زنان، آینه تمام نمای فداکاری در هشت سال دفاع مقدس
به گزارش راهبرد معاصر؛ شاید در نگاه اول، سینمای دفاع مقدس را به دلیل سختی‌ها و شکل و شمایلش بیشتر سینمایی مردانه بدانیم. اما این‌گونه سینمایی طی دهه‌های اخیر از مهم‌ترین جلوه‌های فعالیت زنان هنرمند بوده؛ چرا که زنان در عرصه دفاع مقدس نقش‌های متعددی را ایفا کرده‌اند.
از پشت جبهه و خانواده یک رزمنده گرفته تا بیمارستان‌های صحرایی نزدیک به خط مقدم و دقیقا به همین دلیل است که بازنمایی نقش زن در سینمای دفاع مقدس (فارغ از کلیشه‌سازی) همواره اهمیت بسیاری داشته و دارد.
در طول دهه‌های گذشته، بسیاری از سینماگران برجسته مانند ابراهیم حاتمی‌کیا، محمدعلی باشه‌آهنگر، احمدرضا درویش و زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور سراغ موضوعات مختلفی درباره دفاع مقدس رفته‌اند و ابعاد گوناگونی از آن را با هنرمندی به تصویر کشیده‌اند و آثاری ساخته‌اند که همواره در تاریخ سینمای این کشور به یادگار خواهند ماند.
روایت‌های زنانه از دفاع مقدس آنقدر ظرفیت دارد که تا سال‌های سال می‌توان درباره‌اش فیلم ساخت و با زبان هنر روایتگر ارزش‌های این دوران بود و این یعنی دوران پرشکوه و اوجی دیگر برای سینمای دفاع مقدس. ثریا قاسمی را پیش از این همیشه در نقش یک مادر دیده‌ایم.
او بیش از پنج دهه است که در عرصه سینما و تلویزیون ایران حضور اثرگذاری را تجربه می‌کند و در فیلم سینمایی «ویلایی ها» به کارگردانی منیره قیدی سمبل زندگی پررنج مادرانی است که چشم‌انتظار فرزندان جبهه رفته خود هستند.
بازی او در ویلایی‌ها بازتاب حالات و روحیات مادرانی است که تک‌تک ما با پوست و گوشت و استخوان خود آنها را سال‌هاست، درک کرده‌ایم و به همین سبب با وجود تلخی موجود در روایت و لحن فیلم، اما آنها را می‌فهمیم. به بهانه اولین روز هفته دفاع مقدس خاطرات بازی او در فیلم ویلایی‌ها را مرور می‌کنیم.
ویلایی‌ها فیلمی جهانی است
ثریا قاسمی، ویلایی‌ها را نه اثری مربوط به یک خطه و اقلیم مشخص بلکه فیلمی جهانی تلقی می‌کند. او درباره این فیلم به جام‌جم می‌گوید: ویلایی‌ها صرفا فیلمی دفاع مقدسی و جنگی نیست. این فیلم را منیر قیدی همراه با سعید ملکان ساخت که وقتی من فیلمنامه آن را خواندم، قصه‌اش خیلی به نظرم شیرین و جذاب آمد. قصه زنی چشم‌انتظار و صبور که در مقابل انواع و اقسام مشکلات می‌ایستد. نقش من در ویلایی‌ها زنی بود که مثل بسیاری زنان دیگر در سراسر دنیا قربانی جنگ می‌شود و بنابراین من ویلایی‌ها را متعلق به گونه و حوزه خاصی نمی‌دانم، چون این اتفاق و این رنج و صبوری یک زن می‌تواند در هرگوشه جهان اتفاق بیفتد.
