نشانه‌های صلح در اوکراین

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ در روزهای گذشته اخبار زیادی در زمینه لزوم مذاکرات صلح میان روسیه و اوکراین به گوش می‌رسد که به نظر می‌آید ریشه در بنیه دفاعی و هزینه‌های مالی انجام شده از سوی دو طرف جنگ دارد. روس‌ها پیش از آغاز عملیات نظامی شروطی را برای حل معادله گسترش نیافتن ناتو به شرق مطرح کردند و وقتی با مخالفت دولتمردان اوکراین مواجه شد، عملیات نظامی خود را به مناطق روس تبار اوکراین آغاز کردند.

عملیات نظامی روسیه با هدف جلوگیری از پیوستن اوکراین به ناتو انجام شد؛ مسکو قصد داشت در صورت پیوستن اوکراین به ناتو، منطقه حائلی میان خود و ناتو در شرق این کشور داشته باشد تا به این وسیله از هم‌مرز شدن با ناتو پیشگیری شود. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه 28 فوریه2022 در گفت‌وگو با امانوئل مکرون، همتای فرانسوی خود به طور رسمی شروط مسکو را برای خاتمه جنگ نام برد و این شروط همچنان پابرجاست.

هزینه‌های جنگ اوکراین اروپایی‌ها و آمریکا را کلافه کرده و مقام های اروپایی از بار هزینه‌های جنگ گلایه‌های صریحی مطرح کرده‌اند

پوتین در تماس تلفنی با مکرون گفته بود، باید حاکمیت روسیه بر شبه‌جزیره کریمه به رسمیت شناخته شود. رئیس‌جمهور روسیه تأکید کرد، اوکراین باید غیرنظامی، از حضور نازی‌ها پاکسازی و به کشوری بی‌طرف تبدیل شود. علاوه بر این شروط، روس‌ها با تأکید بر مفاد توافق مینسک2، عملاً خواستار استقلال لوهانسک و دونتسک در اوکراین شدند. روسیه از ابتدای جنگ تلاش کرد با تسلط بر استان دونباس واقع در شرق اوکراین، منطقه حائل ایجاد کند و حال که بیش از یک سال از عملیات نظامی می‌گذرد، با تثبیت حضور خود در دونباس، سودای تسلط بر استان اودسا واقع در جنوب اوکراین دارند. با این اتفاق عملاً تنها راه دسترسی دریایی اوکراین با دنیای بیرون در اختیار روس‌ها قرار می‌گیرد و اوکراین به جغرافیایی کم‌ارزش تبدیل می‌شود.

تسلط بر اودسا را می‌توان پاشنه آشیل و ضربه تمام‌کننده روسیه بر پیکره حملات جبهه اوکراین دانست. روسیه بنای تسلط بر کل اوکراین را ندارد، اما سناریوی مطلوب برای روسیه هرچه دور ماندن از مجاورت با ناتو و تثبیت موقعیت جغرافیایی مسلط خود است.
در دو ماه اخیر چند اتفاق مهم با موضوع جنگ اوکراین رخ داده است؛ نخستین رویداد، کنفرانس اخیر امنیتی مونیخ بود که برگزار شد و غربی‌ها به صراحت از ادامه‌دار بودن جنگ گفتند، تا جایی که صدراعظم آلمان مدعی شد چشم‌انداز جنگ اوکراین به گونه‌ای است که می‌تواند برای مدت طولانی ادامه یابد.

این در شرایطی است که هزینه‌های جنگ اوکراین اروپایی‌ها و آمریکا را کلافه کرده و مقام های اروپایی از بار هزینه‌های جنگ گلایه‌های صریحی مطرح کرده‌اند. در این راستا رئیس اتاق‌های صنعت و بازرگانی آلمان گفت: جنگ اوکراین تا پایان سال برای اقتصاد آلمان حدود 160 میلیارد یورو (171 میلیارد دلار) هزینه دربر خواهد داشت که معادل چهار درصد تولید ناخالص داخلی کشور است.

خبرگزاری چینی شینهوا در گزارشی از تأثیرپذیری اروپا از جنگ اوکراین نوشت: کمیسیون اروپا برای شرکت‌های فرانسوی به ترتیب در سال های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ رشد ۰.۶ و ۱.۴ درصدی پیش‌بینی کرده است. پیش‌بینی این کمیسیون برای اقتصاد آلمان کمتر و به ترتیب همان سال ها برابر با ۰.۲ و ۱.۳ درصد و در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۲، رشد اقتصادی ۶ کشور منطقه اروپا ازجمله آلمان و ایتالیا منفی بوده است.

این دو کشور بیشترین آسیب را از جنگ اوکراین دیدند، زیرا به شدت وابسته به گاز طبیعی روسیه بودند که با آغاز تحریم‌ها علیه روسیه واردات گاز را از این کشور قطع کردند. به دلیل دسترسی دشوار به گاز طبیعی روسیه به دلیل تحریم‌ها و جنگ، کشورهای اروپایی مجبور به واردات گاز طبیعی آمریکایی با قیمتی بالاتر و حدود چهار برابر شدند.

