سفر آتی «سلطان عمان» به ایران، گامی در جهت تقویت مناسبات تهران-مسقط
یکشنبه پیش رو قرار است «هیثم بن طارق» سلطان عمان در نخستین سفرش و در پاسخ به دعوت رئیسی به تهران بیاید و برخی از تحلیلگران این سفر را گامی مهم در راستای تقویت روابط رو به رشد ایران و عمان عنوان می‌کنند.
به گزارش راهبرد معاصر، قرار است روز یکشنبه هفتم خرداد ماه، سلطان «هیثم بن طارق آل سعید» سلطان عمان در پاسخ به دعوت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور و به منظور انجام سفری ۲ روزه به تهران بیاید. آنگونه که پیش از این حسین امیرعبداللهیان اعلام کرده بود اسنادی برای این سفر آماده شده و قرار است در سفر مذکور به امضا برسد.
براساس اعلام دیوان سلطنت عمان، «شهاب بن طارق آل سعید» معاون نخست وزیر در امور دفاعی، «خالد بن هلال البوسعیدی» وزیر دیوان سلطنت، «سلطان بن محمد النعمانی» وزیر دفتر سلطانی، «بدر بن حمد البوسعیدی» وزیر خارجه، «سلطان بن سالم الحبسی» وزیر دارایی، «حمد بن سعید العوفی» رئیس دفتر ویژه پادشاهی، «عبدالسلام بن محمد المرشدی» رئیس سازمان سرمایه‌گذاری، «قیس بن محمد الیوسف» وزیر صنعت و تجارت، «سالم بن ناصر العوفی» وزیر نیرو و معدن و «عبدالله بن خمیس الرئیسی» رئیس ستاد نیروهای مسلح سلطان عمان را در این سفر همراهی می‌کنند.
در بیانیه دیوان سلطنت عمان آمده است: در راستای تقویت دوستی بین سلطان نشین عمان و جمهوری اسلامی ایران و در راستای تحکیم روابط شاخص و حسن همجواری و در راستای پاسخ به دعوت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، سلطان سفری ۲ روزه به ایران خواهد داشت که از روز یکشنبه ۲۸ ماه می سال ۲۰۲۳ خواهد بود.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در سفر ششم دی ماه ۱۴۰۱ به مسقط اعلام کرده بود که حامل پیام آیت‌الله رئیسی برای سلطان عمان است و سلطان عمان هم یک روز بعد (هفتم دی ماه ۱۴۰۱) در دیدار امیرعبداللهیان و در پاسخ به دعوت آیت‌الله رئیسی ابراز امیدواری کرد در آینده نزدیک به ایران سفر کند و موضوعات در دستورکار مناسبات دو کشور بیش از پیش توسعه یابد.
در همین ارتباط نیز «علی علیزاده» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس پس از حضور امیرعبداللهیان در نشست این کمیسیون در اسفند ماه سال گذشته گفته بود: «آقای امیرعبداللهیان در جلسه امروز درباره مذاکرات هسته‌ای گفت، مقامات عمانی اخیراً بارها تمایل خود را برای ایفای نقش میانجیگری بین ایران و آمریکا برای به سرانجام رساندن مذاکرات هسته‌ای بیان کرده‌اند، در همین راستا پادشاه این کشور اعلام کرده است که در تلاش است با پیام‌هایی که بین مقامات ایران و آمریکا تبادل می‌کند، در آینده‌ای نزدیک و با خبری خوش به ایران سفر کند.»
انجام سفر سلطان عمان به تهران از جمله موضوعات در دستورکار وزرای خارجه در این مدت بود و در رایزنی‌های تلفنی انجام شده در سال جدید در این باره بحث و تبادل نظر شد. آنچنانکه حسین امیرعبداللهیان پنجشنبه شب سوم فروردین ماه سالجاری در گفت‌وگوی تلفنی با همتای عمانی، هماهنگی‌های مرتبط با سفر سلطان عمان به تهران را انجام داد و هفت روز بعد (دهم فروردین ماه) نیز دو وزیر خارجه دوباره تلفنی گفتوگو کردند و امیرعبداللهیان با بیان اینکه عمان همواره همسایه و دوست قابل اعتمادی برای ایران است، افزود: مناسبات رو به رشد دو کشور با سفر هیثم بن طارق سلطان عمان به تهران تقویت و تحکیم خواهد شد.
