به گزارش راهبرد معاصر؛ توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای5+1 موسوم به برجام که زمانی قرار بود نمونه موفق یک توافق جهانی در زمینه اعتمادسازی در نظام بین‌الملل به شمار رود، این روزها حال و روز خوشی ندارد.
برخی از مرگ زودرس برجام سخن گفته و برخی دیگر از جمله اروپایی‌ها همچنان امیدوار به تداوم این توافق حتی بدون حضور آمریکا هستند.
در همین ارتباط گفتگویی را با «ریچارد نفیو» عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته‌ای آمریکا و کارشناس امور تحریم‌ها داشتیم و اوضاع این روزهای برجام را از او جویا شدیم.
«ریچارد نفیو» محقق دانشگاه کلمبیا آمریکا هم است، اما بیشتر به خاطر تألیف کتابی تحت عنوان «هنر تحریم‌ها؛ نگاهی از درون میدان» زبانزد شده که در آن او به عنوان معمار تحریم‌ها علیه ایران در زمان ریاست جمهوری اوباما، به تجاربش در حوزه تدوین و اجرای سنگین‌ترین تحریم‌ها پرداخته است.
نفیو هم در ارتباط با صلاحیت دولت ترامپ درباره اجرای «مکانیسم ماشه» در مورد بازگشت تحریم‌ها علیه ایران سخن گفته و هم در پایان نظرش را درباره چشم انداز برجام به عنوان یک توافق جهانی بیان کرده است.
*با توجه به نقض و خروج آمریکا از برجام، آیا ترامپ می‌تواند خواستار اجرای «مکانیسم ماشه» در واکنش به کاهش تعهدات برجامی ایران شود؟
آمریکا برای این درخواست خود یک توجیه را ارائه می‌کند و آن اینکه بر اساس توافق برجام و همچنین قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، این کشور به عنوان یکی از اعضای مشارکت کننده در برجام به شمار می‌رود و در برجام نیز خیلی صریح و واضح گفته شده است که آمریکا به عنوان بخشی از توافق است و خود آمریکا نیز چنین چیزی را قبول دارد.
اما آمریکا در می 2018 (اردیبهشت 97) اجرای برجام را متوقف کرده است و در این شرایط واشنگتن توجیه می‌کند که اشاره به دولت‌های مشارکت کننده در توافق برجام فقط برای پرهیز از اطاله کلام بوده و «دولت‌های مشارکت کننده» در توافق برجام تعاریف متنوع و بسیار گسترده‌ای دارد و برای جلوگیری از تکرار چندباره نام دولت‌ها در برجام، به طور خلاصه به عنوان «دولت‌های مشارکت کننده» اشاره شده است.
با این توجیه تعاریف بسیار مختلفی از کشورهای «مشارکت کننده» در برجام ارائه خواهد شد و با توجه به این تعارف مختلف برخی معتقدند که آمریکا صلاحیت درخواست برای اجرای «مکانیسم ماشه» حتی با وجود خروج از برجام را خواهد داشت، چون تعریف کشورهای مشارکت کننده بسیار وسیع است.
اما به نظر من این توجیه کمی نامربوط به نظر می‌رسد، چون اجرای «مکانیسم ماشه» متکی بر درخواست اعضای باقی مانده در برجام است که قطعنامه شورای امنیت را نیز پذیرفته‌اند.
در این شرایط اگر از توجیه مذکور به عنوان یک حقه و کلک قانونی استفاده شود، اعتبار و درستی تصمیمات اعضای دائمی شورای امنیت زیر سوال خواهد رفت و این موضوع به شدت به اعتبار شورای امنیت و دیگر اعضای دائم این شورا آسیب خواهد زد.
*ترامپ در نظر دارد تا به «مکانیسم ماشه» در برجام علیه ایران استناد کند. آیا در این شرایط تحریم‌ها علیه ایران دوباره خواهند برگشت؟ آیا دیگر اعضای شورای امنیت با این تصمیم همراهی خواهند کرد؟
همان طور که گفتم، ممکن است ترامپ چنین چیزی را بخواهد، اما به نظرم چنین تصمیمی اعتبار نخواهد داشت و این تصمیم با اعتراض دیگران روبرو خواهد شد و همین موضوع اجرا و بازگشت تحریم‌ها را دچار مشکل خواهد کرد.
*اروپا تلاش دارد تا برجام را نجات دهد، اما برای این هدف کاری نمی‌کند و تنها به انتشار بیانیه‌های سیاسی اکتفا می‌کند که هیچ سود و منفعت اقتصادی برای ایران هم ندارد؛ مثلاً اینستکس که هیچ تأثیر و نتیجه‌ای تا کنون نداشته است. آیا به نظر شما اروپا می‌تواند برجام را نجات دهد؟
نه. به نظرم تلاش‌های اروپایی‌ها قابل ستایش است، اما فکر نمی‌کنم این تلاش‌ها برای نگهداشتن ایران در برجام کافی باشد و اروپایی‌ها فقط اعلام می‌کنند که به نفع ایران است که در برجام باقی بماند و از تشدید تنش‌ها جلوگیری کند.
از طرف دیگر به اعتقاد من از سرگیری و افزایش فعالیت‌های هسته‌ای ایران نیز نه مشکل فعلی را حل می‌کند و نه کمکی به بهبود فضای فعلی برای مذاکرات و کاهش تنش‌ها خواهد کرد.
من درک می‌کنم که چرا ایران به تصمیمات آمریکا واکنش نشان می‌دهد و به دنبال تلافی کردن است، اما با آن موافق نیستم و از طرف دیگر نه عقب نشینی آمریکا از برجام و نه اعمال تحریم‌ها را هیچکدام اقدامات مفیدی نمی‌دانم.
*با توجه به تحولات اخیر، آیا به نظر شما برجام تداوم خواهد یافت؟
همیشه این نظر را داشتم که برجام خیلی نمی‌تواند زیر فشار و تهدید دوام بیاورد، به ویژه اگر این فشارها و تهدیدات از سوی دو دولت اصلی متعهد در آن یعنی از سوی ایران و آمریکا باشد.
نمی‌توانم الان پیش بینی کنم که کی این توافق فرو می‌پاشد یا کی بطور رسمی از بین خواهد رفت، اما به نظرم برجام به عنوان یک توافقی که قرار بود نگرانی‌های جدی دو طرف اصلی آن را برطرف کند و از ایجاد بحران جلوگیری کند، از مدت‌ها پیش به صورت ساختاری مرده است.
منبع:مهر