۶ هدف سفر دوره‌ای وزیرخارجه آمریکا به هشت کشور عربی
سفر دوره‌ای پومپئو اهمیت زیادی دارد چرا که درست چند هفته پس از تصمیم ترامپ مبنی بر خروج نظامیان آمریکایی از سوریه انجام گرفته است. بنابراین بررسی اهداف این سفر می‌تواند تا حدودی سیاست جدید منطقه‌ای دولت ترامپ را نیز مشخص کند.
به گزارش راهبرد معاصر؛ مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا از روز سه شنبه 18 دی ماه سفر یک هفته ای خود را به هشت کشور عربی آغاز کرده است. پمپئو در سفر یک هفته ای خود از کشورهای بحرین، مصر، اردن، قطر، کویت، امارات، عمان و عربستان دیدن خواهد کرد. وی در اولین گام وارد اردن شد. این سفر اهمیت زیادی دارد چرا که درست چند هفته پس از تصمیم ترامپ مبنی بر خروج نظامیان آمریکایی از سوریه انجام گرفته است. بنابراین بررسی اهداف این سفر می تواند تا حدودی سیاست جدید منطقه ای دولت ترامپ را نیز مشخص کند.
1. شفاف‌سازی در مورد خروج نظامیان آمریکایی از سوریه و تقویت جبهه ضد ایرانی
از زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا خبر خروج 2000 نیروی نظامی این کشور را از سوریه اعلام کرد اندیشکده های آمریکایی این اقدام را در راستای اهداف ایران تعبیر کردند. بسیاری از مقامات آمریکایی نیز ایران را برنده این تصمیم ترامپ معرفی کردند. علاوه بر این متحدان منطقه ای آمریکا و به ویژه رژیم صهیونیستی خود را در نوعی تنگنای راهبردی و امنیتی در منطقه و به ویژه در سوریه دیده اند. نقطه مشترک تمامی مخالفان تصمیم ترامپ نیز تقویت تهدید ایران در منطقه بوده است. در واقع تصمیم ترامپ این پیام را برای متحدان آمریکا ارسال کرده است که در نبرد با ایران آمریکا خود را کنار کشیده است.
بنابراین سفر پمپئو در درجه اول تلاشی برای رفع ابهامات ناشی از خروج نظامیان آمریکایی از سوریه است. استفانی دکر کارشناس الجزیره در این مورد تاکید کرده است که این سفر به منظور اطمینان بخشی به متحدان آمریکا در مورد تهدید ایران است. وزیر خارجه آمریکا نیز قبل از سفر به خاورمیانه در گفتگو با سی.ان.بی.سی گفت هدف اساسی از این سفر، ایجاد اتحاد میان کشورهای خلیج فارس و اسرائیل علیه ایران است. بلومبرگ نیز تاکید کرده که یکی از اهداف مهم سفر پمئو به منطقه اطمینان دهی به متحدان در مورد تلاش آمریکا برای مقابله با تهدیدات ایران است. هفته نامه تایم هم هدف از این سفر را افزایش فشارها بر ایران اعلام کرده است. در واقع پمپئو در سفر منطقه ای خود به دنبال این است تا به متحدان خود این اطمینان را بدهد که مقابله با ایران حتی با وجود خروج از سوریه نیز به عنوان مهم ترین ماموریت آمریکا به شمار می رود. پمپئو در دیدار از اردن اعلام کرد، آمریکا نه تنها فشارهای دیلپماتیک خود، بلکه تلاش‌های تجاری خود را برای افزایش فشار به ایران مضاعف کرده است.
2. نجات محمد بن سلمان
محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به عنوان مهمترین متحد عربی دونالد ترامپ به شمار می رود. بن سلمان در مسئله قتل خاشقچی به عنوان عامل اصلی قتل معرفی شد و حتی سازمان سیا و سنای آمریکا نیز این مسئله را تایید کردند. با وجود برگزاری دادگاه در عربستان برای محاکمه 11 متهم پرونده خاشقچی اما جامعه جهانی خواستار برخورد با بن سلمان شده و همچنان بر مجازات وی تاکید دارند. این مسئله آنچنان برای بن سلمان هزینه زا بوده که پادشاه عربستان با هدف نجات ولیعهد دستور تغییرات گسترده در کابینه را نیز صادر کرد. در این میان یکی از اهداف سفر مایک پمپئو تلاش برای متقاعد کردن بن سلمان به اتخاذ سیاست های کم هزینه و همچنین نجات وی از این پرونده است. کارن الیوت هاوس کارشناس مسائل عربستان نیز معتقد است که پمئو در این سفر سعی خواهد کرد به نوعی بن سلمان را از قهرمان بازی در منطقه به ویژه پس از مرگ خاشقچی باز بدارد.
