واکاوی اهداف سفر وزیر خارجه آمریکا به لبنان

به گزارش راهبرد معاصر؛ «مایک پمپئو» وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا طی هفته گذشته رایزنی‌های گسترده‌ای را ـ به صورت حضوری و تلفنی ـ با سران شماری از کشورهای عربی درخصوص تحولات مختلف منطقه و ازجمله مسائل مربوط به طرح آمریکایی «معامله قرن»، انجام داد. وی روز چهارشنبه هفته گذشته با سفر به کویت با مقامات ارشد این کشور دیدار و گفتگو کرد. پمپئو در این سفر ضمن دیدار با امیر کویت با وی در خصوص معامله قرن و همچنین تحولات سوریه و یمن بحث و تبادل نظر کرد. این سفر درحالی انجام شد که اندکی پیش از آن، وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا در تماس تلفنی با «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی با او درخصوص آخرین تحولات منطقه به گفتگو نشسته بود. هرچند که تا به امروز مقامات ریاض و واشنگتن از فاش ساختن محتوای تماس تلفنی پمپئو و بن‌سلمان امتناع ورزیده‌اند، اما کارشناسان بر این باورند که گفتگوهای دو طرف بی‌ارتباط با محتوای رایزنی‌های اخیر پمپئو با شماری از طرف‌های عربی نبوده است.

پس از تماس تلفنی با بن‌سلمان و همچنین سفر به کویت و دیدار با مقامات ارشد این کشور، رئیس دستگاه دیپلماسی ایالات متحده آمریکا عازم بیروت شد تا با سران کشور لبنان نیز دیدارهایی داشته باشد. بدین‌ترتیب، وی در اوایل هفته جاری کویت را به مقصد تل‌آویو ترک کرد و پس از آن به بیروت رفت و با سران ارشد لبنانی دیدار و گفتگو کرد. وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا در این ایستگاه از سفر منطقه‌ای خود با «میشل عون» رئیس‌جمهور، «سعد الحریری» نخست‌وزیر و «نبیه بری» رئیس پارلمان لبنان دیدار کرد. حاشیه‌های سفر پمپئو به لبنان موجب شد تا اخبار این سفر به سرخط بسیاری از رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شد. برخی از رسانه‌های لبنانی نیز اعلام کردند که به دلیل آنچه که در دیدارهای وزیر خارجه آمریکا با مقامات ارشد لبنان گذشت، پمپئو با ناراحتی بیروت را به مقصد واشنگتن ترک کرد.

سفر وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا به لبنان تنها پس از 6 هفته از تشکیل دولت این کشور، آن هم در این برهه زمانی حساس از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، از اهمیت بسزایی برخوردار است که در ذیل به برخی اهداف پشت پرده این سفر اشاره خواهد شد.

1ـ مقابله با حزب‌الله در دستور کار

یکی از اهداف اصلی و اساسی «مایک پمپئو» وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا از سفر به بیروت، پایتخت لبنان، مقابله با حزب‌الله بوده است. ایالات متحده آمریکا پیشتر تحریم‌های جدیدی را علیه حزب‌الله لبنان و فرماندهان آن وضع کرده است و متحدان غربی آن ازجمله انگلیس نیز به تبعیت از واشنگتن، تصمیمات نسبتا مشابهی را اخیرا علیه حزب‌الله اتخاذ کردند. پمپئو با سفر اخیر خود به لبنان و دیدار با مقامات ارشد این کشور تلاش کرد تا قطعات پازل اعمال فشار بر حزب‌الله را تکمیل کند تا به زعم خود فشارهای داخلی به این گروه همزمان با فشارهای داخلی علیه آن، کلید بخورد. کارشناسان سیاسی لبنانی نیز بر سر این مسأله اتفاق نظر داشته و بر روی آن تأکید کرده‌اند.

