زمان حذف صفر از پول ملی + جزئیات

به گزارش راهبرد معاصر، طی سال های اخیر مساله تبدیل ریال به تومان و حذف صفر از پول ملی توسط دولت‌ها مطرح شده است. این بار دولت پزشکیان پیگیر این موضوع شده تا از این طریق ارزش پول ملی حفظ شده و تورم نیز کاهش یابد. اما سوال اینجاست آیا واقعا چنین لایحه‌ای می‌تواند منجر به نجات ریال شود؟

زمان حذف صفر از پول ملی

به منظور تسهیل روند انتقال به سیستم جدید، دوره‌ای دو ساله به عنوان «دوره گذار» برای استفاده همزمان از تومان و ریال در نظر گرفته شده است.

لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور، با هدف حذف چهار صفر از پول ملی و بهبود عملکرد نظام پولی کشور، به مجلس شورای اسلامی ارائه شد.

این لایحه که بر اساس پیشنهاد هیئت وزیران دولت دوازدهم در جلسه مورخ ۱۳ مرداد ۱۳۹۸ به تصویب رسید، توسط مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم، به عنوان لایحه‌ای فوری به مجلس ارائه شده است.

هدف این اصلاح پولی

هدف این اصلاح، کاهش مشکلات ناشی از تورم مزمن و کاهش قدرت خرید پول ملی است که در سال‌های اخیر به افزایش ارقام در مبادلات روزمره و افت حیثیت ظاهری پول ملی نسبت به دیگر ارزهای بین‌المللی انجامیده است.

این طرح با حذف چهار صفر از پول ملی و بازنگری در سیستم اسکناس‌ها و سکه‌ها، در تلاش است تا ضمن تسهیل استفاده از پول ملی در نظام‌های پرداخت، مشکلات موجود را کاهش دهد.

هر تومان معادل ۱۰ هزار ریال خواهد بود

بر اساس متن لایحه، واحد پول ایران «تومان» خواهد بود و هر تومان معادل ۱۰ هزار ریال جاری و یکصد پارسه است.

به منظور تسهیل روند انتقال به سیستم جدید، دوره‌ای دو ساله به عنوان «دوره گذار» برای استفاده همزمان از تومان و ریال در نظر گرفته شده است.

جمع‌آوری ریال در دو سال

در این بازه زمانی، بانک مرکزی موظف است ترتیبات اجرایی لازم را برای جمع‌آوری و جایگزینی اسکناس‌ها و سکه‌های ریال با تومان فراهم آورد.

این لایحه با هدف اصلاح ساختار پولی کشور، کاهش تورم و افزایش کارآیی پول ملی در معاملات روزانه به مجلس تقدیم شد.

امید است، با بررسی و تصویب آن، مشکلات اقتصادی کشور در این زمینه مرتفع گردد.

تاریخچه حذف صفر از پول ملی 

مطرح شدن حذف صفر از پول ملی به ۳۱ سال قبل برمی‌گردد. همچنین در سال ۱۳۷۲ بانک مرکزی ایران حذف سه صفر از واحد پولی کشور را بررسی کرد.

در زمان ریاست طهماسب مظاهری بر بانک مرکزی در سال‌های ۷۲ و ۷۳، این موضوع در دستور کار قرار گرفت ولی به دلایل مختلف متوقف شد.

موضوع اواخر دهه ۸۰ و در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی نژاد دوباره مطرح شد.

بانک مرکزی حتی از احتمال تغییر نام واحد پول ملی به «پارسی» و تغییر نام واحد فرعی آن به «دریک» خبر داده بود اما قضیه بلاتکلیف رها شد.

حذف صفر از پول ملی اثری بر تورم ندارد

رئیس کل اسبق بانک مرکزی در این باره اظهار کرد: حذف تعدادی صفر یا تغییر نسبت پول ملی به ارز کشورهای دیگر روی تورم اثری ندارد و از تورم اثر می‌پذیرد.

طهماسب مظاهری گفت: حذف تعدادی صفر یا تغییر نسبت پول ملی به ارز کشورهای دیگر روی تورم اثری ندارد و از تورم اثر می‌پذیرد.

به گفته او وقتی در کشوری تورم وجود دارد پول ملی آن کشور ضعیف و ارزان می‌شود و نسبت آن با ارزهای دیگر کشورهای جهان افزایش می‌یابد.

مظاهری درباره کارکرد حذف صفر از پول ملی عنوان کرد: یک اثر آن سهولت مبادلات برای مردم است به جای آنکه یک میلیون ریال برای مبادله استفاده کنند، با رقم و عدد کمتری این کار را انجام می‌دهند.

همچنین در مبادلات ایران با کشورهای دیگر، وقتی نسبت پول‌ها سنجیده می‌شود اختلاف زیادی وجود نخواهد داشت و این مسئله از نظر روانی اثرگذار است.

واکنش دولت به حذف صفر از پول ملی

شهرام دبیری معاون رئیس جمهور در امور مجلس با بیان اینکه لایحه جدیدی در خصوص حذف ۴صفر از پول ملی به مجلس ارائه نشده است، اظهار کرد: این لایحه در دولت دوازدهم و در سال ۱۳۹۸ با یک فوریت به مجلس ارائه شده و اتفاق جدیدی برای آن صورت نگرفته است.

