اهمیت راهبردی و فرا منطقه‌ای «جاده توسعه»

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ پروژه جاده توسعه عراق شامل مسیری زمینی و ریلی به طول یک هزار و 200 کیلومتر  است که از بندر فاو در بصره آغاز می شود و با اتصال به شبکه ریلی ترکیه به بندر مرسین و کشورهای اروپایی می رسد. بودجه پروژه حدود 17 میلیارد دلار برآورد شده که 6.5 میلیارد دلار برای بزرگراه و 10.5 میلیارد دلار برای قطار برقی است.

 
پروژه در سه مرحله اجرا می شود؛ مرحله نخست سال 2028 میلادی، مرحله دوم سال 2033 میلادی و مرحله پایانی سال 2050 میلادی که تکمیل خواهد شد و درآمد سالیانه آن 4 میلیارد دلار در مرحله نخست ارزیابی شده است. جاده توسعه ظرفیت دارد زمان حمل و نقل کمتری نسبت به کانال سوئز ارائه دهد. توسعه و تکمیل جاده توسعه (شامل راه آهن، قطار سریع السیر، بزرگراه و انتقال خطوط لوله نفت و گاز از بندر فاو عراق به ترکیه و اروپا ) مورد تأیید نخبگان سیاسی و حاکمیت عراق قرار دارد و تقریباً می توان گفت، پروژه مهم ترین اولویت اقتصادی عراق در آینده است.

ابر پروژه جاده توسعه زمان ترانزیت کالا از مسیر دریایی، دریای سرخ و کانال سوئز به اروپا را 20 روز کوتاه و هزینه حمل و نقل را میلیون ها دلارکاهش می دهد

پروژه رقیب کریدور شمال-جنوب

بهره برداری از ابر پروژه جاده توسعه چنان اهمیتی در مسیر ترانزیت جهان ایجاد خواهد کرد که بتوان آن را رقیب کانال سوئز در مسیر ترانزیت شرق به غرب و مسیر ترانزیت شمال-جنوب، رقیبی برای ابتکار «یک کمربند  یک جاده» و کریدور هند-غرب آسیا-اروپا به شمار آورد که هیچ‌کدام از این پروژه ها از عراق عبور نمی‌کنند.

 
ابر پروژه جاده توسعه زمان ترانزیت کالا از مسیر دریایی، دریای سرخ و کانال سوئز به اروپا را 20 روز کوتاه و هزینه حمل و نقل را میلیون ها دلارکاهش می دهد. همچنین درآمد اقتصادی قابل توجهی برای عراق خواهد داشت[1]، زیرا در مرکز تجارت کالا و نفت جهان قرار می گیرد و به عقیده برخی صاحب نظران، نوسازی عراق با توسعه پروژه رخ خواهد داد.

 
ناصر الاسدی، مشاور نخست وزیر عراق در امور حمل و نقل می گوید، اجرای پروژه عراق را در فهرست کشورهایی قرار می‌دهد که در منطقه حرفی برای گفتن دارند و منافع سیاسی و اقتصادی و اجتماعی کلانی برای کشور خواهد داشت. به گفته وی، ترکیه شریک پروژه است و چین، آمریکا و کشورهای اروپایی، قطر، عربستان، امارات موافق اجرای آن هستند.[2]

جاده توسعه که مهم ترین رقیب کریدور ترانزیتی شمال-جنوب قلمداد می شود، در صورت تکمیل ترانزیت کالا و انرژی کشورهای جنوب شرق آسیا و عربی خلیج فارس به اروپا و بالعکس  را تأمین خواهد کرد

چند نکته

بررسی مواضع شخصیت های برجسته شیعه و نیز رهبران دو مکون کُردی و سنی نشان می دهد تقریباً تمام شخصیت های سیاسی به واسطه موقعیت ژئوپلیتیک عراق و در راستای منافع ملی با پیش فرض توسعه‌ تجارت بین‌الملل، حمل‌و‌نقل کالا و انرژی از شرق به غرب، تقویت اقتصاد ملی، افزایش درآمد ارزی ،[3]  مرکز تجارت کالا و نفت جهان، وابسته نبودن مطلق به فروش نفت، متنوع سازی درآمدهای ارزی، ایجاد فرصت شغلی، تشکیل دولت مستقل،  افزایش نقش منطقه ای و بین المللی و بازیابی نقش منطقه ای عراق موافق پروژه جاده توسعه هستند و مخالفتی میان سران سیاسی بغداد با پروژه مشاهده نمی شود.

