عنوان شد که این توافق در سفر دو روزه هیئت آمریکایی به آنکارا حاصل شده و بزودی عملیاتی خواهد شد.
طرفین ماجرا چه می‌گویند؟
وزارت دفاع ترکیه نیز در همین خصوص با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد که طرفین درباره تاسیس «مرکز عملیات مشترک» در ترکیه در کوتاهترین زمان به منظور اجرای نخستین تدابیر برای ایجاد منطقه امن و ایجاد هماهنگی میان ترکیه و آمریکا در این راستا به توافق دست یافته‌اند.
همچنین درباره تبدیل منطقه امن به یک گذرگاه صلح و اتخاذ تدابیر لازم به منظور بازگشت سوری‌هایی که از خانه خود رانده شده‌اند به کشور خود نیز توافق حاصل شده است.
وزارت دفاع آمریکا نیز در این باره توضیحاتی ارائه داد.
شان رابرتسون، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در پاسخ به پرسش‌های کتبی خبرنگار آناتولی بدون ذکر عبارت «منطقه امن» اعلام کرد: در مذاکرات نظامی این هفته در آنکارا پیرامون راه اندازی ساز و کار امنیتی برای نگرانی‌های مشروع ترکیه به عنوان متحد در ناتو در شمال شرقی سوریه پیشرفت‌هایی حاصل شد. در این راستا در نظر داریم به منظور تداوم طراحی و اجرای یک مرکز عملیات مشترک در ترکیه راه اندازی کنیم. این مرکز به صورت مرحله‌ای تاسیس خواهد شد. آمریکا در حال تسریع برخی اقدامات بوده و در این موارد به رایزنی با ترکیه ادامه خواهد داد.
یک منبع نزدیک به کردها نیز در این باره باس نیوز گفت: منطقه امن از رود فرات در غرب تا مرزهای منطقه کردستان در شرق امتداد دارد.
وی، عمق این منطقه را که بسیار محل بحث بوده، 5 کیلومتر دانست اما همچنین توضیح داد که این مقدار بر اساس بُرد سلاح‌ها نیز متغیر است و افزود «یگانهای مدافع خلق کُرد، از این منطقه بر حسب سلاحی که در اختیار دارند، عقب‌نشینی خواهند کرد».
به گفته این منبع کُرد، اگر بُرد سلاح نیروهای کُرد 15 کیلومتر باشد، باید 15 کیلومتر عقب‌نشینی کنند، اگر 20 کیلومتر و بیشتر باشد، نیز عقب‌نشینی کُردها به همین منوال خواهد بود. ترکیه در کنار کشورهای ائتلاف بین‌المللی، بخشی از مرکز عملیات در این منطقه خواهد بود. این منطقه گذرگاهی برای عبور امن آوارگان سوری خواهد بود، نه محلی برای اسکان آنان و گذرگاه‌های مرزی با شرق فرات ایجاد خواهد شد.
وزارت خارجه سوریه نیز در واکنش به این موضوع اعلام کرد که «به صورت قاطع و مطلق، توافق ترکیه و آمریکای اشغالگر را بر سر ایجاد آنچه منطقه امن نامیده می‌شود، رد می‌کند. این توافق، تجاوز آشکار به حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه و نقض فاحش اصول حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد است.
روسیه در این باره موضع رسانه‌ای نداشته است.
واقعیتهای میدانی
در خصوص این توافق ابهامات زیادی وجود دارد که هنوز به آنها پاسخ داده نشده که در این بخش به برخی از آنها خواهیم پرداخت.
1- مقامات ترک بارها درباره حمله به شمال سوریه و شرق فرات سخن گفته‌اند که در غالب موارد خواسته خود را ورود به عمق 30 تا 40 کیلومتری در شمال سوریه و با عرض جغرافیایی کل مرزهای جنوبی در شرق فرات خوانده‌اند که حدود 400 کیلومتر می‌شود. اما مقامات آمریکا تاکید بر نفوذ به عمق بین 10 تا 15 کیلومتری داشته‌اند که درباره این اختلاف هنوز اطلاعاتی منتشر نشده است. آمریکا مایل نیست ترکیه به مناطقی از جمله کوبانی(عین العرب) و قامیشلی که پایگاه‌های آمریکایی دارند و کردهای تحت حمایتش مشغول فعالیت هستند حمله کند. ضمن اینکه پ ک ک و ی پ گ نفوذ ترکیه را تنها تا 5 کیلومتر مجاز شمرده‌اند.
