دیپلماسی عمومی؛ اهرم جدید عربستان برای دور کردن عراق از جبهه ایران

به گزارش راهبرد معاصر؛ دیپلماسی عمومی ابزاری است که با تکیه بر آن، دولت ها می کوشند "قلب و ذهن" جامعه هدف را مجذوب خود سازند. در این عرصه، هر اقدامی که تحبیب ملت هدف را در پی آورد، می تواند در چارچوب دیپلماسی عمومی بگنجد. با استفاده از دیپلماسی عمومی می توان برساخته های ذهنی از یک کشور را به مرور تغییر داد و در میانمدت و دراز مدت، نظام سیاسی جوامع مختلف را به سوی خود کشاند زیرا اکنون "دموکراسی" در حال غالبیت یافتن است و این مردم هستند که شیوه های حکمرانی کشور خود را بر می گزینند. دیپلماسی عمومی دارای شاخه های مختلفی است که عمده ترین آن ها، فرهنگی، رسانه ای و مبادله هستند. همچنین شاخه های دیگری همچون دیپلماسی ورزشی و دیپلماسی حمایتگرایانه هم مطرح هستند که کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.

دولت عربستان سعودی، پس از نزدیک به 15 سال صدور تروریسم به عراق و ارائه چهره ای منفی از خود در افکار عمومی این کشور همسایه، اکنون برای جلوگیری از قدرت گرفتن طیف های متمایل به ایران، می کوشد تا وجهه خود را در میان شهروندان عراقی تغییر دهد. در این راستا، دیپلماسی عمومی عربستان به ویژه از اواخر سال 2017 و اوایل 2018، در عراق فعال شد و شاهد آن هستیم که این تحرکات همچنان ادامه دارند.

دیپلماسی عمومی عربستان در عراق

اقدامات آل سعود در راستای تحبیب مردم عراق را می توان در چهار شاخه اصلی دیپلماسی فرهنگی، رسانه ای، حمایتگرایانه و ورزشی جست. البته این به معنای عدم اقدام عربستان در سایر حوزه ها نیست ولی طبق مشاهدات، در این چهار شاخه نمود بارزتری از اقدامات عربستان دیده می شود.

دیپلماسی فرهنگی: عربستان مدتیست که بر هویت "عربی" عراق تاکید می ورزد. مقامات سعودی بارها در اظهار نظر پیرامون روابط بغداد-تهران، تاکید داشته اند که عراق متعلق به عرب هاست. همزمان به منظور دور کردن افکار عمومی شیعیان عراق از ایران، سعودی ها اصرار داشته اند که ایران بدنبال احیای امپراتوری پارس است و بر مبنای شیعی گری عمل نمی کند. نقطه بارز این اظهارات زمانی بود که عادل الجبیر در تبیین آن چه که "توسعه طلبی ایران" خوانده می شد، گفت دلیل این رویکرد جمهوری اسلامی، "پارسی گرایی" است نه شیعی گرایی. به موازات این اقدامات، سعودی ها می کوشند خود را سمبل "عرب پرستی" نشان داده و برای عراقی ها الگو بسازند. به عنوان نمونه می توان به گشت و گذار سفیر عربستان با لباس عربی در خیابان های بغداد اشاره کرد که گامی است در جهت نزدیک کردن افکار عمومی عراق عربی محسوب می شود.

دیپلماسی رسانه ای: اصحاب رسانه سعودی، مدت هاست که هیچ خبری ضد دولت عراق منتشر نمی کنند و مدام در تلاش اند تا نشان دهند که حامی ثبات عراق هستند. همزمان، ریاض کوشیده رسانه های معتبر عراقی شیعه را هم مورد حمایت مالی خود قرار دهد تا اخبار مطلوب بن سلمان را ارائه کنند. از جمله این رسانه ها، شبکه الفرات نیوز وابسته به عمار حکیم بود که با استفاده از کمک های مالی عربستان توانست کیفیت تصویر خود را به HD برساند. گستردگی حمایت مالی از رسانه های عراقی زمانی به درستی درک می شود که متوجه باشیم فرات نیوز رسانه ای معتدل است که خبر ضد ایران پخش نمی کند. حالا می توان دریافت که حمایت مالی ریاض از رسانه های عراقی ضد ایرانی تا چه حد می تواند باشد. با گرایش رسانه های عراقی به مطالبی که ضد ایران و همسو با عربستان هستند، بدون شک، اقبال افکار عمومی به سوی ریاض بیش از تهران خواهد شد.

دیپلماسی حمایتگرایانه: به موازات نزدیک شدن عراق به دوره پساداعش، زمزمه های ارسال کمک مالی برای بازسازی این کشور از درون عربستان شنیده شد. نخستین گام در این رابطه کمک چند میلیون دلاری به موسسات خیریه زیر نظر مقتدی صدر بود. پس از این هم مقامات رسمی سعودی قول کمک اقتصادی به دولت عراق دادند و حتی جلسه ای سه جانیه با مشارکت نخست وزیر عراق و تیلرسون در ریاض ترتیب دادند تا برای ساختن بغداد و سرمایه گذاری در این دولت، دستور کار تعیین شود. در کنفرانس بازسازی عراق در کویت هم، هیئت کمک اسلامی عربستان 2.7 میلیون دلار و دولت سعودی 1.5 میلیارد دلار وام و کمک بلاعوض به بغداد را تائید کردند.

دیپلماسی ورزشی: اولین بازی در استادیوم فوتبال بصره (پیشرفته ترین استادیوم فوتبال عراق)، میان تیم ملی این کشور با تیم ملی عربستان برگزار شد. این یک بازی دوستانه بود که 70 هزار تماشاگر عراقی در آن حضور یافتند و با برد 4 بر 1 تیم عراق، خاطره ای خوش برای تماشاگران برجا گذاشت. نکته شایان توجه در این مسابقه، حمل پرچم های عربستان از سوی بسیاری از تماشاگران و به نمایش گذاشتن برخی بنرهایی که نشان از دوستی ملت عراق و عربستان داشت، بود. در واقع با این بازی، ذهنیت بسیار مثبتی نسبت به عربستان در میان جوانان بصره بوجود آمد. پس از این دیدار ملک سلمان با العبادی تلفنی تماس گرفت و ضمن قدردانی از استقبال انجام شده از تیم فوتبال عربستان، اعلام کرد که هزینه ساخت یک استادیوم دیگر را می پردازد.

در این جا باید ذکر کرد که طبق گفته عبطان، وزیر ورزش عراق، همزمان با دعوت از تیم ملی عربستان، از تیم ملی ایران هم دعوت شده تا اولین بازی را در استادیوم نجف داشته باشد ولی علی رغم دو بار دعوت، هنوز پاسخی از تهران دریافت نشده است. جای تامل است که چرا جمهوری اسلامی در عرصه دیپلماسی ورزشی عراق این چنین منفعلانه عمل می کند؟!

سفر بن سلمان به عراق؛ تقویت دیپلماسی عمومی عربستان

مسلما یکی از نتایج سفر بن سلمان به عراق، تقویت شاخه های دیپلماسی عمومی یاد شده خواهد بود. بنظر می رسد، سفر ولیعهد سعودی به عراق پس از 28 سال، تصویر تازه ای از عربستان در ذهن بسیاری از شهروندان عراقی بسازد. اگر این هدف محقق شود، گرایش به ائتلاف فتح کمتر خواهد شد و امکان اول شدن طیف نزدیک به ایران در انتخابات پارلمانی 2018 پایین می آید.