واکاوی ابعاد سفر شمخانی به مسکو

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ دریابان علی شمخانی برای حضور در پنجمین نشست «گفت و گوهای امنیت منطقه‌ای» راهی روسیه شد. دبیر شورای عالی امنیت ملی در حالی تهران را به مقصد مسکو ترک کرد که از آغاز بحران اوکراین تاکنون روابط میان جمهوری اسلامی ایران و روسیه وارد مرحله جدیدی در تاریخ خود شده است.

غربی‌ها با هدف تضعیف همکاری‌های تهران- مسکو در زمینه دفاعی و امنیتی، ایران را به صادرات پهپاد و تسلیحات به روسیه متهم می‌کنند. آن‌ها همچنین خواستار کاهش روابط راهبردی میان دو کشور و پیوستن تهران به کمپین تأمین انرژی اروپا هستند. با وجود این، به نظر می‌آید رهبران سیاسی ایران و روسیه در سطح سران اراده‌ای جدی برای گسترش روابط در سطوح مختلف و راهبردی دارند.

«گفت و گوهای امنیت منطقه‌ای» ابتکاری از سوی جمهوری اسلامی ایران برای بررسی تحولات داخلی افغانستان از سوی همسایگان این کشور است. دوره نخست و دوم این مجمع در ایران، جلسه سوم در هند و نشست آخر نیز در تاجیکستان برگزار شده بود. روسیه، ایران، افغانستان، هند، چین و پاکستان ازجمله دولت‌های حاضر در این مجمع هستند.

گمانه زنی‌های مطرح شده درباره این سفر خبر از دیدار دوجانبه شمخانی با مقام های روس برای مذاکره بر سر گسترش روابط دوجانبه و مذاکرات رفع تحریم ها می‌دهد

خروج نیروهای ائتلاف بین‌المللی به سرکردگی آمریکا موجب قدرت‌گیری مجدد طالبان و بروز مشکلات امنیتی همچون ظهور و رشد شاخه خراسان داعش، تشدید مشکلات اقتصادی و ... در منطقه افروآسیا و سبب شده است تا همسایگان افغانستان برای فهم، حل و فصل چالش‌های مشترک همچون استقرار امنیت، مبارزه با تروریسم، هدف قرار دادن گروه‌های مرتبط با جرائم سازمان‌یافته، موضوع مهاجران روی به ایجاد سازوکار گفت و گو منطقه‌ای آورند.

اما «پرونده افغانستان» تنها دستور کار سفر شمخانی به مسکو نیست. گمانه زنی‌های مطرح شده درباره این سفر خبر از دیدار دوجانبه شمخانی با مقام های روس برای مذاکره بر سر گسترش روابط دوجانبه و مذاکرات رفع تحریم ها می‌دهد. به گفته کارشناسان مسائل بین‌الملل، یکی از اهداف کلیدی شمخانی در سفر به روسیه رایزنی با این کشور در زمینه مذاکرات هسته ای میان ایران و غرب است.

تا پیش از آغاز جنگ اوکراین، مسکو یکی از بازیگران فعال برای کاهش تنش‌ها میان ایران و غرب بود، اما پس از آغاز این بحران، روس‌ها با هدف دور نگه داشتن ایران از  بازار انرژی و جلوگیری از ایجاد آلترناتیو برای روسیه در بازارهای جهانی، سیاست خود را تغییر دادند. شاید یکی از دلایل سفر طرف روسی به تهران و انعقاد قرارداد برای توسعه میادین گازی ایران، با هدف جلوگیری از نزدیکی ایران و غرب در حوزه انرژی باشد.

 با توجه به روابط عمیق تهران- مسکو شاید لازم باشد شمخانی در این سفر بر نقش ایجابی ایران در زمینه کاهش فشارهای اقتصادی غرب بر روسیه در صورت بازگشت به برجام تأکید و نگرانی‌های همسایه شمالی را برطرف کند.

پس از دیدار حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در اردن امیدها برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای میان ایران و غرب زنده شد. سفر وزیر امور خارجه قطر به تهران، اعلام آمادگی رئیس تیم مذاکره کننده ایران بر آمادگی تهران برای ازسرگیری مذاکرات بازگشت به برجام و تعدیل موضع تند مقام های اروپایی در زمینه بازگشت به میز مذاکره و رسیدن به نقطه توافق با ایران نشانه‌های روشن مبنی بر افزایش احتمال برگزاری مجدد مذاکرات هسته ای با هدف بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران است.

