نقش ایران در کاهش تنش آذربایجان و ارمنستان

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ بامداد سه‌شنبه درگیری‌های شدیدی میان نظامیان ارمنستان و جمهوری آذربایجان رخ داد که به گفته وزارتخانه‌های دفاع دو طرف، چند نقطه در مرز شاهد تیراندازی و تبادل آتش بود. روز بعد، جمهوری آذربایجان خبر داد در تبادل آتش با ارمنستان ۵۰ نفر از نظامیان این کشور کشته شده‌اند. نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان نیز شامگاه چهارشنبه به نمایندگان مجلس این کشور گفت، در نتیجه حملات نیروهای جمهوری آذربایجان شمار کشته‌های ارمنستانی به ۱۰۵ نفر رسیده است.

بعد از آغاز مجدد درگیری نظامی میان نیروهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان و همچنین نقض آتش‌بس از سوی باکو، شورای امنیت سازمان ملل متحد خواستار توقف سریع خشونت‌ها شد. این نهاد بین‌المللی شامگاه چهارشنبه در جلسه‌ای اضطراری که به درخواست فرانسه برای بررسی درگیری‌های شدید میان دو کشور برگزار کرد، از هر دو طرف خواست فوری آتش‌بس برقرار کنند.

به نوشته وبگاه ریانووستی، واسیلی نبنزیا نماینده روسیه در سازمان ملل متحد خبر داد، اعضای شورای امنیت در این نشست خواستار آتش‌بس سریع میان ایروان و باکو شدند. وی درباره روند نشست شورای امنیت گفت: همه اعضا به اتفاق آرا به نفع آتش‌بس زودهنگام و پایان بحران به‌وسیله ابزارهای سیاسی و دیپلماتیک صحبت کردند. بیانیه‌ای در دست بررسی است و کارشناسان در حال نهایی کردن آن هستند.

این دیپلمات روس افزود: در این نشست درباره اقداماتی که روسیه به صورت فردی یا به‌وسیله سازمان پیمان امنیت جمعی برای آرام کردن اوضاع و دستیابی به آتش بس انجام داده است، صحبت کردیم.

پیش‌تر وزارت امور خارجه روسیه با بیان تلاش‌های این کشور برای برقراری صلح و آشتی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان اعلام کرد، ایروان و باکو در ابتدای راه طولانی مصالحه قرار دارند.

خبرگزاری‌های رویترز و آسوشیتدپرس حمله به خاک ارمنستان را با جنگ‌های درون سرزمینی اشتباه گرفته‌ و بر مبنای آن به تحلیل اشتباه پرداخته‌اند

موسس کشیشیان، سردبیر هفته‌نامه ارمنی «آراکس» در گفت‌وگو با خبرنگار «راهبرد معاصر» در پاسخ به این سؤال که آیا ایران می‌تواند برای حل تنش میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان وارد میانجی‌گری شود، گفت: ایران در زمان دولت سازندگی سعی در ورود به چالش میان ارمنستان و آذربایجان به عنوان میانجی کرد، ولی بی‌نتیجه بود. پس از آن میانجی‌گران منطقه‌ای و بین‌المللی در این زمینه ورود کردند و جایگاهی بین‌المللی به آن بخشیدند. البته این میانجی‌گری نیز به نتیجه مشخصی دست نیافت و صرفاً توانست از سال 1994 تا 2016 میلادی آرامش نسبی در منطقه به‌وجود آورد.

وی افزود: به نظر می‌آید هم‌زمان با تلاش برای میانجی‌گری باید سیاست‌های خاص و مشخصی اتخاذ کرد و همچنان که مقام معظم رهبری به صراحت در دیدار با رجب طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین، رؤسای جمهور ترکیه و روسیه بیان فرمودند، ایران باید نقش تأثیرگذار خود را در این مناقشه ایفا کند.

سردبیر هفته‌نامه آراکس درباره فضاسازی منفی رسانه‌های غربی در مناقشه میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان عنوان کرد: متأسفانه گاهی رسانه‌ها به ویژه خبرگزاری‌های بزرگ غربی از سر ساده لوحی یا هدفمند اشتباهاتی مرتکب می‌شوند که در عمل موضوع بسیار ساده و روشن را به بن‌بست بی‌خبری و ناآگاهی سوق می‌دهند. به‌عنوان نمونه خبرگزاری‌های رویترز و آسوشیتدپرس حمله به خاک ارمنستان را با جنگ‌های درون سرزمینی اشتباه گرفته‌ و بر مبنای آن به تحلیل اشتباه پرداخته‌اند. 

