الزامات خودکفایی در امنیت غذایی

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ امنیت غذایی این روزها یکی از راهبردی ترین انواع امنیت به شمار می رود، چنانکه برخی کشورها از همین منظر دچار بحران شده و ابرقدرت های جهانی برای استضعاف کشورها و در راستای خوی استکبار جهانی از این موضوع سوءاستفاده می کنند.

طبق گزارش منتشر شده از سازمان خوار و بار و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) بر مبنای شاخص امنیت غذایی، نسبت واردات مواد غذایی به کل صادرات ایران 11 درصد است. کشورمان در میان 195 کشور جهان از منظر امنیت غذایی در جایگاه 76 قرار دارد. همچنین طبق آمار منتشر شده از سازمان فائو، امنیت غذایی در ایران از 119 کشور جهان وضعیت بهتری دارد. 

برای داشتن امنیت غذایی که یکی از ارکان رفاه اجتماعی است، الزاماتی وجود دارد. به گفته کارشناسان، بخش کشاورزی به عنوان پایدارترین بخش اقتصادی در دستیابی به امنیت غذایی جایگاه ویژه ای دارد، لذا توجه و مراقبت از دستاوردهای این بخش در سرلوحه اقدامات ملی است. در بخش کشاورزی حفظ امنیت غذایی به مفهوم تولید و عرضه غذای کافی و مقرون به صرفه است. در قانون اساسی کشور، در اصول سوم، بیست و نهم و چهل و سوم ضرورت حفظ نیازهای اساسی، رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه تغذیه، رفاه فردی و اجتماعی تأکید شده است.

از اصلاح الگوی کشت تا مدیریت منابع

مجموعه‌ای از عوامل همچون سیاست ارتقای بهره‌وری در تولیدات کشاورزی و اصلاح الگوی کشت، نظام فرآوری و توزیع مواد غذایی، مدیریت منابع تولید، الگوی مصرف، نظام یارانه کالاهای اساسی، وضعیت اشتغال و توزیع درآمد، تجارت خارجی و بالاخره فرهنگ تغذیه‌ای بر امنیت غذایی اثر می‌گذارد.

با کشت غلط ۴.۶ میلیارد متر مکعب از منابع محدود آبی را هدر می دهیم درحالی که در صورت مدیریت و استفاده از کشت جایگزین، با ۱ میلیارد متر مکعب می توان همین میزان شکر را با کشت چغندرقند یا ده ها برابر آن گندم مورد نیاز کشور تولید کرد

توسعه گلخانه‌ها، افزایش تولید ماهی در قفس، افزایش بهر‌‌ه‌وری آب و افزایش ضریب مکانیزاسیون ازجمله موضوعاتی است که پایداری و سلامت تولید و گام نهادن در مسیر خودکفایی امنیت غذایی را به دنبال خواهد داشت.

 محمدتقی نقدعلی، نماینده مجلس شورای اسلامی درباره الزامات خودکفایی در امنیت غذایی کشور در گفت و گو با «راهبرد معاصر» گفت: برای خودکفایی در عرصه امنیت غذایی یکسری اقدامات ازجمله استفاده حداکثری و بهینه از منابع در اختیار نیاز است.

وی با تأکید بر منابع محدود آبی به عنوان یکی از موانع سر راه خودکفایی غذایی که حرف نخست را در امنیت غذایی می زند، افزود: در زمینه امنیت غذایی از منابع استفاده درست نمی کنیم، به عنوان نمونه امروز برای شکر خوزستان ۴.۶ میلیارد متر مکعب آب استفاده می کنیم درحالی که شکری که از این مجموعه به دست می آید به لحاظ قیمتی دو برابر شکر وارداتی است.

نماینده مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: به جای مصرف ۴.۶ میلیارد متر مکعب آب در صنعت نیشکر که بعد از مصرف، زهاب آن وارد کارون می شود و آب شرب مردم را آلوده می کند، می توان از کشت جایگزین گندم، چغندر قند، جو و دیگر نهاده های غذایی که امنیت غذایی در گرو آنهاست، بهره برد.