اردیبهشت ماه نیز وزیر امور خارجه سفری به مسقط داشت و ششم اردیبهشت ماه در این سفر و در جمع خبرنگاران گفت: در حوزه انرژی پیشرفت‌های بسیار خوبی داشتیم و همکاری‌ها رو به رشد است و همچنین در زمینه تجارت، اقتصاد و سرمایه گذاری اتفاقات بسیار خوبی رقم خورده است که امیدواریم در سفر آینده سلطان عمان به تهران، بتوانیم این پروژه‌ها را تکمیل کنیم، همکاران ما در حال آماده کردن اسنادی در این خصوص هستند که در جریان این سفر امضا شود. وزیر خارجه همچنین گفت: عمان همواره علاقه‌مند است که گفتوگو برای لغو تحریم‌ها به سرانجام مطلوبی برسد. ایده‌هایی در این رابطه مطرح بود که این ایده‌ها را دریافت کردیم و از نقش سازنده و نیات صادقانه سلطان عمان در این موضوع تشکر می‌کنیم.
* سفر رئیسی به مسقط
سلطان عمان دوم خرداد ماه ۱۴۰۱ در مسقط میزبان آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی بود که در پاسخ به دعوت سلطان هیثم بن طارق آل سعید سفری یک روزه به مسقط داشت. «هیثم بن طارق آل سعید» سلطان عمان پس از استقبال رسمی از رئیس جمهور ایران در کاخ العلم، با وی به گفتوگو نشست. در این سفر ۱۲ سند همکاری در حوزه‌های انرژی، سیاسی، حمل و نقل، همکاری‌های دیپلماتیک، روابط تجاری و اقتصادی، علمی، محیط زیست و ورزشی بود توسط وزرای امور خارجه، صنعت، معدن و تجارت، نفت، راه و شهرسازی و رئیس سازمان توسعه تجارت کشورمان و همتایان عمانی آنها به امضا رسید. در این سفر همچنین بیانیه مشترکی از سوی دو طرف صادر شد.
سفر روز یکشنبه به تهران، نخستین سفر سلطان هیثم بن طارق به ایران بعد از تصدی این سمت است. سلطان قابوس سلطان فقید عمان در مرداد ۱۳۸۸ و همچنین در شهریور ۱۳۹۲ به تهران سفر کرد و حسن روحانی رئیس جمهور سابق نیز در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۵ به مسقط رفت. دی ماه ۱۳۹۸ سلطان قابوس بعد از پنج دهه سلطنت درگذشت و براساس وصیت او، هیثم بن طارق به عنوان سلطان جدید عمان منصوب شد. محمدجواد ظریف وزیر سابق امور خارجه به نمایندگی از دولت و ملت ایران برای شرکت در مراسم گرامیداشت سلطان فقید عمان به مسقط سفر و ۲۲ دی ماه ۱۳۹۸ با سلطان هیثم بن طارق دیدار کرد.
* میانجیگری‌های عمان
سفر سلطان عمان به تهران در حالی انجام می‌شود که عمان همواره در این سال‌ها نقش میانجی را در مناسبات ایران با برخی کشورها ایفا کرده، از میانجیگری در خصوص مسائل موجود بین ایران و آمریکا از جمله تبادل زندانیان تا میزبانی سه دور مذاکرات بین ایران و عربستان در سال گذشته که در نهایت به توافق ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری مناسبات دیپلماتیک در ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ در پکن انجامید. علاوه بر این، مسقط همچنین میزبان یک دور مذاکرات هیأت‌های سیاسی و نظامی ایران و اوکراین درباره ادعای اوکراین مبنی بر استفاده از پهپادهای ایرانی توسط روسیه در جنگ اوکراین بود.