کشیشیان گفت: واقعیت این است، جنگ امروز میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان با مناقشه 44 روزه قره‌باغ (که باکو این منطقه را جزو خاک خود می‌داند) کاملاً متفاوت است و به نتیجه دلخواه مداخله‌گران مغرض نخواهد رسید. علاوه بر این، هر چند ایران پیش‌تر و در دولت سازندگی سعی در ورود به این مناقشه به‌عنوان میانجی کرد، اما آنچه امروز مطرح است، تفاوت‌هایی با قبل دارد و به دلیل به مخاطره افتادن مرز مشترک چندهزار ساله دو کشور دوست ایران و ارمنستان، به‌طور مستقیم منافع دو کشور را تهدید می‌کند.

این تحلیلگر ارمنی با گمراه‌کننده توصیف کردن ارتباط مناقشه این روزها با مناقشه قره‌باغ تصریح کرد: معتقدم مداخله ایران در این مناقشه به‌عنوان میانجی نه‌تنها لازم، بلکه اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌آید و زمینه آن نیز وجود دارد، به ویژه اینکه هر دو طرف مناقشه روابط تاریخی و دوستانه‌ای با ایران دارند و به‌طور کلی میان مردم و دولت‌های دو کشور دید مثبتی نسبت به جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. بی‌تردید گفت‌وگوی تلفنی اخیر سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان شاهدی بر این مدعاست.
    

کشیشیان درباره تحلیل برخی ناظران که معتقدند دست‌های خارجی به‌ویژه فرانسه در این درگیری‌ها مشهود است تا اینکه تمرکز از جنگ اوکراین خارج شود، عنوان کرد: اگر قراردادهای گازی جمهوری آذربایجان با طرف اروپایی به‌ویژه در این ایام که اروپا در آستانه فصل سرما قرار دارد مطرح نبود، یا اگر ارمنستان دارای ظرفیت نظامی قدرتمندی بود که می‌توانست نه‌تنها منطقه بلکه اروپا را تحت تأثیر قرار دهد، این استدلال می‌توانست پذیرفته شود.

این تحلیلگر ارمنی درباره اینکه چه طرفهایی از مناقشه اخیر میان آذربایجان و ارمنستان سود می‌برند، گفت: برای درک این موضوع باید نگاهی به نتیجه و پیامدهای مناقشه قره‌باغ در سال 2020 انداخت و دید چه گروه‌ها و نیروهایی با کمک و مداخله چه کشورهایی در منطقه حضور یافتند. همچنین چه طرف‌هایی باعث شدند باکو دست بالا را در مناقشه قره‌باغ داشته باشد.

وی افزود: ترکیه بعد از مناقشه قره‌باغ در جمهوری آذربایجان و منطقه قره‌باغ کوهستانی پایگاه نظامی دایر کرد. ورود نظامی ترکیه به منطقه پس از وقفه صد ساله از اهمیت بالایی برای این کشور برخوردار است و به آن‌ها کمک می‌کند به هدف دیرینه خود که همان اتحاد کشورهای ترک‌زبان است، دست یابد.

کشیشیان عنوان کرد: حضور پر رنگ و لعاب رژیم صهیونیستی به بهانه‌های مختلف ازجمله کشاورزی، ایجاد شهرک‌های الکترونیک و پیشرفته در مجاورت قره‌باغ کوهستانی و البته مرزهای ایران و همچنین استقرار پهپادهای صهیونیستی در جمهوری آذربایجان و در مواقع لزوم پرواز آنها برای اقدامات تخریبی جاسوسی از دیگر نتایج جنگی بود که سکان هدایت آن را ترکیه و رژیم صهیونیستی برعهده داشتند.

وی افزود: نیروهای ترکیه و رژیم صهیونیستی در مناقشه قره‌باغ به کمک باکو شتافتند. علاوه براین، در ارمنستان نسبت به نوع اتخاذ مواضع روسیه و همچنین سازمان پیمان امنیت جمعی نگرانی‌هایی وجود دارد و طبعاً خلاء این نگرانی را تنها ایران می‌تواند پر کند. در دولت سیزدهم حضور ایران در قفقاز جنوبی در حال پر رنگ شدن است، هرچند غیبت ایران در این منطقه فرصت حضور را برای دیگر کشورها پدید آورده بود.