تهدیدهای مهم پیش‌ روی نظام جهانی

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ هفتاد و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در شرایطی در حال برگزاری است که به گفته آنتونیو گوترش دبیرکل این سازمان، جهان پر از چالش است و به نظر می‌آید قادر به مقابله با آن‌ها نیستند. پرسش مهم این است تهدیدهای کنونی جهان کدامند؟

سخنرانی گوترش در هفتاد و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد تا حدود زیادی مبتنی بر واقعیت‌های کنونی جهان بود. در این سخنرانی برخی از مهم‌ترین تهدیدهای کنونی جهان اعم از مداوم و نوپدید مطرح شد و البته وی به اسلام‌ستیزی نپرداخت. تهدیدهایی که در نشست مجمع عمومی مورد تأکید دبیرکل سازمان ملل متحد و برخی مقام‌های کشورها قرار گرفت، عبارتند از:

شورای امنیت بیش از هر زمان دیگری گرفتار منافع قدرت‌های غربی و ارجحیت سیاست و قدرت بر حقوق و عدالت شده است

وضع موجود نهادهای بین‌المللی

نهادهای مهم بین‌المللی کنونی ازجمله سازمان ملل متحد و به طور خاص مهم‌ترین رکن آن، شورای امنیت و همچنین نهادهای مالی بین‌المللی محصول عصر جنگ سرد هستند و ساختار این نهادها در دهه‌های گذشته هیچ تغییری نداشته است. شورای امنیت همچنان در سیطره پنج قدرت دارای حق وتو و به ویژه آمریکا قرار دارد و تصمیمات نیز در این شورا با شرایط امروزی جهان تطبیق ندارد. 

شورای امنیت بیش از هر زمان دیگری گرفتار منافع قدرت‌های غربی و ارجحیت سیاست و قدرت بر حقوق و عدالت شده است. جهان تغییر کرده و به ویژه قدرت‌های نوظهور حرف‌های زیادی در جهان امروز برای گفتن دارند، اما ساختار شورای امنیت هیچ تغییری نکرده است و در مقابل این تغییرات مقاومت می‌کند. 

علاوه بر این، نهادهای مالی جهانی که در دهه 70 میلادی تأسیس شدند، در مواجهه با مشکلات اقتصادی به ویژه مشکلات کشورهای در حال توسعه ناکام بودند و عاملی برای مشکلات مالی کنونی به‌شمار می‌روند. بر همین اساس، گوترش اعتراف کرد، شورای امنیت باید مطابق با دنیای امروز اصلاح و معماری مالی بین‌المللی باید بازطراحی شود. بی‌توجهی به اصلاح نهادهای بین‌المللی به اختلافات دامن خواهد زد. 

موضوع مهم این است حتی جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا که کشورش از مسببان اصلی ناکارآمدی برخی نهادهای بین‌المللی ازجمله شورای امنیت و نهادهای مالی است، عنوان کرد از اصلاحات در شورای امنیت و نهادهای جهانی استقبال می‌کند.

هوش مصنوعی

هوش مصنوعی هرچند پیشرفت در حوزه فناوری است، اما تهدیدی جدی برای بشریت به‌شمار می‌رود. گرچه کشورهای غربی به ویژه آمریکا سعی دارند در حوزه هوش مصنوعی همچنان پیشتاز باشند، در عین حال نگران تأثیراتی هستند که هوش مصنوعی به ویژه بر ایمنی و سلامت بر جای خواهد گذاشت. بر همین اساس، تاکنون مقام‌های مختلف کشورها ازجمله بایدن درباره هوش مصنوعی ابراز نگرانی کرده و خواستار نظارت بیشتر شرکت‌های فناوری بر آن شده‌اند. 

گوترش نیز در هفتاد و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد خواستار این شد تا نهادی بین‌المللی مشابه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نظارت بر توسعه هوش مصنوعی در جهان و ارائه گزارش به همه کشورها ایجاد شود.

تغییرات آب و هوایی

تغییرات آب و هوایی یکی از تهدیدهای مهمی است که به ويژه در یک دهه اخیر نگرانی زیادی ایجاد کرده و این نگرانی نه تنها رفع نشده، بلکه افزایش یافته است. 

کشورهای صنعتی در مسیر استفاده از انرژی پاک حرکت می‌کنند، اما به گفته گوترش، این کشورها مسئول ۸۰ درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند. دبیرکل سازمان ملل متحد گفت، تغییرات آب و هوایی رکوردهای جدیدی ثبت کرده و سیاره زمین بیش از حد گرم شده است. رئیس‌جمهور آمریکا نیز در سخنان خود بحران تغییرات آب و هوایی را تهدیدی حیاتی برای کل بشریت خواند. 

تغییرات آب و هوایی یکی از تهدیدهای مهمی است که به ويژه در یک دهه اخیر نگرانی زیادی ایجاد کرده و این نگرانی نه تنها رفع نشده، بلکه افزایش یافته است

بدون شک، کوتاهی کشورهای صنعتی یکی از علل اصلی تغییرات آب و هوایی است، اما باید به حوادث طبیعی نیز پرداخت که در سال‌های اخیر صدها هزار انسان را به کام مرگ کشاندند. به‌تازگی نیز لیبی شاهد وقوع سیلی بود که هزاران کشته داشته است. گرچه حوادث طبیعی نظیر سیل، آتش‌سوزی‌های جنگلی و زلزله همیشه وجود داشته، اما تغییراتی که بشر در طبیعت ایجاد کرده، حوادث طبیعی به ويژه سیل و آتش‌سوزی‌های جنگلی را افزایش داده و این از تهدیدهای جدی پیش روی جهان حال و آینده است.

