چشم‌انداز روابط آمریکا و اعراب در سایه جنگ غزه

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ کشورهای حوزه خلیج فارس تاکنون توانسته اند با راهبردهای متفاوت و تا حدودی همزمان بر بحران ناشی از تجاوز اسرائیل به غزه غلبه و از منافع خود به ویژه با توجه به سیاست های آمریکا در حمایت از تل آویو در جنگ محافظت کنند.

با وجود انطباق مواضع دولت های سابق آمریکا با طرح صلح عربی پیشنهاد شده از سوی عربستان سعودی در سال 2002 که با اجماع اعراب مواجه شد، تعصب واشنگتن نسبت به حمایت از تداوم اشغالگری اسرائیل، روابط دو طرف را در محکی دشواری قرار داده است.

در حالی که واشنگتن امیدوار بود عربستان سعودی، بزرگترین کشور حوزه خلیج فارس در ایستگاه بعدی روند عادی سازی روابط قرار بگیرد، پس از جنگ غزه اختلاف مواضعش با ایالات متحده آنها را ناامید کرد

روابط آمریکا با کشورهای حوزه خلیج ‌فارس سال های گذشته با بحران‌های متوالی مواجه بوده و در برهه هایی باعث کاهش نیروهای این کشور در منطقه، تقابل با ایران و خروج شبانه و شکست خورده از افغانستان در سال 2021 شده است. میزان اختلافات و بحران ها درباره تجاوزات اسرائیل به غزه نامشخص است.

آمریکا در وادی آزمون و خطا

تجاوز رژیم صهیونیستی به غزه به مثابه محک جدی روابط میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با آمریکاست و پرسش هایی را در زمینه دیدگاه آمریکا نسبت به نظم منطقه ای ایجاد کرده، زیرا به جای حل اختلافات سیاسی و تاریخی بر ایجاد محدودیت های اقتصادی متمرکز است.

ایالات متحده همواره طرفدار عادی سازی روابط اعراب با اسرائیل بوده است. امارات و بحرین در سال 2020 طبق توافق ابراهیم که با میانجی گری واشنگتن به دست آمد، روابط رسمی با اشغالگران برقرار کردند و به دنبال آن مراکش و سودان به این روند پیوستند.

در حالی که واشنگتن امیدوار بود عربستان سعودی، بزرگترین کشور حوزه خلیج فارس در ایستگاه بعدی روند عادی سازی روابط قرار بگیرد، پس از جنگ غزه اختلاف مواضعش با ایالات متحده آنها را ناامید کرد.

موضع عربستان سعودی با فراخوان طرف ها برای آتش بس جامع در غزه، توصیف جنگ به «تحول خطرناک و فاجعه انسانی» و پیشگام شدن برای تلاش های بین المللی با هدف آتش بس، آن هم علاوه بر راه اندازی پل امدادی به غزه و سازماندهی پویش های کمک های انسان دوستانه، روشن بود.

کریستین ساینس مانیتور آمریکا در گزارشی نوشت، کشورهای حوزه خلیج فارس از ناتوانی یا تمایل نداشتن دولت آمریکا برای استفاده از نفوذ خود بر اسرائیل برای توقف جنگ، آن هم در بحبوحه نگرانی ها نسبت به تنش‌های منطقه در دریای سرخ و احتمال گسترش درگیری در جبهه های عراق، و لبنان اطمینان دارند.

رابطه ائتلاف ها با منافع آمریکا

کشورهای حوزه خلیج فارس به فشار بر واشنگتن برای تشکیل ائتلافی دیپلماتیک با هدف توقف جنگ در غزه ادامه می دهند، امارات متحده عربی چندین قطعنامه به شورای امنیت ارائه داده، اما واشنگتن از حق وتو علیه آنها استفاده کرده است. کشورهای عربی، آمریکا را مسئول ادامه جنگ غزه می دانند.

با توجه به موضع آمریکا در حمایت از اسرائیل، کشورهای حوزه خلیج فارس با کشورهای اسلامی متحد شدند و تلاش‌های دیپلماتیک خود را پیرامون سه «نه» مشترک ادامه می دهند؛ نه به کوچ اجباری فلسطینیان از نوار غزه، نه به حضور نیافتن نیروهای عربی در غزه و نه به اشغالگری مجدد منطقه به وسیله اسرائیل.