در مناسبات بحرین و ایران نیز باز عمانی‌ها نقش آفرینی کردند. البته از ابتدا اعلام نشد که عمان هم در این جا ایفای نقش کرده و امیرعبداللهیان برای نخستین بار در نهم بهمن ماه ۱۴۰۱ در نشست خبری مشترک با همتای قطری در تهران گفت: «در مورد بحرین از طریق یک واسطه تبادل پیام‌ها بین دو کشور جریان دارد. معتقدیم اکنون در شرایطی هستیم که از مرحله گفتوگو به خوبی عبور می‌کنیم و باید وارد گام و مرحله بعدی که همکاری‌های پایدار است، بشویم.» امیرعبداللهیان پس از آن در گفت‌وگویی با شبکه الجزیره در این باره گفت: در سفری که در هفته‌های گذشته سلطان عمان به بحرین داشتند، گفت‌وگوهایی در خصوص وضعیت بین جمهوری اسلامی ایران و بحرین در سطح سران عمان و بحرین انجام شد. بعد از بازگشت جناب سلطان از منامه، وزیر امور خارجه عمان با من گفتوگو کرد و از ابتکار سلطان برای پیشرفت مناسبات و حل موانعی که در مسیر مناسبات تهران و منامه وجود دارد، سخن گفتند. ما توافق کردیم در گام اول -صرفا- برای بازدید از سفارتخانه‌ها و اماکن دیپلماتیک دو کشور هیأت‌های فنی را اعزام کنیم. طبعاً هیأت ما به منامه رفت؛ البته مورد استقبال قرار گرفتند و با هماهنگی‌های طرف عمانی توانستند وظایف فنی خودشان را در موضوع بازدید از سفارتخانه و اماکن دیپلماتیک انجام دهند.ما همواره از روابط طبیعی بین تهران و منامه استقبال کرده‌ایم؛ اما از طریق سلطان عمان و از مجاری دیپلماتیک موانعی که در این مسیر وجود دارد را بیان کرده‌ایم. ایده‌هایی را طرف بحرینی مطرح کرده است. در حال دیالوگ و رایزنی‌های غیرمستقیم از طریق سلطان عمان در این موضوع هستیم. امیدوار هستیم که نسبت به هر آنچه که موانع عادی شدن روابط دو کشور است، دولت بحرین توجه بیشتری را به عمل آورد. طبعاً چنانچه آن موانع از میان برداشته شود، بازگشت روابط دو کشور به حالت طبیعی دست یافتنی خواهد بود.
بعد از توافق اخیر ایران و عربستان نیز اخباری مطرح شد در خصوص تلاش عمان برای افزایش سطح مناسبات ایران و مصر و در همین راستا منابع دیپلماتیک روز سه‌شنبه دوم خرداد ماه به روزنامه «العربی الجدید» خبر دادند که سلطان عمان در دیدار اخیر خود با رئیس‌جمهور مصر در قاهره با او درباره روابط تهران و قاهره گفتوگو کرده و قاهره اکنون آماده ارتقای سطح روابط با ایران است. پایگاه نشنال هم یک روز بعد (چهارشنبه) سوم خرداد ماه به نقل از مقام‌های مصری گزارش داد ایران و مصر ظرف چند ماه آینده به عنوان بخشی از روند عادی‌سازی روابط اقدام به تبادل سفیر خواهند کرد و بر سر دیدار «عبدالفتاح السیسی»، رئیس‌جمهور مصر و «سید ابراهیم رئیسی»، رئیس‌جمهور ایران توافق کلی حاصل شده است.
* نقش مثبت عمان در مناسبات ایران با کشورهای مختلف
در همین ارتباط «صباح زنگنه» تحلیلگر مسائل منطقه غرب آسیا در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری فارس درباره سفر سلطان هیثم بن طارق سلطان عمان به تهران به روابط دیرینه ایران و عمان اشاره کرد و گفت: ۲ کشور ایران و سلطنت عمان از قدیم روابط دوستانه‌ای داشتند و دارند و سفر سلطان عمان به تهران اولین سفر ایشان به ایران خواهد بود و طبعا با بررسی‌هایی که به عمل آوردند و ارزش و اهمیتی که برای جمهوری اسلامی ایران قائلند، به این سفر به عنوان گام جدید و حرکتی جدید نگاه می‌شود که بتوانند روابط را همچنان در سطح خوب و عالی و رو به توسعه حفظ کنند.
وی به نقش عمان در مناسبات سیاسی ایران با کشورهای مختلف از جمله عربستان، آمریکا و در حال حاضر مصر اشاره و این نقش را مثبت خواند و گفت: در این سفر علاوه بر توسعه روابط دوجانبه به نظر می‌رسد بحث آزاد کردن زندانیان بین ایران و آمریکا یا اروپا که موضوعی انساندوستانه است و همچنین روابط ایران و مصر و افزایش سطح این روابط یکی از مباحثی باشد که به آن پرداخته خواهد شد.
زنگنه ادامه داد: سفیر عمان در قاهره هم نسبت به این موضوع اشاراتی داشته است و با توجه به سیاست‌های کلی که جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کرده، در اصلاح روابط با همسایگان و با کشورهای اسلامی، احتمال می‌رود شاهد تحولی در این زمینه هم باشیم.
وی به جایگاه مهم مصر در منطقه و جهان اسلام اشاره کرد و در عین حال یادآور شد: علیرغم این جایگاه ولی نباید خیلی با ذوق زدگی نسبت به بازگشت روابط نگاه کنیم و باید با تدبیر و ملاحظه کار را پیش برد.