وی افزود: در ابتدای دولت چهاردهم بنا به قاعده مرسوم، دولت همه لوایح معوقه دولت‌های قبل که بیش از ۱۸۰ لایحه بود را بررسی و به استثنای چند لایحه مابقی را برای ادامه بررسی در مجلس مورد تایید قرار داد که این لایحه هم جزو همین لوایح است و دولت نه تقاضای استرداد آن را داده و نه برای آن تقاضای اولویت داده است.

دبیری ادامه داد: این لایحه در حال حاضر هم در کمیسیون اقتصادی برای رفع ایرادات شورای نگهبان در حال بررسی است.

مزایای حذف صفر از پول ملی

ساده‌سازی محاسبات و معاملات مالی: با حذف چهار صفر از پول ملی، ارقام کوچک‌تر می‌شوند و همین موضوع کمک می‌کند تا گزارش‌دهی مالی ساده‌تر شود.

 افزایش اعتماد به پول ملی: در شرایط فعلی ریال ایران یکی از بی‌ارزش‌ترین ارزهای جهان است و همین موضوع علاوه بر اثرات واقعی، اثرات روانی بسیار مخربی نیز دارد؛ بنابراین حذف چهار صفر از پول ملی می‌تواند از نظر روانی اعتماد عمومی به پول ملی را افزایش دهد و اثرات مخرب روانی را کاهش دهد.

کاهش هزینه‌های چاپ و نگهداری پول: با حذف چهار صفر علاوه بر اثرات روانی و همچنین ساده‌سازی محاسبات، نیاز به اسکناس‌های با ارزش پایین کاهش می‌یابد؛ بنابراین هزینه‌های چاپ و توزیع پول نیز کاهش خواهد یافت.

تسهیل در تجارت بین‌المللی: واحد پول جدید می‌تواند در معاملات خارجی اعتبار بیشتری به همراه داشته باشد، به‌ویژه اگر همزمان با حذف چهار صفر از پول ملی میزان تورم نیز کاهش یابد.

برای اجرای بهتر سیاست حذف چهار صفر از پول ملی می‌توان از تجربه‌ کشورهای دیگر که چنین سیاستی را اجرا کرده‌اند استفاده کرد. به عنوان نمونه ترکیه در سال ۲۰۰۵ چنین سیاستی را به صورت نسبتا موفق، البته با حذف شش صفر از پول ملی خود اجرایی کرد. قابل توجه است که ترکیه از ۱۹۷۰ تا اوایل ۲۰۰۰ با تورم مزمن و بسیار بالا مواجه بود. در دهه ۱۹۹۰، نرخ تورم سالانه گاهی به بیش از ۱۰۰درصد نیز می‌رسید. در آن زمان ارزش پول ملی ترکیه به‌طور مداوم کاهش می‌یافت و اسکناس‌های با ارزش اسمی بسیار بزرگ (مانند یک میلیون لیر) رایج شده بود. همین موضوع باعث شد تا ترکیه سیاست حذف شش صفر از پول ملی خود را اجرایی کند. نکته مهم در ارتباط با کشور ترکیه این بود که حذف صفر از پول ملی همراه با اصلاحات ساختاری گسترده‌ای و با کمک صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی اجرا شد.

در نهایت و در یک جمع‌بندی می‌توان بیان کرد که حذف شش صفر از پول ملی ترکیه سبب شد تورم در این کشور تا حدود زیادی کنترل شود؛ این موضوع همچنین در جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز موثر بود. با وجود اثرات مثبت فراوان حذف صفر از پول ملی، این موضوع هزینه‌های زیادی نیز به همراه دارد و هیچ تضمینی برای موفقیت این طرح وجود ندارد. از مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات حذف چهار صفر از پول ملی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

هزینه‌های اجرایی: تغییر سیستم‌های مالی، بانکی و حسابداری هزینه‌بر خواهد بود.

نیاز به اصلاحات پایدار: اگرچه حذف صفرها اثرات مثبت روانی و اقتصادی به همراه دارد اما موفقیت بلندمدت آن به ادامه اصلاحات اقتصادی وابسته خواهد بود.

تاثیر محدود در کوتاه‌مدت: حذف صفرها به‌تنهایی نمی‌تواند مشکلات بنیادی اقتصاد ایران را حل کند و نیاز است در کنار این سیاست، اقدامات و سیاست‌های مکمل نیز اجرایی شود.

جمع‌بندی

برای اجرای موفقیت‌آمیز حذف صفر از پول ملی نیاز است دولت قبل از اجرای این سیاست ابتدا تورم را کنترل کرده و وضعیت اقتصاد را از حالت بی‌ثبات فعلی خارج کند. همچنین نیاز است دولت و بانک مرکزی با انجام اقدامات لازم نقدینگی را کنترل کرده و نظام بانکی را اصلاح کرده و به عبارتی دیگر اصلاحات اقتصادی لازم را انجام دهد.

قابل توجه است که ایران اکنون با مشکلاتی مانند تورم بالا، نقدینگی زیاد و بی‌ثباتی اقتصادی مواجه است که این مشکلات می‌توانند اثرات مثبت حذف صفر را محدود کرده یا حتی خنثی کنند؛ بنابراین نیاز است قبل از انجام این سیاست ابتدا شرایط لازم برای اثرگذاری آن فراهم شود. شایان ذکر است که حذف چهار صفر از پول ملی به‌تنهایی موفق نخواهد بود و نیاز است با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، سیاست‌های پولی و مالی انقباضی و حمایت خارجی شرایط لازم برای موفقیت طرح فراهم شود. به‌نوعی می‌توان گفت حذف صفر باید بخشی از یک برنامه جامع اصلاحات اقتصادی باشد، نه اقدامی جداگانه.