اقتصادی در عرصه منطقه ای حساب ویژه ای باز کرده و یکی از ارکان آنکارا برای نفوذ در جامعه هدف، موضوعات اقتصادی است. باتوجه به ثبات حاکم در سوریه و گرایش بیشترکشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای به گسترش روابط با سوریه، آنکارا اکنون خود را تا حدود زیادی بازنده شرایط فعلی می داند. در واقع ترکیه به این نتیجه رسیده که در صورت اتخاذ سیاست کنونی در سوریه که همان تقابل و برخورد سخت است، در آینده سیاسی و اقتصادی این کشور جایی نخواهد داشت و عرصه را به سایر بازیگران رقیب واگذار خواهد کرد.
6. برخی احتمال می دهند اقدامات کنونی ترکیه در زمینه تقابل با آمریکا و آشتی با سوریه تاکتیک هیئت حاکمه کنونی این کشور برای انتخابات ریاست جمهوری و غلبه بر چالش های فعلی داخلی است، زیرا بسیاری معتقدند اردوغان همواره در سیاست خارجی به صورت چندوجهی حرکت می کند و بعید نیست این اقدامات ترکیه مقدمه ای برای آغاز عملیات نظامی گسترده در شمال سوریه باشد.

ارزیابی نهایی

سیاست های ترکیه درباره سوریه به نوعی اعتراف به شکست کامل برای هیئت حاکمه این کشور بعد از 10 سال است. حرکت در این راستا بدون توجه به منافع سوریه و رویکرد تقابلی ترکیه با سوریه بیش از همه برای اردوغان چالش زا بود و به همین دلیل آنکارا بعد از گذشت چیزی نزدیک به یک دهه در سیاست خارجی خود نسبت به سوریه تجدیدنظر کرده است.

می توان گفت اردوغان بنابر چند موضوع مهم همچون جلوگیری از تنش با بازیگران محوری و دخیل در سوریه ازجمله ایران و روسیه، بهره برداری از رویکرد جدید خود در سیاست خارجی در عرصه انتخاباتی آینده، رضایت قشر وسیعی از ناراضیان ترکیه ای نسبت به سیاست هایش در سوریه و استفاده از شرایط موجود برای بهبود وضعیت اقتصادی و دوری از هرگونه تقابل جدید در راستای راهبرد تنش زدایی با همسایگان به این تغییر نگرش در سیاست خارجی رسیده است.