این پروژه در کوتاه مدت رشد اقتصادی، توسعه و  امنیت  را برای  عراق به همراه خواهد داشت و نقش این کشور‌ را در راهبردهای آینده غرب آسیا برجسته تر خواهد کرد. گرچه برخی گروه ها با پروژه مخالفت کردند و شاهد اتخاذ مواضع محتاطانه برخی دیگر از جریان ها بودیم، اما جامعه عراق در مقطع فعلی مخالفتی با پروژه جاده توسعه ندارد، تا آنجا که گفتمان مسلط در بازه فعلی و انتخابات پارلمانی2025  میلادی عراق گفتمان توسعه است.

نقشه‌های اولیه پروژه به وسیله شرکتی ایتالیایی در سال 2006 میلادی برای جاده توسعه از بندر فاو به بندر بانیاس در سوریه ختم می شد نه در ترکیه[4]  بنابراین جاده توسعه که مهم ترین رقیب کریدور ترانزیتی شمال-جنوب قلمداد می شود، در صورت تکمیل ترانزیت کالا و انرژی کشورهای جنوب شرق آسیا و عربی خلیج فارس به اروپا و بالعکس  را تأمین خواهد کرد.

 
اقدام فوری توسعه خطوط ریلی و جاده ای شمال به جنوب، شرق به غرب، نوار شمالی خلیج فارس، مسیر ریلی  رشت-آستارا، چابهار-زاهدان، اتصال بنادر عمده کشور به شبکه ریلی، تکمیل راه آهن کرمانشاه-خسروی-خانقین[5] و... می بایست انجام تا از ظرفیت ژئوپلیتیکی ایران برای ترانزیت کالا و درآمد حاصل از آن بهره برداری شود.

 
در صورت وجود دو مسیر شمال-جنوب (در ایران و عراق) به علت تحریم‌های اقتصادی شدید غرب علیه ایران بالطبع مسیر توسعه جایگزین خواهد شد.

_________________________________________________________________________________________________________________________________
[1]  به عقیده برخی کارشناسان در حدود 15 میلیارد دینار در ماه درآمد اقتصادی دارد.

[2]  بتفاصيل دقيقة.. مستشار للسوداني يكشف كواليس طريق التنمية وفرص نجاح المشروع،19/08/2023:
https://alforatnews.iq/news/

[3]  به عقیده برخی کارشناسان در حدود 15 میلیارد دینار در ماه درآمد اقتصادی دارد.

[4] https://t.me/video_Iraq/8771
 

[5] تکمیل راه آهن کرمانشاه-خسروی-خانقین(25 کیلومتر)، مسیر دسترسی عراق به عنوان اصلی ترین مشتری کالاهای اساسی قزاقستان و روسیه (دومین و سومین صادرکننده‌های بزرگ گندم دنیا) به آسیای میانه از قلمروی ایران، تسهیل خواهد شد و طرف عراقی استقبال بیشتری نسبت به طرح دارد. این خط مطلوب دولت فدرال و اکراد  است و به نسبت خط شلمچه_بصره  مخالفت کمتری وجود دارد. این خط ریلی می تواند در دو مسیر جداگانه به سلیمانیه و بغداد گسترش یابد. ضمنا این خط به مراکز جمعیتی و شهری ما نزدیک است و می تواند اقتصاد اجتماعی عراق و ایران را به شدت افزایش دهد و همچنین می تواند وصل به جاده توسعه گردد.