3. تشکیل ناتوی عربی
ناتوی عربی یکی از مهم ترین طرح های منطقه ای آمریکا به شمار می رود. سال 2018 مقام‌های آمریکایی و کشورهای عربی اعلام کردند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در پی ایجاد ائتلافی امنیتی و سیاسی با کشورهای عربی هم‌پیمان است تا جلوی نفوذ ایران در منطقه را بگیرد. این کشورها شامل شش کشور عربی خلیج فارس، یعنی عربستان، امارات، قطر، بحرین، عمان، کویت، و همین‌طور اردن و مصر هستند. نام اولیه‌ای که به این ائتلاف داده شده، مسا، مخفف عبارت «ائتلاف راهبردی خاورمیانه» است. سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید در این مورد اعلام کرد، «مسا مانند یک خاکریز در مقابل تجاوز، تروریسم و افراط‌گرایی از طرف ایران خواهد بود و به خاورمیانه ثبات می‌آورد.» اما این طرح پیش از این با عنوان ناتوی عربی مطرح بوده و از سوی آمریکا پیگری شده است. ناتوی عربی یا نیروی نظامی مشترک عربی به برنامه‌ای گفته می‌شود که از سوی مصر و با حمایت عربستان در نشست شرم الشیخ در 28 مارس 2015 مطرح شد. اما سال 2017 مقامات سعودی به صورت جدی‌تری این موضوع را پیگیری کردند. ناکامی در ایجاد ائتلاف اسلامی – عربی در تجاوز به یمن و شکست سیاست‌های عربستان در عراق و سوریه بیشترین سهم را در احساس نیاز ریاض به تشکیل یک نیروی نظامی اسلامی – عربی داشت. اما در نهایت در تیرماه 97 بار دیگر کاخ سفید از تشکیل نیروی مشترک نظامی عربی البته با عنوانی جدید یعنی پیمان استراتژیک خاورمیانه یا مسا نام برد.
در واقع دونالد ترامپ یکی از مهمترین حامیان ناتوی عربی است. چرا که وی بارها تاکید کرده که هزینه حضور آمریکا در منطقه بسیار زیاد شده و کشورهای عربی خود باید تامین امنیت منطقه را برعهده بگیرند. بنابراین به نظر می رسد یکی از مهم ترین اهداف سفر منطقه ای پمپئو تلاش برای اجرای ناتوی عربی خواهد بود. چرا که هشت کشور عربی که پمئو قرار است به آن ها سفر کند اعضای ناتوی عربی هستند و همین مسئله باعث شده تا کارشناسان اهداف دیگر سفر پمپئو را در حاشیه این هدف اصلی تحلیل کنند.
4. تشدید روند عادی سازی روابط عربستان و رژیم صهیونیستی
رژیم صهیونیستی و عربستان در دولت ترامپ بیش از هر زمان دیگری به هم نزدیک شده اند. محمد بن سلمان ولیعهد سعودی نیز بارها از اسرائیل دفاع کرده و سفر مقامات دو رژیم به صورت آشکار و پنهان ادامه داشته است. در مسئله معامله قرن و انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به قدس نیز بن سلمان یکی از حامیان این طرح به شمار می رفت. علاوه بر این سفر نتانیاهو به عمان برای نخستین بار نیز یک نوع حساسیت سنجی در جهان عرب نسبت به ارتباط با اسرائیل بود. از این رو یکی دیگر از اهداف این سفر تلاش پمپئو برای زمینه سازی دیدار نتانیاهو و بن سلمان است.
الیوت هاوس در بخشی از تحلیل خود در مورد سفر پمئو به منطقه تاکید کرده است که متعجب نمی‌شویم اگر «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر اسرائیل به زودی به عربستان برود و با «محمد بن‌سلمان» ولیعهد این کشور دیدار کند.
