تنش بین عربستان و امارات بر سر نفت و جنگ یمن
چند ماه پیش که ابوظبی میزبان سران کشورهای خاورمیانه بود غیبت یک نفر کاملاً به چشم می‌آمد: محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی. یک ماه قبل‌تر از نشست ابوظبی که در ماه ژانویه برگزار شد مقام‌های ارشد امارات از حضور در نشست چین-جهان عرب در ریاض خودداری کرده بودند.
به گزارش راهبرد معاصر مقام‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس به روزنامه وال‌استریت‌ژورنال گفته‌اند عدم حضور «شیخ محمد بن زاید آل نهیان»، رئیس امارات و محمد بن سلمان در مراسم‌هایی به میزبانی یکدیگر اقدامی عمدی بوده و نشان‌دهنده شکاف‌های در حال گسترش میان امارات متحده عربی و عربستان سعودی است.
به نوشته این روزنامه، امارات و عربستان با آنکه هنوز هم متحد یکدیگر محسوب می‌شوند در چندین زمینه با یکدیگر اختلاف نظرهایی دارند که در رقابت‌های دو کشور برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش نفوذ در بازارهای جهانی نفت و همچنین اختلاف‌ها بر سر مسیر حرکت جنگ یمن ریشه دارد.
مطابق تحلیل وال‌استریت‌ژورنال، این اختلاف‌ها که زمانی تنها به محافل پشت‌پرده محدود می‌شدند به مرور حالت علنی‌تر به خود گرفته‌اند و خطر بازآرایی اتحادها در منطقه خلیج فارس را، آن هم در بحبوحه تلاش‌های ایران برای افزایش نفوذ در منطقه به همراه دارند.
منابع مطلع می‌گویند «شیخ طحنون بن‌زاید آل نهیان»، مشاور امنیت ملی امارات که از مقام‌های نزدیک به رئیس این کشور به شمار می‌رود بارها برای دیدار با محمد بن سلمان به عربستان سفر کرده اما موفقیتی در کاستن از تنش‌ها نداشته است. دست‌کم یک بار، بعد از نشست ماه ژانویه در ابوظبی، شیخ طحنون اجازه دیدار با بن‌سلمان را پیدا نکرد.
بیشترین اختلاف‌ها بر سر یمن است، جایی که سعودی‌ها و اماراتی‌ها از سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۴ شمسی) در حال رهبری یک ائتلاف نظامی برای مقابله با انصارالله یمن هستند. این جنگ به نابودی زیرساخت‌های یمن و گسترش فقر، بیکاری و گسترش بیماری‌های واگیردار در این کشور فقیر عربی منجر شده است. از زمان آغاز این حملات ده‌ها هزار غیرنظامی یمنی شهید و زخمی شده‌اند.
امارات در سال ۲۰۱۹ بخش اعظم نیروهای زمینی‌اش را از یمن خارج کرد. مقام‌های خلیج فارس به وال‌استریت‌ژورنال گفته‌اند در شرایطی که عربستان سعودی در حال انجام گفت‌وگوهای مستقیم با انصارالله برای پایان دادن به جنگ است، امارات نگران است که رایزنی‌ها درباره آینده یمن کنار گذاشته شود.
مقام‌های مورد استناد وال‌استریت‌ژورنال می‌گویند امارات خواستار حفظ جایگاه راهبردی خود در سواحل جنوبی یمن و قدرت‌افکنی در دریای سرخ است تا بتواند ایمنی مسیرهای دریایی را از بنادرش به سایر نقاط دنیا حفظ کند. امارات مضاف بر این خواستار ایجاد یک پایگاه نظامی و باند فرودگاه در جزیره‌ای در تنگه باب‌المندب در انتهای جنوبی دریای سرخ است.
مقام‌های سعودی در محافل خصوصی با این برنامه‌های امارات مخالفت می‌کنند. عربستانی‌ها معتقدند برنامه اماراتی‌ها بر خلاف اهداف ریاض برای ایمن‌کردن مرز ۸۰۰ مایلی آنها و جلوگیری از حملات پهپادی و موشکی انصارالله است.
مقام‌های خلیج فارس می‌گویند سعودی‌ها نیروهای سودانی ائتلاف عربی را در نواحی نزدیک عملیات‌های اماراتی‌ها مستقر کرده‌اند. اماراتی‌ها این اقدام عربستان را تاکتیکی برای ارعاب خودشان تلقی می‌کنند.
در ماه دسامبر وقتی که شیخ محمد از حضور در نشست ریاض خودداری کرد مقام‌های سعودی آن را نشانه ناخرسندی امارات از تشدید رقابت‌ها در یمن تفسیر کردند. در آن نشست، به جای شیخ محمد، حاکم فجیره حضور داشت.