این تحلیلگر مسائل غرب آسیا به فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری در جمع مدیران ارشد وزارت امور خارجه و رؤسای نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور و علائم مثبت و راهنمایی‌های راهگشای ایشان اشاره و خاطرنشان کرد: این راهنمایی‌ها و فرمایشات را می‌توان شامل رفع و رجوع مسائل با کشورهایی مثل مصر و دیگر کشورها تلقی کرد.
* ادامه تلاش‌های برخی وزرای خارجه و مقامات عالیرتبه کشورها
گرچه سفر عمان در پاسخ به دعوت آیت‌الله رئیسی و عملا سفری دوجانبه است، ولی در این میان برخی تحلیلگران عنوان می‌کنند که به احتمال زیاد سلطان عمان در این سفر حامل پیام از سوی آمریکا درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها خواهد بود. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه روز (پنجشنبه) چهارم خرداد ماه و در مرقد مطهر حضرت امام خمینی (ره) با بیان اینکه تبادل پیام‌ها به صورت غیرمستقیم بین ایران و طرف‌های مذاکره کننده ادامه دارد، گفت: ماه‌ها مذاکره کردیم نه برای مذاکره؛ هفته‌ها هم هست که به صورت غیرمستقیم تبادل پیام‌ها ادامه دارد، به موازات آن تلاش‌های برخی وزرای خارجه و مقامات عالیرتبه کشورها برای اینکه آنچه در این مذاکرات ماه‌ها تلاش و پیگیری، تبدیل به یک سند اولیه شده، به مرحله جمع‌بندی برسد. طبعا تصمیم دولت ما و برنامه کار وزارت امور خارجه این است که هر مقداری که بازگشت همه طرف‌ها و پایبندی آنها به برجام می‌تواند تاثیر داشته باشد، چنانچه طرف های مقابل به نقطه پایانی جمع بندی برسند و ما برای رسیدن به این نقطه تلاش‌های متنوعی را در دستورکار داریم.
وزیر خارجه یادآور شد: برای اینکه با روح و روان مردم و افکار عمومی بازی نشود، خیلی ضرورتی نمی‌بینیم که بخواهیم مرحله به مرحله و لحظه به لحظه در تیتر خبر بگوییم که الان در چه نقطه‌ای قرار داریم، ولی حتما به وظیفه خود برای لغو تحریم‌ها از مسیر مذاکره و دیپلماسی با رعایت خطوط قرمز خود ادامه می‌دهیم.پیشرفت‌های خوبی هم حاصل شده است و امیدوارم به نقطه‌ای برسیم که بتوانیم نتایج روشنی را به دست بیاوریم و افکار عمومی را در جریان آن قرار بدهیم.
در همین خصوص صباح زنگنه درباره اینکه آیا در این سفر به موضوع مذاکرات رفع تحریم‌ها نیز پرداخته خواهد شد؟ گفت: به نظر می‌رسد مهمترین موضوع در این سفر بحث زندانیان است. البته چنین موضوعات انساندوستانه‌ای هم می‌تواند فضا را سالم‌تر کند و حالت تهاجمی نسبت به طرف مقابل را بهبود ببخشد.
صباح زنگنه همچنین در این گفتوگو به جایگاه عمان و موقعیت ژئوپلتیکی آن اشاره کرد و افزود: عمان هم به لحاظ موقعیت ژئوپلتیکی این کشور از اهمیت برخوردار است و هم به لحاظ برنامه‌های توسعه‌ای فراوانی که سلطان قابوس و بعد هم سلطان هیثم دنبال می‌کند، به توسعه روابط دوجانبه ایران و عمان کمک می‌کند و هر ۲ کشور می‌توانند با نقش‌های مثبت و با ارزش افزوده بالایی کار را پیش ببرند.
در همین خصوص نیز «علی نجفی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسقط در گفت‌وگویی با خبرگزاری عمان، با بیان اینکه سفر سلطان عمان به تهران و دیدارش با مقامات عالیرتبه ایرانی شراکت و همکاری ۲ کشور را بیش از پیش افزایش خواهد داد و با ذکر این نکته که سلطنت عمان، جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی ایران دارد، اظهار داشت: علاوه بر روابط و اشتراکات تاریخی، فرهنگی و دینی، چشم انداز گسترده‌ای برای ارتقای همکاری‌های سیاسی، اقتصادی، بین‌المللی و منطقه‌ای بین ۲ کشور وجود دارد.
وی گفت که جمهوری اسلامی ایران همواره از نقش متوازن و تاثیرگذار عمان در منطقه و جهان استقبال می‌کند و افزود: اعتماد متقابلی در سطوح بالای ۲ کشور وجود دارد و ما همواره از ابتکارات خردمندانه و خیرخواهانه عمان استقبال کرده‌ایم./ فارس