5. تضمین امنیت رژیم صهیونیستی
خروج احتمالی نظامیان آمریکایی از سوریه باعث شده تا اسرائیل به شدت احساس ناامنی کند. این مسئله پس از واکنش مقامات و رسانه های اسرائیل در مورد تصمیم ترامپ کاملا مشهود است. به همین دلیل آمریکا تلاش دارد تا با فرستادن مایک پمپئو و همچنین جان بولتون به منطقه، این نگرانی اسرائیل را کاملا از بین ببرد. در این ارتباط، جان بولتون در ملاقات با رهبران اسرائیلی، پیام ترامپ را به آن‌ها تحویل داد که در آن بر «حمایت کامل واشنگتن از حملات اسرائیل به اهداف ایران در سوریه» تأکید شده است. جان بولتون، در پایان گفتگوهایش با بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز تاکید کرد، خروج نیروهای آمریکایی از سوریه به گونه ای صورت خواهد گرفت که دفاع از اسرائیل و دیگر دوستان و متحدان آمریکا در منطقه تأمین شود. مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا نیز از روز سه شنبه عازم خاورمیانه شده تا به روش های دیگری امنیت رژیم صهیونیستی را تضمین کند. پمپئو پیش از سفر، گسترش روابط میان اعراب و اسرائیل را هم در همین چارچوب ارزیابی کرده و به نیوزمکس گفته که واشنگتن در راستای مقابله با تهدید ایران، زمینه گسترش رابطه میان اعراب و رژیم صهیونیستی را فراهم کرده است. «ما در راستای ایجاد ائتلافی که ضامن امنیت آمریکا باشد، ارتباطاتی میان اسرائیل و کشورهای عرب ایجاد کردیم.»
6. تلاش برای پایان دادن به بحران در شبه جزیره عربی
عربستان به همراه امارات، بحرین و مصر از خرداد 96 قطر را محاصره کرده و روابط خود را با این کشور قطع کرده اند. دولت ترامپ در ابتدا موضع بی طرفی همراه با حمایت نسبی از عربستان اتخاذ کرد اما به تدریج به سمت موضع بی طرفی کامل و حرکت به سمت میانجیگری پیش رفت. اما با این وجود تلاش های آمریکا تاکنون نتیجه نداده و واشنگتن به شدت از تشکیل مثلث منطقه ای ایران، ترکیه و قطر هراس دارد. حتی اخیرا آنتونی زینی، فرستاده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا برای حل بحران قطر نیز به دلیل ناکامی در این مسئله استعفا کرد. به همین دلیل یکی از محورهای سفر پمپئو تلاش برای پایان دادن به بحران در شبه جزیره عربی خواهد بود.
نتیجه‌گیری
شرق الاوسط در مطلبی در مورد سفر پمپئو به کشورهای عربی نوشته است: «سیاستگذاران واقعی آمریکا می‌دانند هر منطقه‌ای در سوریه که از حضور آمریکا خالی شود، به نفع مثلث شرقی یعنی ایران، روسیه و ترکیه تمام خواهد شد که مورد قبول ژنرال های پنتاگون و نظریه پردازان سیاست خارجی آمریکا و دستگاه های اطلاعاتی این کشور نیست؛ زیرا به معنای اعلام افول امپراتوری آمریکا و هموار کردن راه برای ظهور قطب‌های جدید بین المللی است. از این رو سفر مایک پمپئو به عنوان شخصیتی اطلاعاتی و سیاسی به خاورمیانه برای دادن این اطمینان خاطر به متحدان آمریکا صورت می‌گیرد که شراکت آمریکا با آنان خدشه ناپذیر است و هرچند تاکتیک‌ها در میدان نبرد تغییر می‌کند ولی اهداف و راهبردهای اصلی تغییر نخواهد کرد.»
به نظر می رسد مایک پمپئو در سفر منطقه ای خود جدای از تلاش برای اطمینان بخشی به متحدان آمریکا در مورد خروج احتمالی نظامیان آمریکایی از سوریه و مقابله با ایران سعی خواهد کرد تا تاکتیک ها و سیاست های جدید منطقه ای خود را نیز اعلام کنند. آمریکا متناسب با دوران جدید خاورمیانه که به دلیل ورود روسیه و چین به این منطقه دچار تغییراتی شده است و همچنین ایران توانسته به سمت ائتلاف سازی منطقه ای حرکت کند، سعی دارد تا به بازترسیم سیاست ها روی بیاورد. مشخصه مهم این سیاست نیز تلاش برای تحمیل هزینه های مقابله با ایران و تحمیل امنیت منطقه بر کشورهای عربی از طریق ایجاد ناتوی عربی است.