2- ترکیه بارها عنوان کرده که در منطقه مورد نظر آنکارا در شمال سوریه هیچ نیروی کردی نباید حضور داشته باشد و ضمن اخراج نیروهای ی پ گ از این منطقه، تسلیحات سنگین آنها نیز باید به طرف آمریکایی تحویل داده شود. آمریکا اما با این نظر مخالف است که هیچ نیروی کردی در آن حضور نداشته باشد. همچنین تا چند روز گذشته نیز به تسلیح کردها با انواع تسلیحات سبک و سنگین تحت عنوان مبارزه کردها با داعش مبادرت ورزیده که نشان می‌دهد که خلع سلاح این گروه اعتقاد چندانی ندارد.
3- ترکیه خواستار ایجاد امنیت در این منطقه با استفاده از نیروهای ترکی و حداکثر به صورت مشترک با آمریکاست. طرف آمریکایی اما عنوان می‌کند که در این منطقه باید نیروهای بین‌المللی به عنوان حافظ صلح حضور داشته باشند و با مصوبه سازمان ملل باشد. اما سازمان ملل برای اعزام نیروهای حافظ صلح به کشورهای جنگی تحفظ بالایی داشته و معمولاً اقدام به این کار نمی‌کند. همچنین کشورهای مهم و تاثیر گذار در سوریه مانند ایران و روسیه نیز حاضر به اعزام نیرو به عنوان حافظ صلح در این منطقه نمی‌شوند زیرا قواعد بازی را خودشان ترسیم نکرده‌اند و با طرف کرد و ترک روابط متناسبی برقرار کرده‌اند.
4- درباره روند انتقال آوارگان نیز اختلافات جدی وجود دارد و در حالیکه ترکیه اصرار به ایجاد منطقه امن برای انتقال 3.5 میلیون آواره سوری دارد، آمریکا و کردها مخالف این حجم از جابجایی هستند به علاوه اینکه غالب آوارگان عرب هستند و این منطقه کردی بوده و بیم تغییر جمعیتی در آن می‌رود.
کارشناسان ترک چه می‌گویند؟
ارصلان بلوت یکی از کارشناسان برجسته سیاسی ترکیه در این خصوص نکات قابل توجهی را بیان کرده است. از نظر وی هدف اعلامی آمریکا درباره این توافق تنها مبارزه با داعش عنوان شده و نه گروه دیگری.
همچنین در بیانیه صادره از سوی آمریکا درباره پاکسازی منطقه از گروه‌های کردی ی پ گ و تسلیم تسلیحات آنها کوچکترین سخنی به میان نیامده که این موضوع پیامی برای کردهاست: هدف ما نرم کردن ترکیه به صورت گام به گام است و شما نگران نباشید.
بیانیه دمشق مبنی بر رد صریح این توافقنامه و اشغالی خواندن هر گونه ورود به شمال سوریه، مقبولیت و مشروعیت بین‌المللی این توافقنامه را منتفی کرده و سازمان ملل نیز آن را تصویب نخواهد کرد. بر این اساس استفاده از نیروهای حافظ صلح بین‌المللی نبوده و پس از ورود نیز باید به سرعت منطقه را تحویل افراد بومی یا دولت مرکزی داد.
آمریکا در شمال سوریه با ایجاد پایگاه و نیز تسلیح کردها و نیز داعش اقدامات غیر قانونی و نامشروعی را از نظر حقوق بین‌المللی مرتکب شده و ترکیه برای حمله به همسایه خود در اقدامی غیر قانونی با آمریکا متحد شده است.
پروفسور حسن اونال نیز در این خصوص گفت: اگر توافق مذکور مانند منبج باشد که حاصل آن گشت زنی‌های طولانی در اطراف منطقه شد، به صورت جدی با تاکتیک سرگرمی ترکیه از سوی آمریکا روبرو هستیم که نتیجه‌ای برایمان به همراه نداشته و این پرونده نیز به پرونده‌های قبلی همچون منبج اضافه خواهد شد.
همچنین درباره مرکز عملیات مشترک سوالات زیادی وجود دارد از جمله اینکه ماموریت این مرکز چیست؟ کجا دایر خواهد شد؟ آیا از این مرکز جنگنده‌های آمریکایی و ترک در شمال سوریه عملیات خواهند داشت؟ اگر این طور باشد با یک ائتلاف جدید روبرو خواهیم بود.