در طرف مقابل طبق گزارش نهادهای غربی از مدیریت اقتصادی روسیه در شرایط جنگ، مسکو توانسته است فضای تحریم ناشی از جنگ را مدیریت کند. در همین راستا اکونومیست اوایل سال جدید میلادی در گزارشی نوشت: سال گذشته برای اقتصاد روسیه چالش‌برانگیز بود، اما مسکو در مدیریت وضعیت اقتصادی و فشار ناشی از تحریم‌ها توانست عملکردی بسیار بهتر از انتظار داشته باشد.

این گزارش می افزاید: نکته‌ای که وجود دارد، تجارب مردم و دولتمردان روس از فشارها و تحریم‌های دوران تقابل با آمریکاست که توانست مدیریت و توان ایستادگی را مقابل جنگ تمام‌عیار اقتصادی در مقابل غرب داشته باشد و حتی شرایطی فراهم کند ارزش پول ملی این کشور به ارزشی بالاتر از پیش از آغاز عملیات نظامی برسد.

طبق گزارش نهادهای غربی از مدیریت اقتصادی روسیه در شرایط جنگ، مسکو توانسته است فضای تحریم ناشی از جنگ را مدیریت کند

علاوه بر این، درباره توان نظامی و تسلیحاتی دو طرف جنگ باید گفت، شرایط بسیار به شرایط اقتصادی نزدیک و شباهت دارد. نداشتن سواد نظامی و توانایی بهره بردن نیروهای درگیر در جبهه اوکراین از تسلیحات غربی، این جبهه را به چاهی بی انتها برای تسلیحات غربی بدل کرده که فریاد کشورهای اروپایی را درآورده است. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعتراف کرد، این اتحادیه با کمک تسلیحاتی به اوکراین برای استفاده در جنگ، ذخایر نظامی خود را تخلیه کرده است.

روزنامه وال‌استریت‌ژورنال نیز در گزارشی نظامی از کاهش شدید ذخایر تسلیحاتی آمریکا به‌دلیل جنگ اوکراین خبر داد؛ اما غربی‌ها به دلیل حیثیتی بودن جنگ اوکراین همچنان در حال تولید تسلیحات پیشرفته و در اختیار قرار دادن آن به کی یف هستند.

پس از اجلاسیه اخیر کنفرانس امنیتی مونیخ که با دستور کار بررسی جنگ اوکراین شکل گرفت، رویداد دیگری صحنه و معادلات پیش روی جنگ را تحت تأثیر قرار داد. در هفته‌های گذشته پوتین فرمان دکترین جدید روسیه را در زمینه سیاست خارجی امضا کرد که در آن رویکرد مسکو نسبت به نظام بین‌الملل آمده است.

در این سند آمده است: روسیه در نظر دارد با هدف تسهیل انطباق نظم جهانی با واقعیت‌های جهان چندقطبی از بین بردن بقایای تسلط آمریکا و سایر کشورهای غیردوست در امور جهانی و ایجاد شرایط برای دست کشیدن از جاه‌طلبی‌های نئواستعماری و هژمونیک هر کشوری را در اولویت قرار دهد.

‌شورای امنیت ملی روسیه درباره دکترین جدید سیاست خارجی این کشور تأکید کرد، سیاست خارجی این کشور رویکرد جدید در روابط مسکو با غرب را انعکاس می‌دهد. روس‌ها در بازبینی دکترین سیاست خارجی خود اقدام جالبی انجام داده‌اند. به عقیده نگارنده، روس‌ها تلاش دارند با چراغ سبز نشان دادن به اروپا برای آشتی و ارتباط دوباره با اروپا، اروپایی‌ها را از آمریکا جدا و زمینه اتمام جنگ را فراهم کنند. دقیقاً همین دستور کار در چارچوب ذهنی چینی‌ها نیز وجود دارد، تا جایی که مکرون پس از دیدار با شی جین پینگ، رئیس جمهور چین به صراحت عنوان کرد، اروپا باید مسیر خود را از آمریکا و وابستگی به دلار کاهش دهد.

همه مؤلفه‌های گفته شده را باید در کنار پافشاری روسیه و اوکراین بر مواضع سابق خود در نظر گرفت. در همین رابطه وزیر امور خارجه اوکراین گفت، این کشور هیچ پیشنهاد صلحی را که شامل بازگشت حق حاکمیت بر سرزمین‌هایش نباشد نمی‌پذیرد. با وجود این، چیزی که عیان است، اوج‌گیری زمزمه صلح بیانگر تخلیه توان اوکراین و حامیان ادامه یافتن جنگ است که امیدها را برای اتمام جنگ زنده نگه می‌دارد.