با وجود این، به نظر می‌آید واشنگتن و بروکسل ملاحظه جدی برای بازگشت به میز مذاکره دارند. آن‌ها مدعی‌اند همکاری نظامی میان ایران و روسیه سبب عبور تهران از خط قرمز غرب در بحران اوکراین شده است. برهمین اساس به نظر می‌آید شمخانی در سفر مسکو از موضع بی‌طرفی و میانجی‌گری ایران در بحران اوکراین عقب نشینی نکند. به نظر می‌آید خط عملیات روانی صهیونیست‌ها بر قرار دادن ایران در کنار روسیه در بحران اوکراین سبب شکل‌گیری این تصویر غلط در میان غربی‌ها شده است که تهران به شکل فعال قصد مشارکت در جنگ دارد.

در چنین شرایطی لازم است کشورمان از تمام کانال‌های دیپلماتیک برای انتقال این پیام به اروپایی‌ها استفاده کند که همچنان تهران دلیلی برای تغییر موضع بی‌طرفی در قبال منازعه اوکراین ندارد، مگر آنکه غرب با اتخاذ تصمیمات ناپخته و عجولانه، جمهوری اسلامی ایران را به سمت تغییر رفتار در قبال این بحران بین‌المللی سوق دهد.

به نظر می‌آید خط عملیات روانی صهیونیست‌ها بر قرار دادن ایران در کنار روسیه در بحران اوکراین سبب شکل‌گیری این تصویر غلط در میان غربی‌ها شده است که تهران به شکل فعال قصد مشارکت در جنگ دارد

نوع سیاست ورزی و تعامل تهران- مسکو بر سر کاهش تنش‌ها میان ترکیه و سوریه می‌تواند به صورت معکوس از سوی تهران- آنکارا در قبال بحران اوکراین دنبال شود. با توجه به بازگشت بنیامین نتانیاهو به اریکه قدرت در رژیم صهیونیستی شاید لازم باشد جمهوری اسلامی ایران و ترکیه به طور مشترک پروژه میانجی‌گری میان دو کشور را دنبال کنند. بی‌شک بدل شدن تهران به «اتاق مذاکره» میان مسکو و کی یف می‌تواند زمینه رفع سوء تفاهم‌ها میان ایران و غرب را فراهم کند و سبب سرعت گرفتن قطار مذاکرات هسته‌ای و احتمالاً رفع تحریم ها شود.

بررسی موضوعات دوجانبه و پیگیری پروژه‌های مشترک اقتصادی، فناوری و تجاری از دیگر برنامه‌‎های شمخانی در روسیه خواهد بود. سرمایه‌گذاری روسیه در راه گذر شمال- جنوب، صنعت نفت، فولاد، مبادلات بانکی، تکمیل شدن روند پیوستن ایران به شانگهای و همکاری در قالب «بریکس» ازجمله دیگر موضوعات قابل بررسی از سوی مقام های ایرانی و روسی خواهد بود.

بهره سخن

همکاری موفق مشترک ایران و روسیه در موضوعاتی همچون مذاکرات هسته‌ای، بحران سوریه، بازارهای انرژی، تبادلات اطلاعاتی، انتقال فناوری‌های دفاعی و ... سبب افزایش اعتماد میان دو کشور خواهد شد. سفر شمخانی به مسکو و مذاکره بر سر پرونده‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی جلوه‌ای از گسترش سطح روابط راهبردی دو کشور در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، نظامی، اقتصای و فرهنگی است.

برای روسیه بسیار حائز اهمیت است نوع تعامل با ایران به الگویی موفق برای بازتعریف و گسترش روابط با کشورهای منطقه غرب آسیا بدل شود. قراردادهای اخیر روسیه با پادشاهی سعودی و امارات عربی متحده در زمینه نظامی، هسته‌ای، فناوری‌های جدید و انرژی نشان دهنده اهمیت نوع روابط و آینده همکاری‌های ایران و روسیه در زمینه‌های راهبردی است.