مباهله، روز قدرت‌نمایی اسلام

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ 24 ذی الحجه در تقویم مسلمانان یکی از ماندگارترین روزهای تاریخ صدر اسلام است، روزی که قدرت نفوذ دین رحمانی پیامبر اسلام (ص) بر مسیحیان نجران ثابت شد، روزی که از آن با عنوان «روز مباهله» یاد می شود و آیه تطهیر یعنی آیه ۳۳ سوره احزاب و نیز آیه ۶۱ سوره آل عمران در بزرگداشت مقام اهل البیت پیامبر (ص) نازل شد.

جریان مباهله پیامبر با مسیحیان نجران در منابع متعدد شیعه و سنی آمده و نشانه حقانیت و درستی دعوت پیامبر است

مباهله در لغت به معنای نفرین و تضرع، در اصل به معنای واگذاشتن دیگری به عقوبتی از جانب خدا برای اثبات حقانیت و در اصطلاح عملی است که دو یا چند نفر که در موضوع مهم دینی با یکدیگر اختلاف دارند، در جایی جمع شوند تا با اصرار و تضرع به درگاه خداوند، بخواهند آن را که بر باطل است، رسوا و مجازات کند. 

نشانه حقانیت پیامبر (ص)

مفسران و تاریخ نگاران اسلامی از مباهله پیامبر اسلام (ص) با نمایندگان مسیحی‌ ساکن نجران در چنین روزی به عنوان یکی از وقایع مشهور تاریخ اسلام  که نشان دهنده حقانیت دعوت پیامبر (ص) و فضیلت همراهانشان یعنی حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه زهرا (س) و امام حسن و حسین(ع) یاد کرده اند.

باید تأکید کرد، جریان مباهله پیامبر با مسیحیان نجران در منابع متعدد شیعه و سنی آمده و علاوه بر نشانه حقانیت و درستی دعوت پیامبر، مشخص کننده مصادیق تعبیر اهل بیت در آیه تطهیر و همچنین جایگاه رفیع حضرت علی(ع)  در این آیه است.

نزول آیه تطهیر

در منابع شیعه و سنی بسیاری آمده است، روزی که پیامبر خدا (ص) قصد مباهله کردند،‌ عبا بر دوش مبارک انداختند و حضرت اميرالمؤمنين (ع)، فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را در زیر عبای مبارک جمع کردند و گفتند: پروردگارا! هر پیغمبری را اهل بیتی بوده است که مخصوص ترین خلق به او بوده‌اند. خداوندا! اینها اهل بیت من هستند. پس شک و گناه را از ایشان برطرف کن و ایشان را پاک کن.

در این هنگام جبرئیل نازل شد و آیه تطهیر را در شأن ایشان فرود آورد: «إِنَّمَا یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَیطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً» جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند.

ماجرا چه بود؟

پس از فتح مکه، طائف و مسلمان شدن اهالی یمن و عمان، تقریباً تمامی مناطق جزیرة العرب در پوشش نظام اسلامی پیامبر(ص) قرار گرفت. با وجود این، اقوام، قبایل و طوایفی بودند که همچنان در برابر اسلام تسلیم نشدند یا حتی دشمنی و فتنه‌انگیزی می‌کردند. نجران که مسیحیان مقیم آن با پشتیبانی‌ کشورهای مسیحی شمال آفریقا و قیصر روم ادامه حیات می‌داد، جزو همین گروه ها بودند.

پیامبر(ص) برای بزرگان این منطقه نامه‌هایی ارسال کرد و از آنها خواست اسلام بیاورند یا جزیه بپردازند. سران مسیحی نجران مشورت کردند و درنهایت هیچ یک از پیشنهادهای رسول خدا (ص) را نپذیرفتند و برای رفع این معضل عازم مدینه منوره شدند تا با رسول خدا (ص) گفت‌وگو کنند و راه حلی بیابند. آنها در ابتدا به‌دلیل اینکه با لباس های فاخر و تزئینات آمدند، استقبال نشدند و در ادامه، با راهنمایی حضرت علی(ع) لباس و ظاهر خود را تغییر دادند و با وضع ساده و عادی با پیامبر گفت‌وگو کردند.

پیامبر (ص) درباره توحید و شرک، نحوه آفرینش حضرت عیسی و ارتباط وی با خدا و باطل دانستن عقاید مسیحیان با آنها گفت‌وگو کردند، اما سران نجران گفتار آن حضرت را نپذیرفتند، بر عقاید باطل خویش اصرار داشتند و برای فرار از پذیرش حق پیشنهاد «مباهله» کردند. 

اینجاست که خداوند متعال آیه نازل کرد «هر کس با تو درباره عیسی در مقام مجادله برآید، بعد از آنکه به احوال او آگاهی یافتی، بگو بیایید ما و شما فرزندان و زنان و کسانی را که به منزله خودمان هستند بخوانیم، سپس به مباهله برخیزیم تا دروغگویان (و کافران) را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازیم». 

حقانیت دعوت

سران نجران پیش از رسیدن به مکان مباهله به یکدیگر گفتند، اگر رسول خدا (ص) با فرماندهان و یارانش به مباهله آمد، معلوم است مقاصد دنیوی دارد، از رسالت و نبوتش خبری نیست و باید با وی مباهله کرد. اما اگر با فرزندان و اهل بیت خود برای این کار اقدام کرد،  مقاصد دنیوی ندارد و قصدش هدایت و راهنمایی انسان‌ها از جهالت، کفر و شرک است. در آن صورت مباهله کردن با او خطرناک است و باید به وی ایمان آورد یا دست‌کم با وی مصالحه کرد.

پیامبر (ص) در موعد مقرر و در میعادگاه مباهله به همراه اهل بیتشان رفتند. چون مسیحیان دیدند پیامبر(ص) با اهل بیت خویش برای مباهله آمدند، احساس خطر کردند، از مبارزه و مباهله با آن حضرت منصرف شدند، به آن حضرت پیشنهاد مصالحه کردند و در برابر عظمت و حقانیت دین مبین اسلام سر فرود آوردند. 

این واقعه علاوه بر یکی از معجزات بزرگ پیامبر(ص)، دلیل روشنی بر حقانیت و معصومیت خاندان پاک رسول خدا(ص) است؛ همان که نزول آیه تطهیر را در منزلت و پاکی ایشان نازل کرد.