وی افزود: با کشت غلط ۴.۶ میلیارد متر مکعب از منابع محدود آبی را هدر می دهیم درحالی که در صورت مدیریت و استفاده از کشت جایگزین، با ۱ میلیارد متر مکعب می توان همین میزان شکر را با کشت چغندرقند یا ده ها برابر آن گندم مورد نیاز کشور تولید کرد.

آسیب به امنیت غذایی

نقدعلی با تأکید بر الزامات خودکفایی امنیت غذایی گفت: در موضوع سوآپ آب می توان در برخی از مناطق مرکزی کشور و سرشاخه رودخانه هایی که به دریا می ریزند، بعضی منابع آبی برای کشاورزی و شرب ایجاد و و برای دشت هایی که در جوار دریا قرار دارند مانند بندرعباس، میناب، خوزستان و سیستان و بلوچستان کنار دریا آب را شیرین کرد.

این نماینده مجلس تأکید کرد: مدیریت منابع، اصلاح الگوی کشت و آمایش سرزمینی از الزامات خودکفایی امنیت مواد غذایی است. در آمایش سرزمینی می بینیم ۴۰ هزار هکتار گوجه روی دست باغدار مانده است و هزاران هکتار هندوانه در برخی نقاط کشور مانند کرمان و دیگر نقاط  بازار مصرف ندارد و در صورت بودن بازار مصرف، با قیمت ناچیزی فروخته می شود.

وی ادامه داد: حال اگر آمایش سرزمینی و الگوی کشت وجود داشته باشد و سامانه جامعی که به کل مناطق اعلام کند به عنوان نمونه میزان نیاز کشت سیب زمینی، هندوانه، گوجه و حتی گندم چقدر است، در هدررفت منابع به خودمان آسیب نمی زنیم.

نقدعلی گفت: آمایش سرزمینی، اصلاح الگوی کشت، استفاده بهینه از منابع و روش های جدید آبیاری از الزامات خودکفایی امنیت غذایی است، درحالی که منابع آبی را در استفاده های سنتی هدر می دهیم.

آسیب روش های سنتی

وی با بیان اصلاح الگوی کشت در دنیا عنوان کرد: با کشت های بدون خاک که صرفاً آب در محفظه هایی قرار می گیرد و بهترین محصولات به وسیله تزریق کود مایع عمل می آید، دنیا به سمت مکانیزه کردن کشاورزی می رود، ولی ما با کشت غرقآبی یا  کشت محصولات پر آب تمام منابع آبی خود را به هدر می دهیم.

این نماینده مجلس تاکید کرد: کشت برنج و ذرت در برخی از مناطق کشور توجیه اقتصادی ندارد و لازم است برای خودکفایی در این عرصه به سمت کشت گلخانه ای و تغییر و اصلاح برخی از کشت ها برویم.

گندم و خطر امنیت غذایی

طبق آمارهای فائو، روسیه و اوکراین در فهرست کشورهای صادرکننده گندم در جهان در رده نخست و پنجم قرار دارند. این دو کشور حدود 29 درصد صادرات گندم جهان را به خودشان اختصاص می دادند و همه این صادرات از دریای سیاه عبور می کرد. روسیه به تنهایی سالانه بیش از 37 میلیون تن گندم درحالی که اوکراین کمی بیش از 10 میلیون تن گندم صادر می کند، اما اکنون با جنگ اوکراین، امنیت غذایی دنیا به خطر افتاده است.

آمایش سرزمینی، اصلاح الگوی کشت، استفاده بهینه از منابع و روش های جدید آبیاری از الزامات خودکفایی امنیت غذایی است، درحالی که منابع آبی را در استفاده های سنتی هدر می دهیم

بحران احتمالی در امنیت غذایی جهان این زنگ خطر را به صدا درآورده است که در زمینه تولید محصولات راهبردی مانند گندم، بیش از پیش توجه کنیم؛ به ویژه اینکه در سال‌های گذشته در تولید گندم به خود کفایی رسیدیم و اکنون نیز قابلیت و ظرفیت وجود دارد با رفع موانع بر سر راه تولید محصولاتی مانند گندم و دانه های روغنی کشور به خودکفایی دست یابد.