عربستان و امارات به عنوان دو تولیدکننده بزرگ نفت در جهان، اختلافاتی هم بر سر مسائل انرژی دارند. در داخل اوپک، امارات موظف است با ظرفیتی بسیار کمتر از آنچه به آن توانمند است نفت تولید کند. امارات از مدت‌ها پیش خواستار افزایش میزان تولید خود شده اما عربستان با این موضوع مخالفت کرده است.
اکنون، مقام‌های اماراتی گفته‌اند این کشور در حال انجام رایزنی‌های داخلی برای خروج از اوپک است. این اقدام می‌تواند این کارتل نفتی را با شوک عظیم مواجه کرده و قدرتش را در بازارهای جهانی نفت تضعیف کند.
در اجلاس اوپک‌پلاس که اکتبر گذشته برگزار شد اماراتی‌ها با عربستان درگیر مجادله شدند. در آن جلسه اوپک‌پلاس برای افزایش قیمت نفت تصمیم به کاهش محسوس تولید این محصول گرفت که نارضایتی شدید آمریکا را به همراه داشت.
در ماه‌های قبل از برگزاری جلسه اوپک‌پلاس در مهرماه و در پی تشدید تنش‌ها میان غرب و مسکو به بهانه حمله روسیه به اوکراین، کشورهای اروپایی و آمریکا به دنبال افزایش تولید کشورهای صادرکننده نفت و گاز بودند تا به نوعی با کاهش صادرات انرژی روسیه مقابله و بر بحران انرژی خود غلبه کنند. با وجود این، تصمیم نهایی اوپک‌پلاس برای کاهش تولید نفت ضربه عظیمی به این تلاش‌ها وارد کرد.
اوپک پلاس در جلسه ماه مهرماه خود با کاهش تولید ۲ میلیون بشکه در روز در ماه نوامبر موافقت کرده بود. این کاهش، بزرگ ترین کاهش تولید از زمان همه گیری کرونا بود و در آن زمان پیش‌بینی می‌شد ممکن است قیمت نفت را که در سه ماه قبل‌تر به علت رکود اقتصادی در جهان، افزایش نرخ بهره آمریکا و تقویت دلار، از ۱۲۰ دلار در هر بشکه کاهش یافته بود، تقویت کند.
دولت بایدن ماه‌هاست که تلاش می‌کند با لابی‌گری، عربستان سعودی را وادار به تولید نفت بیشتر کند و در همین راستا در ماه ژوئیه سفری ناموفق به عربستان سعودی داشت. تصمیم اوپک‌پلاس به لفاظی‌های تند مقام‌های دولت آمریکا منجر شد که علناً گفتند اقداماتی را برای تنبیه عربستان در نظر خواهند گرفت.
روزنامه وال‌استریت‌ژورنال نوشته امارات در محافل علنی از اقدام اوپک‌پلاس حمایت کرد اما مقام‌های سعودی می‌گویند اماراتی‌ها در جلسات پشت پرده به آنها گفتند که همراستا با درخواست واشنگتن خواستار تولید بیشتر نفت هستند. عربستان این درخواست را رد کرد. از آن زمان به بعد، امارات تلاش‌هایی را برای موافقت اوپک پلاس جهت تولید بیشتر نفت آغاز کرده است.
یک تحلیلگر مسائل غرب آسیا به روزنامه وال‌استریت‌ژورنال گفته اماراتی‌ها از اینکه عربستان دارد بر خلاف منافع آنها اقدام می‌کند نگران هستند. در مقابل، سعودی‌ها هم از اماراتی که سلطه عربستان در خلیج فارس را به خطر می‌اندازد نگرانند.
سال ۲۰۱۹ هنگامی که امارات نیروهایش را از یمن خارج کرد عربستان سعودی احساس تنهایی کرد. توافق امارات برای آشکارسازی روابط با رژیم اسرائیل اقدامی بود که اختلافات میان ریاض-ابوظبی را حتی شدیدتر کرد.
به نوشته وال‌استریت‌ژورنال، به نظر می‌رسد شکاف‌های میان دو کشور از سال ۲۰۱۸ و بعد از قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول آغاز شد. اماراتی‌ها از آن زمان به بعد متوجه شدند باید در نوع روابطشان با محمد بن سلمان تجدید نظر کنند.
مطابق این گزارش، اختلاف میان عربستان سعودی و امارات البته به اندازه اختلاف قطر با همسایگانش جدی نیست. سعودی‌ها و اماراتی‌ها کماکان به مشارکت در رزمایش‌های مشترک ادامه می‌دهند اما به نظر می‌رسد ماه عسل همسویی‌های تمام‌عیارشان به پایان رسیده باشد./فارس