آیا ما در حال ساختن یک دولت خودساخته از ارتش آزاد سوریه هستیم؟ آیا دولتی خودمختار در شمال سوریه شکل نخواهد گرفت؟ آیا این منطقه در آینده به صورت یکپارچه در اختیار پ ک ک و پ ی د قرار نخواهد گرفت؟ این موارد به سود منافع ملی ترکیه نخواهد بود.
ما باید اختلافات خود با دمشق را پایان دهیم، با این توافق آیا در این مسیر خواهیم بود؟ آیا از نظر قوانین بین‌المللی بعدها مجبور به خروج از این منطقه نخواهیم بود؟ ما در آینده برای ساخت سوریه می‌توانیم نقش آفرین باشیم؟
ورود 90 نظامی آمریکایی به ترکیه
روز گذشته اعلام شد که 90 نفر از نیروهای نظامی آمریکایی در چارچوب توافق ترکیه و آمریکا برای ایجاد مرکز عملیات مشترک وارد استان مرزی شانلی اورفا شده‌اند.
همزمان با ورود این نیروها اخبر غیر رسمی از برپایی مرکز عملیات مشترک در استان شانلی اورفا خبر می‌دهند.
اخطار وزیر دفاع ترکیه به طرف آمریکایی و نگرانی از سناریوی اتلاف وقت
در همین باره خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه روز گذشته با اشاره به راه اندازی مرکز فرماندهی مشترک گفت: اقداماتی برای انجام عملیات در روزهای آینده آغاز خواهد شد.
وی تاکید کرد در صورت بروز برخی مشکلات در همکاری آنکارا-واشنگتن برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه، طرح‌های بعدی اجرا خواهد شد و اگر این موضوع به این شکل ادامه نیابد طرح‌های دیگری داریم و آن موقع به طور یک جانبه وارد عمل خواهیم شد.
وزیر دفاع ترکیه در مورد عمق منطقه امن در شمال سوریه نیز گفت: ما همواره اعلام کردیم که یک عمق 30 الی 40 متری برای تشکیل این منطقه امن نیاز است. این موضوع توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز مطرح شده است.
اخطار وزیر دفاع ترکیه به طرف آمریکایی نشان می‌دهد که آنها نگران تکرار سناریوی آمریکایی اتلاف وقت هستند.
تکرار سرنوشت توافق منبج؟
خرداد ماه سال جاری، ترکیه اعلام کرد که با آمریکا درباره منبج به توافق رسیده‌اند که بر اساس آن
1 -نیروهای یگانهای مدافع خلق ظرف 30 روز منبج را ترک کنند
2- اداره شهر توسط ترکیه و آمریکا به مدت 45 روز بصورت مشترک
3- تشکیل اداره محلی دو ماه پس از اجرایی شدن توافق
با گذشت دو ماه از این توافق، تنها شاهد گشت زنی مشترک نیروهای نظامی ترکیه و آمریکا در اطراف منبج بوده‌ایم و اتفاق خاصی نیز در این منطقه رخ نداد. نه کردها از آنجا خارج شدند و نه تسلیحاتشان را تحویل دادند و نه اینکه دولت محلی شکل گرفت.
کارشناسان ترک از این موضوع به عنوان اداره ترکیه به روش معطل کردن طرف مقابل یاد می‌کنند که در آن کشوری که اراده انجام کاری را دارد که مطابق میل آمریکا نیست وارد پروسه‌ای چند ماهه و چند ساله می‌شود.
نتیجه گیری
ترکیه طی ماه‌های اخیر آمادگی خود را برای حمله به شمال سوریه افزایش داده که عبارتست از افزایش تعداد نیرو و تسلیحات سنگین در مرز سوریه. مقامات این کشور نیز افکار عمومی را برای حمله آماده کرده‌اند.
آخرین نمونه آن رجب طیب اردوغان بود که با اشاره به توافق ترکیه با آمریکایی‌ها بر سر ایجاد منطقه امن در شمال سوریه به همراه تاسیس یک مرکز عملیات مشترک و اشاره به جنگ‌های منجر به پیروزی ترکیه در طول تاریخ در ماه آگوست(ماه جاری میلادی) اعلام کرده بود که به زودی به شرق فرات حمله خواهد کرد.
در این بین آمریکا که با کردهای این منطقه ارتباط خوبی داشته و تحت عنوان مقابله با داعش به آنها تجهیزات زیادی رسانده و برای آنها پایگاه‌هایی تاسیس کرده، مایل نیست آنها را در مقابل حمله ترکیه تنها بگذارد. بر همین اساس تلاش خود را به کار بسته تا این حرکت را کنترل کند.
منبع: تسنیم