جنگ اوکراین

اوکراین از فوریه 2022 شاهد جنگی است که خسارت‌های مادی زیادی به‌دنبال داشته و چشم‌انداز روشنی برای پایان آن وجود ندارد. نه تنها اوکراین توان مهار عملیات ویژه روسیه را ندارد، بلکه آمریکا و برخی کشورهای اروپایی روند فرسایشی شدن جنگ را پیگیری می‌کنند. دبیرکل سازمان ملل متحد درباره این جنگ گفت: جنگ اوکراین پیامدهای جدی دارد، تهدیدهای هسته‌ای ما را در معرض خطر قرار می‌دهد و نادیده گرفتن معاهدات بین‌المللی، امنیت ما را کمتر می‌کند.

خشونت در قاره آفریقا

آفریقا ازجمله مناطق جهان است که همواره خشونت و کودتا بخشی از فرهنگ سیاسی حاکم بر این منطقه بوده و در ماه‌های اخیر کشورهای نیجر و گابن شاهد کودتا بودند. از سال 2020 میلادی تاکنون هشت کشور قاره آفریقا شاهد کودتا بوده‌اند. سودان و جمهوری دموکراتیک کنگو نیز دو کشوری هستند که در ماه‌های اخیر شاهد بروز خشونت‌های گسترده بودند. 

کودتا و خشونت ناامنی‌هایی را برای مردم آفریقا ایجاد کرده و کشته‌ و زخمی‌های زیادی بر جای گذاشته است. از این رو دبیرکل سازمان ملل متحد گفت: کودتا امنیت قاره و منطقه آفریقا را تهدید می‌کند. سودان در حال ورود به جنگ همه‌جانبه و با خطر تجزیه مواجه است. 

وی افزود: در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو میلیون‌ها نفر آواره شده‌اند و خشونت مبتنی بر جنسیت واقعیتی وحشتناک و روزانه  در کشوری است که قرن‌ها از استثمار  رنج می‌برد.

اسلام‌ستیزی و آپارتاید فرهنگی

برخی تهدیدهای جدی در جهان امروز وجود دارد که دبیرکل سازمان ملل متحد به آنها نپرداخت. آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان در هفتاد و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد اسلام‌ستیزی و آپارتاید فرهنگی را به عنوان یکی از تهدیدهای جدی پیش روی جهان امروز عنوان کرد. 

بدون شک یکی از تهدیدهای جدی پیش روی جهان امروز، آپارتاید مذهبی و فرهنگی است که به طور خاص علیه دین مبین اسلام و مسلمانان در کشورهای اروپایی شدت گرفته است. با وجود این، بیشتر مقام‌های کشورهای اسلامی نیز در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد که فرصتی برای بیان نگرانی‌شان در این زمینه بود، درباره این موضوع صحبت نکردند.

آیت‌الله رئیسی در اقدامی هوشمندانه با بالا بردن قرآن کریم در صحن عمومی مجمع عمومی سازمان ملل متحد عنوان کرد: اسلام‌ستیزی و آپارتاید فرهنگی در صورت‌های مختلف خود ازجمله سوزاندن کتاب مقدس قرآن تا منع حجاب در مدارس و ده‌ها تبعیض شرم‌آور دیگر، شایسته پیشرفت‌های انسان معاصر نیست. 

وی افزود: قرآن کلام خداوند و کتابی است که انسان را به عقلانیت، معنویت، عدالت، اخلاق و حق‌باوری دعوت می‌کند. سه رکن اساسی در قرآن، توحید، عدالت و کرامت انسانی است که تأمین کننده سعادت بشر است. مگر قرآن چه فرموده که کینه‌های مستکبرین و ارباب قدرت و ثروت را برانگیخته است؟ 

بدون شک در صورتی که مقام‌های کشورهای اروپایی همچنان به اهانت علیه قرآن کریم و مسلمانان بی‌توجه باشند یا از آن حمایت کنند، تهدیدهای جدی نیز برای این کشورها ایجاد خواهد شد. 

نتیجه‌گیری

گرچه در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد راهکاری برای تهدیدهای پیش روی جهان اندیشیده نمی‌شود، اما فرصتی است تا درباره این تهدیدها گفت‌وگو شود و گوشزدی به مقام‌های کشورها در این زمینه باشد. در نشست اخیر مجمع عمومی نیز وجه مشترک سخنان اغلب مقام‌های کشورها نگرانی درباره تهدیدهایی نظیر ناکارآمدی نهادهای جهانی، هوش مصنوعی، تغییرات آب و هوایی، افزایش کودتا و خشونت در آفریقا و جنگ اوکراین بود. 

با وجود این، اسلام‌ستیزی که در اروپا شدت گرفته است، مورد توجه قرار نگرفت تا بار دیگر ثابت شود سیاست در عرصه جهانی همچنان شاهد تبعیض نژادی و مذهبی است. آیت‌الله رئیسی هوشمندانه به موضوع اسلام‌ستیزی پرداخت و درباره تبعات آن هشدار داد.