درهمین ارتباط، «امین قموریه» کارشناس لبنانی مسائل سیاسی معتقد است: «یکی از مهمترین اهداف سفر پمپئو به لبنان مجاب کردن مقامات دیپلماتیک این کشور به کنار گذاشتن حزب‌الله از عرصه سیاسی بوده است. پمپئو در جریان دیدارش با مقامات بیروت و به ویژه با همتای لبنانی خود به گونه‌ای سخن گفت که گویی حزب‌الله دشمن لبنانی‌هاست و آن‌ها باید با این گروه وارد جنگ شوند». علاوه براین، دفاع وزیر خارجه آمریکا از اقدامات اخیر این کشور در تحریم حزب‌الله لبنان نیز گویای این واقعیت است که واشنگتن عزم خود را برای کنار زدن حزب‌الله از عرصه سیاسی و نظامی لبنان جزم کرده است.

با تمامی این‌ها تیر وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا برای به حاشیه راندن نقش راهبردی و استراتژیک حزب‌الله لبنان در این کشور به سنگ خورد و وی در این عرصه دست خالی و بدون محقق ساختن هیچگونه دستاوردی، بیروت را به مقصد کشورش ترک کرد. علت اصلی این مسأله هم به مواضع هوشمندانه‌ای بازمی‌گردد که توسط مقامات ارشد لبنانی اتخاذ شد و به سمع و نظر رئیس دستگاه دیپلماسی ایالات متحده رسید.

در این راستا، «میشل عون» رئیس‌جمهوری لبنان پس از پی بردن به نیت شوم پمپئو برای آسیب زدن به وجهه حزب‌الله و قرار دادن دولت و ملت لبنان در برابر این گروه، صراحتا خطاب به وی تأکید کرد: «حزب‌الله لبنان یک گروه قانونی است که هم در دولت و هم در پارلمان حضور دارد. این گروه برخاسته از یک پایگاه اجتماعی قوی است و نمایندگی یکی از مذاهب اساسی در لبنان را برعهده دارد». مواضع شفاف «نبیه بری» رئیس پارلمان لبنان در حمایت از حزب‌الله نیز آب سرد دیگری بود بر تلاش‌های مذبوحانه مقام آمریکایی در مسیر به حاشیه راندن حزب‌الله لبنان.

2ـ فتنه‌انگیزی و ایجاد هرج‌ومرج در لبنان

یکی از مشکلات، معضلات و مسائلی که دولت لبنان همواره طی سال‌های گذشته با آن دست‌وپنجه نرم کرده مسأله آوارگان سوریِ مستقر در خاک لبنان و مرزهای این کشور است. دولت لبنان در طول سال‌های اخیر به دلیل همسایگی با سوریه و داشتن روابط حسنه با دولت دمشق، همواره پذیرای آوارگانی که در پی اقدامات تروریستیِ گروه‌های تکفیری مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شده‌اند، بوده است. اکنون که حدود 8 سال از بحران سوریه و سرازیر شدن ده‌ها هزار آواره به سمت لبنان و مرزهای آن سپری می‌شود، بیروت با فشارهای سختی به ویژه در عرصه مالی مواجه شده است.

این درحالی است که بحران آوارگان سوری در لبنان از مدت‌ها پیش به یک مسأله مورد مناقشه جدی میان احزاب و گروه‌های سیاسی این کشور تبدیل شده است. این بدان معناست که بحران مذکور رنگ‌وبوی امنیت ملی نیز در لبنان به خود گرفته است و هرلحظه ممکن است به تشدید درگیری‌ها میان گروه‌های سیاسی منجر شود. گروه‌های وابسته به ائتلاف 14 مارس لبنان به رهبری «سعد الحریری» همواره با وجود آوارگان سوری در خاک این کشور مخالف بوده‌اند و اکنون نیز مخالفتشان نسبت به این مسأله افزایش یافته است.

