انواع وسواس و موثرترین روش‌های درمانی آن را بشناسید
تصوری که از وسواس داریم شاید این است که فردی مدام در حال شست وشو و تمیز کردن است. اما چندین مدل وسواس دیگر هم هست که شاید در درون افراد باشد و از آن بی‌خبرند که با آگاهی درمورد آن می‌توانند آن را بهبود ببخشند.
به گزارش راهبرد معاصر؛ گاهی در طول روز با افکاری مواجه می‌شویم که ساعت‌ها ذهنمان را درگیر می‌کند و احساس کلافگی، ناراحتی و اضطراب را برایمان به دنبال می‌آورد. در این شرایط به فکر پیداکردن یک راه چاره برای کم کردن استرس‌مان هستیم و کار‌هایی انجام می‌دهیم که به مرور شروع یک ماجرای سخت برای خودمان و اطرافیان‌مان می‌شود به نام وسواس!
در این مورد گفت و گویی با «زهره یوسفی» روانشناس و روان درمانگر داشته‌ایم که آن را می‌توانید بخوانید:
وسواس فکری همان وسواس عملی است؟
فکر‌های وسواسی همان افکاری هستند که در سر ما می‌گذرند و ممکن است برای ما مزاحم، تکراری و از همه مهم‌تر برای ما اضطراب‌آور باشد.
ریشه وسواس عملی هم اعمالی هستند که ریشه آن‌ها ذهنی است، بیشتر این کار‌ها اجبار گونه هستند و از فکر افراد سرچشمه می‌گیرد. افراد این کار‌ها را انجام می‌دهند تا اضطراب ناشی از افکار وسواسی در خودشان را کاهش دهند. این رفتار‌ها در کوتاه مدت شاید باعث آرامش فکری آن‌ها شوند، اما در بلند مدت باعث وسواس‌های شدید می‌شوند. از سری وسواس‌های عملی که می‌توان نام برد: آب و آب کشی، چک کردن وسیله‌هایی مثل شیر گاز و…
آیا همه افرادی که دچار وسواس هستند این خسیسه را نسبت به خود می‌پذیرند؟
بینش افراد وسواس با هم متفاوت است. بعضی از افراد وسواسی قبول دارند که دچار وسواس شده‌اند و کارشان اشتباه است، و نسبت به آن آگاه هستند، اما چاره‌ای برای خود پیدا نمی‌کنند.
در مقابل یک سری از افراد وسواسی هستند که فکر می‌کنند کاری که می‌کنند درست است و اگر چنین نباشد بقیه اشتباه می‌کنند. مثلا بر این باور هستند که اگر ظرفی را ده بار آبکشی نکنند تمیز نمی‌شود و انتظار دارند بقیه افراد هم چنین باشند.
وسواس گونه‌های مختلفی دارد که چند مورد از رایج‌ترین آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
۱-وسواس بیماری: بعضی‌ها دایم نگران هستند اگر دست به چیزی بزنند، یا در محیط درمانی مثل بیمارستان قرار بگیرند یا در کنار شخصی که حتی بیماری واگیر ندارد باشند مریض می‌شوند. مثلا احساس می‌کنند دست به دستگیره‌های فضا‌های عمومی مثل اتوبوس و مترو بزنند ممکن است بیماری‌های خطرناکی مثل ایدز بگیرند. یا اگر زخم کوچکی در دستشان باشد بعدا این زخم تبدیل به بیماری‌های سختی مثل سرطان در آن‌ها می‌شود.
۲-وسواس چک کردن: این افراد همیشه نگران هستند که یک کار مهمی را فراموش کرده باشند. مثلا در ذهن خود مدام چک می‌کنند که «نکند وقتی از در خانه بیرون آمدم در را قفل نکرده باشم؟ یا در و پنجره خانه باز مانده باشد؟ گاز را خاموش کردم یا نه»؟
۳-وسواس نظم و ترتیب: برای این افراد تمیز و کثیفی خیلی موضوعیت ندارد، ولی تمام وسیله‌ها باید در جایی که آن‌ها احساس می‌کنند درست است قرار بگیرد.
۴-وسواس تقارن: این افراد دوست دارند همه وسیله‌ها باهم متقارن باشند مثلا روی دیوار یک تابلو نباشد و باید در همان ردیف یک تابلو دقیقا مثل همان زده شده باشد.
۵-وسواس دینی-مذهبی: در این مدل آن‌ها همیشه نگران هستند اعمال دینی خود را درست انجام نداده اند. مثلا در ادای نمازشان دچار شک می‌شوند یا مثلا به سفر که می‌روند نماز را کامل می‌خوانند و فکر می‌کنند اگر کامل نخوانند نمازشان درست نیست.
۶-وسواس بدشکل انگاری بدن: در این حالت فرد نگرانی زیادی از بدن خود، خصوصا ظاهر خود دارد. این افراد بدون اینکه مشکل ظاهری خاصی داشته باشند همیشه فکر می‌کنند که زیبایی ندارند و از تصویر خود فراری هستند.
۷-وسواس ذخیره سازی: درچنین مواردی فرد وسواس، همیشه دچار شک و تردید هست که وسیله به درد نخور و دور ریختنی خود را کنار بگذارد یانه؟
۸-وسواس جنسی: چند مدل مختلف دارد، برای مثال شخص همیشه در رابطه خود با همسرش دچار احساس عذاب وجدان و گناه است.
۹-وسواس نجسی-پاکی: این افراد همیشه نگران هستند که طهارت کامل در بدن ولباس وخود نداشته باشند.
۱۰-وسواس رفتاری وتعامل با دیگران: بعضی‌ها همیشه نگران این هستند وقتی با دیگران تعامل دارند آن‌ها را ناراحت نکرده باشند؟ یا این حرفی که می‌زنند نکند باعث سو تفاهم شود؟
وسواسی‌ها درمان هم می‌شوند؟
در تمام درمان‌های وسواس هدف مواجهه با علت وسواس و پیشگیری از پاسخ همیشگی است. اما در موارد کمی خفیف‌تر ما به اعضای خانواده فرد وسواس توصیه می‌کنیم سعی نکنند با او مخالفت کنند و کار‌هایی که می‌گوید انجام ندهند، زیرا ممکن است در این صورت بیشتر باعث پرخاشگر شدن فرد و تشدید مشکلات روحی‌اش شوند. اما به مرور با جلسات مشاوره با خانواده فرد وسواس و آموزش به آن‌ها می‌گوییم که سعی کنند کم کم همراهی با فرد وسواس را کم کنند تا در نهایت این همراهی حذف شود.
اما توصیه‌ای که به خود فرد داریم این است که اگر وسواس تمیزی دارد سعی کنند در ابتدا بی‌توجهی کنند و با موردی که احساس می‌کنند پاک نیست روبرو شوند. یا اگر فردی مورد تاییدشان هست از او بخواهند نگاه کند ببیند تمیز است یا نه؟ اگر فرد به او اطمینان داد که تمیز شده قبول کنند. همین طور سعی کنند با انجام یک کار‌های دیگر حواس خود را پرت کنند؛ و در آخرتوصیه‌ای که داریم این است که حتما با روانشناس یا در موارد شدیدتر یا روان پزشک مشاوره صورت بگیرد. چون وسواس جزو اختلال‌های سخت درمان هست و در مواردی حتما باید فرد وسواس با دارو درمان شود. / فارس