راهکاری منطقی و ساده برای عبور از بحران پیری جمعیت
راه‌حل منطقی که برای بحران کاهش جمعیت به ذهن همه خطور می‌کند، افزایش میزان باروری و تعداد تولد‌ها است. اما همه چیز به این سادگی نیست چرا که مسأله جمعیت ابعاد مختلفی دارد.
به گزارش راهبرد معاصر، چند سال است که کلید واژه «پیری جمعیت» را زیاد می‌شنویم. انگار دنیا تازه به خودش آمده و دیده که دارد خالی از خنده کودکان می‌شود. برای ما تا امروز بحران جمعیت را شبیه خبر فرارسیدن طوفان یا امکان وقوع زلزله تصویر کرده‌اند. مسأله‌ای که نمی‌دانیم چه زمانی اما بالاخره قرار است اتفاق بیافتد و کشور را در سیاهی تبعات خود ببلعد. از زمان احتمال وقوع سالخوردگی جمعیت در ایران، پژوهش‌ها و تحقیقات زیادی انجام شده تا ابعاد مختلف این مسئله را مورد بررسی قرار دهد. در این بین گذشته از تبیین اهمیت و ضرورت افزایش جمعیت، راه‌حل‌های رسیدن به آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. راه‌هایی روشن و دقیق برای گام‌های بعدی جامعه ایرانی به سمت آینده جوان.
هنوز امید هست!
اخیرا وقتی کارشناسان از پیری جمعیت ایران حرف می‌زنند، آن را حتمی می‌دانند و به‌نظر می‌رسد دیگر هیچ کاری از دستمان برنمی‌آید. در مواردی نیز از اقداماتی که در زمان حال می‌توان انجام داد ناامید شده و به فکر برنامه‌ریزی برای جمعیت سالخورده و صندوق‌های بازنشستگی ورشکسته هستند. برخی نیز اگر راه‌حل‌هایی در چنته داشته باشند که پیش پای ما بگذارند، راه‌حل‌های غیرعلمی و بسیار سخت است. وقتی از ابعاد مختلف مشکل به طور دقیق و علمی باخبر نباشیم، ممکن است راه‌حلی پیشنهاد دهیم که به مذاق جامعه خوش نیاید و تاثیرات فرهنگی مخالف با هدف مدنظر بر جامعه بگذارد. به طور مثال نمی‌توان تنها با تأکید بر اهمیت و گستردگی مشکل ایران در طول ۲۰ سال آینده، به تمام جامعه پیشنهاد فرزندآوری داد.
خبر خوب آنکه پیری جمعیت ایران به روشی ساده قابل حل خواهد بود. طبق پژوهش‌های موسسه تحقیقات جمعیت کشور، اگر نرخ باروری کل کشور را سالی یک دهم درصد افزایش دهیم؛ کشور از بحران پیری عبور خواهد کرد.
درحال حاضر ۷/۵۷ درصد زنان ایران در سن باروری (۱۵ تا ۴۹ ساله) قرار دارند؛ این یعنی بیش از نیمی از جمعیت زنان فرصت باروری دارند و کافیست موانع پیش‌روی آن‌ها برای ازدواج یا فرزندآوری برداشته شود.
چگونه از فرصت به خوبی استفاده کنیم؟
نرخ باروری یعنی تعداد فرزند به ازای هر زن؛ درحال حاضر نرخ باروری ۱.۶ درصد است. اگر بتوان تعداد فرزندان متولد شده به ازای هر زن را تا ۲۰ سال آینده به عدد ۴ رساند، کشور از بحران پیری عبور خواهد کرد و به شرایط مطلوبی خواهد رسید. بنابراین این موضوع که تنها ۷ سال فرصت داریم و پنجره جمعیتی ایران در حال بسته شدن است؛ مفهومی دقیق از شرایط موجود نیست و در وهله اول دانستن این موضوع که ما هنوز فرصت بسیاری برای جبران و گذر از پیری جمعیت داریم، می‌تواند جامعه را برای ادامه راه امیدوار و مصمم کند.
حالا چگونه به نرخ باروری ۴ برسیم؟ این موضوع با تولد ۱ بچه به ازای هر ده زن امکان‌پذیر خواهد بود. به عبارت دیگر اگر ده زن را از اطرافیان خود درنظر بگیریم، هرسال یکی از این ده خانم باید بچه‌دار شود. سال بعد نوبت خانم دیگر از این جامعه ده نفره مدنظر ما خواهد بود و به این‌ترتیب این روش باید تا فرزندآوری هر ده خانم از جامعه‌ای که مثال زده‌ایم، ادامه پیدا کند. بنابراین سهم خانواده‌های ایرانی از حل مشکل جمعیت، افزایش سالانه ۱/۰ درصد نرخ باروری است که تنها با تلاش ده درصد از جامعه به آن خواهیم رسید. این راه‌حل، نتیجه پژوهش‌های موسسه جمعیت است و در گزارشی با عنوان «ایران جوان؛ ضرورتی امکان‌پذیر» در دسترس عموم قرار گرفته‌است.
البته باید این موضوع را درنظر بگیریم که برای پای کار آمدن و حل مشکل نیازمند این هستیم که افراد با توجه به شرایط زندگی و خواست خود یکی از این راه‌ها را انتخاب کنند: ۱. جوانان ازدواج کنند. ازدواج و تشکیل خانواده نوید امکان فرزندآوری در آینده است؛ بنابراین رفع موانع ازدواج و کاهش سن آن تاثیر بسزایی بر افزایش جمعیت خواهد داشت. ۲. افرادی که ازدواج کرده و تاکنون بچه‌دار نشده‌اند؛ اقدام به فرزندآوری کنند. ۳. خانواده‌هایی که دارای فرزند هستند، به تعداد فرزندان خود بیافزایند. اینجاست که رفع موانع ازدواج و حل مشکلات معیشت خانواده‌ها جهت تسهیل فرزندآوری باید دستور کار مسئولان باشد./ فارس