بدین‌ترتیب بود که «میشل عون» پس از به دست گرفتن سکان اداره امور کشور، توافق با دولت سوریه برای همکاری‌های دوجانبه جهت بازگرداندن آوارگان سوری به مناطق محل سکونتشان را نهایی کرد. از زمان انعقاد این توافق تاکنون هزاران تَن از آوارگان سوری به مناطق پاکسازی‌شده در کشور خود بازگشته‌اند. این توافق به هیچ وجه به مذاق آمریکایی‌ها خوش نیامده و واشنگتن اکنون برای سنگ‌اندازی در مسیر آن تلاش می‌کند.

مقامات آمریکایی براین باورند که بازگشت آوارگان سوری به کشور خود از یک سوی نشان‌دهنده پیروزی دولت دمشق بر تروریسمِ تکفیری در نزد افکار عمومی منطقه و جهان است و از سوی دیگر، به یکی از بزرگترین مشکلات لبنان پایان می‌خشد و ثبات هرچه بیشتر آن را به دنبال خواهد داشت. لذا ناگفته پیداست که یکی از مهمترین اهداف پمپئو از سفر به بیروت در این برهه زمانی خاص، ممانعت از تداوم روند انتقال آوارگان سوری به کشور خود با هدف ایجاد هرج و مرج در لبنان است.

روزنامه‌ فرامنطقه‌ای «رأی الیوم» ضمن تأیید این مطلب، در این خصوص می‌نویسد: «آمریکایی‌ها برای تحریک احزاب لبنانی علیه یکدیگر تلاش می‌کنند و مسأله آوارگان دستاویزی خوبی برای آن‌ها در جهت تحقق این هدف است. واشنگتن تلاش می‌کند با بر هم زدن ثبات و امنیت لبنان به وحدت ملی آن ضربه زده و مانع بازگشت آوارگان سوری به کشورشان شود و لبنان را در هرج‌ومرج فرو بَرَد».

3ـ آمریکایی‌ها و استراتژی «گسترش نفوذ»

علاوه‌بر آنچه که گفته شد از سفر اخیر «مایک پمپئو» وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا به بیروت می‌توان به عنوان نوعی «ابراز وجود» توسط آمریکایی‌ها یاد کرد. در واقع، پمپئو با سفر به بیروت آن در هم در آستانه سفر «میشل عون» رئیس‌جمهوری لبنان به مسکو بنابر دعوت رسمی مقامات روسی، این پیام را به رقبای بین‌المللی واشنگتن مخابره کرد که آمریکا نخواهد گذشت کشورهای منطقه به حیاط خلوت آن‌ها تبدیل شود.

افزون براین، پمپئو با سفر خود به بیروت تلاش کرد این پیام را به سران ارشد حزب‌الله لبنان برساند که ایالات متحده آمریکا همچنان مصرّ بر تداوم حضور گسترده در صحنه تحولات لبنان و مقابله با روند فزاینده نفوذ حزب‌الله در این کشور است. به ویژه اینکه پیشتر در فاصله کمی از سفر پمپئو به لبنان، رسانه‌های آمریکایی سخنان وی درباره حزب‌الله و نفوذش در لبنان را منتشر کرده بودند. وی در آستانه سفر به لبنان مدعی شده بود که این کشور در چنگ حزب‌الله قرار دارد.

برهمین اساس، به نظر می‌رسد که مقامات ایالات متحده آمریکا به افزایش نقش خود در لبنان در عرصه‌های سیاسی و نظامی به عنوان استراتژی بلندمدتی برای مقابله با نفوذ روزافزون حزب‌الله و همچنین ممانعت از متمایل شدن بیروت به سمت مسکو، می‌نگرند. عدم قطع کمک‌های مالی سالیانه آمریکا به ارتش لبنان باوجود تهدیدات ترامپ در این خصوص، خود به تنهایی مؤید این مدعاست و نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها استراتژی گسترش نفوذ در لبنان را در دستور کار خود قرار داده‎اند.