در حالی که آمریکا پس از بحران‌های مختلفی که پشت سر گذاشته، تا حد زیادی بر نزدیکی با عربستان سعودی متمرکز شده است، روابط بسیار خوبی نیز با دوحه دارد و قطر را میعادگاه ملاقات های دیپلماتش با مقام های کشورهای مختلف قرار است. در این راستا قطر نقش عمده‌ای در موفقیت توافق آتش‌بس و تبادل اسیران ایفا کرد و در حال ادامه رایزنی ها با هدف  توقف جنگ و انعقاد دومین توافق تبادل اسیران است.

نقش منفی آمریکا در منطقه وضعیت را متشنج کرده و باعث خشم کشورهای حوزه خلیج فارس شده است، کویت و عمان درخواست اخراج سفیر آمریکا را دادند و بحرین نیز نوامبر گذشته سفیرش را از اسرائیل فراخواند و از اخراج سفیر رژیم اشغالگر خبر داد.

در عین حال سلطان نشین عمان به درخواست مستقیم آمریکا میانجی گری با شبه نظامیان حوثی در یمن را برای توقف حملات به کشتی های خارجی در دریای سرخ که به سمت اسرائیل می روند، برعهده دارد.

در حالی که آمریکا پس از بحران‌های مختلفی که پشت سر گذاشته، تا حد زیادی بر نزدیکی با عربستان سعودی متمرکز شده است، روابط بسیار خوبی نیز با دوحه دارد و قطر را میعادگاه ملاقات های دیپلماتش با مقام های کشورهای مختلف قرار است

چالش های پیچیده

با وجود گرایش آمریکا به دنبال کردن تحولات منطقه، مردم حوزه خلیج فارس همچنان به دنبال ایجاد ائتلاف های مختلف به ویژه با چین، روسیه و سایر کشورها هستند که این را می توان در سفرها و توافقات نظامی اخیر دریافت، ازجمله سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه که اوایل دسامبر 2023 به ریاض انجام شد.

در مقابل طرف آمریکایی تلاش می کند خود را بر کشورهای عربی تحمیل کند و این را می توان از سفرهای پرحجم مقام های آ»ریکایی به منطقه دریافت؛ چه اینکه آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه، لوید آستین وزیر دفاع، ویلیام برنز رئیس سیا و برت مک گورک افسر امور خاورمیانه در کاخ سفید از هفتم اکتبر 2023 تاکنون به نوبت از پایتخت های عربی و حوزه خلیج فارس بازدید کردند تا به رایزنی درباره وضعیت جنگ غزه بپردازند.

کارشناسان معتقدند، ایالات متحده آمریکا باید در موضع خود نسبت به موضوع فلسطین تجدیدنظر کند. روابط آمریکا و کشورهای حوزه خلیج فارس با چالش‌های پیچیده و فزاینده‌ای متأثر از عوامل متعدد مواجه است و برجسته‌ترین این چالش‌ها تغییر تدریجی واشنگتن به سمت توجه بیشتر به منافع خود و آنچه که امنیت ملی خود می خواند، است. این موضوع به سیاست هایی منجر شده که مخالفت و محکومیت ملت های عرب را به همراه دارد.

کشورهایی در حوزه خلیج فارس که محل استقرار پایگاه‌های نظامی آمریکا هستند، در مرحله بعد بیشترین تأثیر را از جنگ غزه خواهند پذیرفت و با خطر هدف قرار گرفتن به وسیله گروه‌هایی مواجه هستند که نمی‌توانند خشم خود را نسبت به اقدامات آمریکا نشان ندهند. این روند ممکن است تنش های امنیتی را در منطقه افزایش دهد.

افول هژمونی آمریکا و تغییر موازنه ژئوپلیتیک جهانی به کاهش توانایی آمریکا برای تکیه بر هژمونی خود به عنوان ابرقدرت منجر می شود و توانایی واشنگتن را برای کنترل تصمیمات منطقه ای محدود می کند. 20 سال پیش کشورهایی با وجود مشکلات، باثبات یا نیمه ثبات بودند و در وضعیتی متفاوت از وضعیت کنونی به سر می بردند. به نظر می آید دنیا در حال کوچک شدن است و تنها کشورهای حوزه خلیج فارس به عنوان سنگرهای ثبات نسبی در مواجهه با این چالش ها باقی می مانند.

دیگر جهان عرب به معنای سنتی وجود ندارد، بلکه اکنون با جهانی مواجهیم که شامل عرب هایی است که از فرسودگی و خستگی رنج می برند و برای اصلاح اموراتشان مبارزه می کنند. به طور کلی، تحولات ژئوپلیتیکی و دموکراتیک ممکن است روابط میان ایالات متحده و کشورهای منطقه به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.