فیلمی با پیام انسانی
قاسمی بازی خود را در این فیلم حاوی یک پیام انسانی می‌داند و می‌گوید: این انتظار مختص زن ایرانی نیست و انگار سایه جنگ هیچ‌وقت در این دنیا حذف نمی‌شود. همان‌طور که ویلایی‌ها در ژاپن در سالروز بمباران اتمی هیروشیما هم به نمایش درآمد و با استقبال خوبی مواجه شد. این فیلم می‌تواند روایتگر تمام زنان درگیر جنگ در هر گوشه دنیا باشد. وقتی پیام یک اثر انسانی باشد دیگر هیچ محدوده جغرافیایی خاصی را دربر نمی‌گیرد.
بازی در دمای 55 درجه
این بازیگر پیشکسوت با یادآوری خاطرات فیلم ویلایی‌ها توضیح می‌دهد: بازی در گرمای 55 درجه بیابان‌های جنوب قطعا سختی‌های بیشماری برای بازیگر و تمام عوامل یک فیلم دارد و خب داستان این فیلم هم با مضمونی که داشت به جان کشیدن این سختی‌ها را می‌طلبید.
قاسمی در ادامه با تشریح مخاطب ویلایی‌ها می‌گوید: ویلایی‌ها فیلمی بود که مخاطب خاص خودش را داشت و در همان اندازه هم توانست تاثیر خود را بگذارد. چون چه بخواهیم و چه نخواهیم باید بپذیریم که ذائقه مخاطبان سینما در سال‌های اخیر تغییر کرده و به سمت فیلم‌هایی رفته که با انواع و اقسام شیوه‌ها سعی در خنداندن مردم دارند.
با وجود این اما، ویلایی‌ها را مخاطبانش دیدند. حتی برایم جالب بود که نسل‌های جوان‌تر هم که اصلا در زمان جنگ نبودند و آن را حس نکرده‌اند هم با این فیلم ارتباط برقرار کردند. این در حالی است که بعضی‌ها می‌گویند نسل‌های جوان ما هیچ علاقه‌ای به فیلم‌های حوزه دفاع مقدس ندارند!
این روزها کمتر قدرت انتخاب داریم
با توجه به تاثیرگذاری نقشی که قاسمی در ویلایی‌ها بازی کرده از او می‌خواهیم درباره ویژگی‌های پذیرش یک نقش توضیح می‌دهد: من بازیگرم و در هر فیلمی که ساختار روایی درست و نقشی تاثیرگذار داشته باشد بازی می‌کنم. راستش را بخواهید این روزها ما بازیگران کمتر قدرت انتخاب داریم و بیشتر انتخاب می‌شویم. در واقع بازار کار هم چندان پررونق نیست که من خودم را مقید کنم فلان نقش را بازی کنم. حتی بارها برایم پیش آمده که با کارگردانان فیلم اولی کار کنم و هیچ واهمه‌ای هم از این کار نداشتم. چون همیشه معتقد بودم اگر کارگردانی کاربلد باشد و قصه خوب باشد، آن کار خواهد درخشید.
او در پایان درباره جذابیت‌های بازیگری خاطرنشان می‌کند: اگر همه چیز کار اصولی باشد هنوز هم از بازی کردن لذت می‌برم. سکانسی را که خوب نوشته شده و کارگردان برایش میزانسن خوب طراحی کرده با تمام توانم بازی می‌کنم. من اگر هزار ناراحتی هم داشته باشم، اما از بازی‌ام کم نمی‌گذارم. چون وجدان کاری دارم.
مادرانی که در اطراف ما زیادند
قاسمی درباره نقش به‌یاد‌ماندنی خود در «ویلایی‌ها» می‌گوید: مسلما بازی در نقش مادری که چشم‌انتظار فرزندش است برایم غم‌انگیز است. من نمونه‌های این مادران را در جامعه زیاد دیده‌ام. مادرانی که در زمان جنگ هر بار که فرزندشان را راهی جبهه می‌کردند، نمی‌دانستند آیا بار دیگر فرزندشان را می‌بینند یا نه. مادرانی که سال‌ها از فرزندشان بی‌خبر بودند و هستند و در واقع برای بازی در این نقش کافی بود تمام آنچه سال‌ها در اطرافم دیده بودم را به یاد بیاورم.