4ـ نزدیک شدن به اسد ممنوع!

یکی از مهمترین اقداماتی که آمریکایی‌ها طی حداقل یک ماه اخیر در دستور کار دیپلماسی خارجی خود قرار دادند، رایزنی با طرف‌های مختلف عربی به منظور ممانعت از نزدیک شدن آن‌ها به دولت دمشق بوده است. لذا پر واضح است که سفر اخیر مایک پمپئو به بیروت، پایتخت لبنان نمی‌تواند از این چارچوب نیز خارج بوده باشد.

درهمین ارتباط، پایگاه عرب‌زبان «الحرّه» می‌نویسد: «مایک پمپئو با هدف هشدار به مقامات لبنانی درخصوص نزدیک شدن به دولت دمشق به لبنان سفر کرد». این پایگاه در ادامه گزارش خود در این خصوص اعلام کرده که وزیر خارجه آمریکا درخصوص سوریه و ازسرگیری روابط با آن، همان پیامی را که برای متحدان عربی خود ارسال کرد، به بیروت نیز رساند.

رایزنی‌های ایالات متحده آمریکا با طرف‌های عربی برای ممانعت از عادی‌سازی روابط آن‌ها با دولت دمشق آنجا بیشتر آشکار شد که چندی پیش «فیصل المقداد» معاون وزیر خارجه سوریه در سخنانی افشاگرانه تأکید کرد: «کشورهای عربی در قبال سوریه مواضع دوگانه اتخاذ کرده‌اند. آن‌ها تحت فشارهای ایالات متحده آمریکا از پذیرش عضویت مجدد دمشق در اتحادیه عرب سرباز زدند».

5ـ تأثیرگذاری بر روابط بیروت ـ تهران

مسأله ایران و لزوم مقابله با گسترش نفوذ آن در کشورهای مختلف منطقه هیچگاه خارج از اولویت‌های سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا نبوده است. در سفر «مایک پمپئو» وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا به بیروت، در این زمینه هم شاهد سنت‌شکنی نبودیم، چراکه وی تلاش کرد تا همچون گذشته پای ایران را وسط بکشد و به نوعی بر روابط حسنه میان بیروت ـ تهران تأثیرِ سوء بگذارد.

اظهارات ضد ایرانی وزیر خارجه آمریکا پیش از سفر به بیروت، خود به تنهایی گواه بر این مدعاست. وی اندکی پیش از عزیمت به بیروت، پایتخت لبنان در اظهاراتی ضد ایرانی و البته تکراری مدعی شد: «آمریکا و کشورهای عربی با تهدیدات مشابهی مواجه هستند که برای مقابله با آن باید با یکدیگر متحد شوند. ازجمله این تهدیدات، داعش، القاعده و ایران است»!

وزیر خارجه آمریکا در زمان سفرش به بیروت، برای متقاعد ساختن مقامات ارشد لبنانی به کاهش سطح روابط خود با جمهوری اسلامی ایران تلاش زیادی کرد اما تمامی این تلاش‌ها با درهای بسته مواجه شد، به گونه‌ای که روزنامه عرب‌زبان «النهار» نوشت که پمپئو با ناراحتی بیروت را به مقصد واشنگتن ترک کرد.

تلاش رئیس دستگاه دیپلماسی ایالات متحده آمریکا برای تأثیرگذاری بر سطح روابط میان بیروت و تهران در حالی انجام شد که «میشل عون» رئیس‌جمهوری لبنان پیشتر بارها و در مناسبت‎‌های مختلف بر عمق روابط میان دو طرف تأکید کرده بود. استقبال سرد مقامات لبنانی و در رأس آن‌ها میشل عون از اظهارات ضد ایرانی پمپئو تمامی تلاش‌های او برای ضربه زدن به روابط استراتژیک بیروت ـ تهران را ناکام گذاشت.